За филмот „Пченкарен остров“ на Џорџ Овашвили

„Пченкарен остров“ е еден од оние филмови што се доживуваат како што мало дете разгледува сликовница. Страниците се вртат сосема бавно и секоја боја и контура на нив ти го апсорбира вниманието. Илустрациите просто можеш да ги густираш повторно и повторно, зашто во нив се подразбира содржината која веќе некако е јасна и сама по себе разбирлива.

Уште со првиот кадар на „Пченкарен остров“, знаете дека ќе биде одлично визуелно патување. Нешто како мајсторски насликано платно во кое и покрај недостатокот од динамика на композицијата, уживате гледајќи го балансираниот распоред на боите. Така и со филмот на Џорџ Овашвили, кој наместо да ви понуди доза дополнителен адреналин на крајот од напорниот ден, ќе ви го забави пулсот и ќе ви истури едноставност и убавина пред очите.

За сето време речиси нема дијалози. Ликовите комуницираат со поглед, како говорот сè уште да не е измислен. Во воздухот лебди некое безвременско разбирање меѓу дедото и внуката, почвата и пченката, реката и островот, цикличноста на природата и конечноста на човековиот живот. Старецот и внуката се речиси сраснати со природата и бавно ги извршуваат дневните рутини одново и одново, повеќе како Сизиф отколку како Робинзон и Петко. И тоа Сизиф онаков каков што го портретира Албер Ками - како помирен и среќен во заробеноста на репетитивниот труд. Бидејќи, секој атом од тој Сизифов камен и таа стрмна планина формираат свет за себе и самиот стремеж е доволен да исполни едно човечко срце.

Но што е со содржината на филмот? Сепак мора да постои некоја наративна линија околу која ќе се нафатат описиве.

Дејството се одвива на реката Ингури - природната граница помеѓу Грузија и Абхазија, која по осамостојувањето на Грузија од Советскиот Сојуз е конфликтно подрачје. Таму, пролетните поплави секоја година од наноси на земја формираат островчиња среде реката, на чија почва сиромашните земјоделци во лето садат и одгледуваат пченка, иако тоа копно може секој миг да исчезне под налет на невреме.

Седумдесетгодишниот Абга и неговата внука, тинејџерката Асида, привремено се населуваат на еден таков остров. За сето времетраење на филмот, дедото и внуката садат и одгледуваат пченка, ловат риба и градат дрвена куќарка како засолниште. Речиси и да нема вербална интеракција освен неколку реченици на абхајски, руски и грузиски што двајцата ги разменуваат со војници кои патролираат по реката. Во една пригода се грижат за повреден војник кој се крие привремено на нивното островче, што додава малку динамика во течението на дејството.

Единствениот предмет на островчето што нема стриктна употребна намена, е куклата на Асида. Истата таа кукла со која девојчето пристигнува на островот, сè поретко го наоѓа своето место во нејзините раце, како симбол на едно детство што одминува (впрочем војниците во неа веќе гледаат девојка). Истата кукла се јавува на самиот крај на филмот, долго откако реката веќе го проголтала животот на старецот, а детството на девојчето поминало. Еден човек ја пронаоѓа играчката закопана во земјата на едно островче кое се изродило на истото место.

Интересен детаљ околу филмов е тоа што островот е всушност вештачки направен, бидејќи снимањето било во зимски и пролетни месеци кога природно нема острови во реката. Со оглед на тоа, па и големиот труд околу поставувањето пченкарни насади во различни фази на растење, сè делува толку природно.

Продукцијата вклучила тим од 13 држави кои зборуваат на исто толку различни јазици. И покрај потребата од куп преведувачи, тој диверзитет само ја зацврстил универзалната тематика на филмот, според Овашвили.

„Пченкарен остров“ би можел на некој начин да се спореди со „Торинскиот коњ“ на Бела Тар. И тоа не по чувството и атмосферата (тегобна и сива кај Тар наспроти животворната и живописна кај Овашвили), туку по поставувањето во преден план на самиот тек на времето.

Времето е речиси соголено од вишок содржина, освен една одредница која се исчекува - како смртта на торинскиот коњ или жетвата на пченкарниот остров. Во двата филма е заматена бездната на возраста помеѓу еден старец и една помлада девојка. Изгревот и залезот на животот стојат одлучно еден до друг, сплотени и безвременски во задачата да се протурка денот, а на крајот од денот и животот.

Трагиката на судбината на ликовите се плакне и бледнее во поентата на природниот циклус кој филмот се труди да го долови. Како смената на годишни времиња на едно дрво, секогаш се случува истото и секогаш уживаме во периодичната промена на нијансите. Во реката тлеат и животот и смртта. Крајот и почетокот се неразделни и сè што преостанува е да се доживее средината на циклусот во полнотија.

За крај, сета филозофија зад познатата реченица на Волтер во неговиот Кандид - „Но, ајде да си ја обработуваме градината!“ - се чини сосема пригодна за филмот „Пченкарен остров“.