Трамвај на месечината

25.06.2015 09:17
Трамвај на месечината

Сакав да ги поминувам викендите кај баба и дедо. Бев нивнa единственa внука. Миленичка заради која се согласуваа на сѐ. По потреба, заради игра, старите си ги менуваа карактерите и улогите. Ми беа пријатели, браќа, соборци во историските битки од детската фантазија. Измислуваа песнички, цртаа и раскажуваа приказни. Она што секогаш ме издвојуваше од клишеата и стандардите на девојчињата се, да ги наречеме така, момчешките амбиции. Но љубовта кон внучето беше преголема. Покриени со превез од фантазија и интима, во тие викенд денови, внуката стануваше внук глумејќи час храбар војник, час фудбалер или таксист. Малиот еднособен стан на Грбавица беше место на кое светот секој викенд одново исчезнува. Токму како во моментите на создавање на Вселената, безброј можности беа отворени. Мало дете, мало семејство и живот исполнет со топлина. За време на двата дена, еден свет исчезнуваше и исчезнуваше, па следниот викенд воскреснуваше како Феникс, во ново пердувесто руво. Тоа беше кратка рекапитулација на физичките закони и филозофските учења за вечното враќање на истото. Зашто, во таа шареноликост и разновидност, сепак бевме баба, дедо и внука. Малку пред животот да одлучи одеднаш да пораснам, се сеќавам дека добив од дедо ми на подарок пластична мрежичка полна со џамлии. Во мислите како талог сѐ уште ги носам неговите зборови: „Ја гледаш оваа џамлија? Е, таа ти е месечар. А сега, време е да ти откријам една тајна. Оваа џамлија не е како другите. Таа е посебна! Посебна колку што си ти посебна. Сега земи ја, сврти ја кон светлото и внимателно гледај што крие. Ако гледаш доволно внимателно, ќе видиш човек кој оди во неа. Твоето око, подобро од кој било телескоп или сателит кој стрчи во космосот, може да го види тој великан што чекори по ѕвездите“. Беше тоа лесна задача, и додека си рекол кекс, можев во џамлијата да видам сѐ што посакував да постои на Месечината. „Таа џамлија“, рече дедо, „ќе биде твоја амајлија“. Во неа остана и желбата која никому никогаш не ја признав.

Се чини дека помина цела вечност од тоа време. Особено сега, кога лежам во болнички кревет. Но, и сега знам дека клучниот период, најдоброто време од мојот живот, го носев со себе сѐ до денес. Можеби овој факт и не би бил од голема важност, а можеби тие сеќавања еден ден би потонале како пуст остров опкружен со текот на времето, ако во мојот живот, ненадејно, не затропаше најсилната од сите емоции кои некогаш сум ги имала. Ако е веројатна теоријата дека приказната е стапица помеѓу два света, тогаш емоцијата е стапица помеѓу двајца луѓе, стапица на која не ѝ е грижа за годините туку за спомените, а нив ги имав и премногу. Оние најубавите и најчистите се врзани за Ана, мојата најдобра другарка, со која се разделив во ’92 година. После толку време, Ана е тука, во Сараево, на истата онаа улица каде што израснав и во истата онаа куќа за која со сигурност можев да кажам дека ми припаѓа.

Беше лето, неподносливо спарно. Ја држев балконската врата отворена и со мокра крпа на вратот седев до масичката на која стоеше црно-бела фотографија, направена кога имав три-четири години. На себе имав фустанче, под кое ѕиркаа панталони. Беше тоа еден вид компромис помеѓу мене и баба ми. Јас сакав да се фотографирам во моите омилени панталони, а баба ми инсистираше на фустанче. Гледајќи го тоа девојче, се видов себеси онаква каква што Ана ме знае и памти. Ана е мојата најдобра пријателка од детството. Пријателка која кога јас имав дванаесет, таа имаше триесет и пет години. И да, Ана е пак во Сарево, се врати од Загреб. Пред некој ден ја видов во Ферхадија. Онака, од ќоше. Сигурна сум дека не згрешив. Такви грешки едноставно не се случуваат. Нејзиниот од и изразот на лицето би ги препознала каде било, и без разлика колку години стојат меѓу нас.

Се засркнав, како некој да ми го одзеде здивот од стомакот. Сакав да ја довикнам, да ѝ пријдам, баш онака како што правев тогаш. Но, нешто ме закочи, направи да се стаписам, со поглед да ја испратам додека не исчезна зад аголот. Од тогаш, некој заборавен немир во мене одново се врати во ноќите без сон, што и да правев потоа. Ана ме памти како девојче повешто со топка од сите момчиња на улицата. Што би помислила прво ако ме види сега? Дали воопшто би ме препознала? Тоа ми беше најтешко. Што ако не ме препознае? Што ако таа се променила? Овие и илјада други прашања ми зуеја во главата како здивен рој гладни пчели. Од што се плашев? Од она што станав, или од она што никогаш не престанав да бидам? Зошто едноставно не ѝ пријдов оној ден? Можеби и не сакав да знам. Главно, секоја ноќ го напуштав станот, ги одбивав повиците на пријателите да излеземе, и како некој шпиoн или случаен минувач, полека ги искачував добро познатите улици. Поминував покрај старите куќи во кои некогаш живеев како покрај купишта камења, а нозете ме влечеа таму, во слепата уличка во која живееше Ана. И додека во самракот се моткав наоколу долж и преку улицата, како клопче, сеќавањата се одмотуваа пред моите чекори.

Гледајќи во прозорците опсипани со светлост, нешто во мене заигра како врел компир на дланките. Ме обзеде минатото, секој атом помислува дека повторно седи во старата куќа, во собичката со спуштени ролетни. Лето е, жешкото убива. Досадно ми е, па мрзливо набљудувам како пригушеното светло се разлева по розовкастите тапети. Куклите немо седат на полиците, фрлаат сенка на зелената боја на тепихот. Вратата од собата е затворена и никој не знае дека сум внатре. Во соседната соба тетка ми пие кафе со Сабина. Дрдорат, а јас, немајќи друга работа, го прислушувам нивниот разговор. Патем, помеѓу две голтки, Сабина вели дека дента ја сретнала Ана. Ги напрегам ушите до болка, за да не испуштам ни збор. Гласовите од соседната соба одеднаш стануваат сериозни, порапави и потивки, се чини дека расправаат за нешто кое не треба да се спомне. Чувствувам како срцето ми потскокнува како кошаркарска топка. Тие таму неколку пати повторуваат еден збор кој никогаш порано не сум го чула. Мислам дека велат „лезбејка“. Да, велат дека Ана е лезбејка. Но, што им значи тоа и зошто толку тивко зборуваат? Мора тој збор да е страшен, заклучив по бојата на нивните гласови. Потоа, Сабина прашува каде сум, но повеќе не обрнувам внимание на нивниот разговор. Упорно, за случајно да не го заборавам, си го повторувам тој чуден збор без престан. Најрадо би истрчала од собата и директно би ги прашала што значи тој збор, но знам дека би се лутеле што сум ги прислушувала. Се откажувам од таа идеја и смислувам нов план. Од подот земам еден од купот расфрлани фломастери, кои останаа да стојат таму после еден од низата мои цртежи, на левата рака со крупни и несмасни букви го испишувам зборот „лезбејка“, за секој случај, да не го заборавам. Некое време втренчено гледам во ишараната дланка: напишан, тој збор не изгледа толку опасен. Истиот ден ги пребарував сите детски енциклопедии и речници што ги имав. Но, без резултати. Помислив дека зборот „лезбејка“ мора да е забранет за деца. Одлучив дека е подобро да не се распрашувам за тоа. Наместо тоа, најдобро би било да разговарам со Ана. Знам дека таа не би ми се налутила. Зашто, и покрај разликата во годините, ние две сме најдобри пријателки, без никакво претерување. Единствено ме мачеше да не ја повредам случајно, бидејќи тој збор ја опишуваше неа.

Следниот ден, право од улица каде си играв со врсниците, се упатив во правец на куќата на Ана. Држејќи ја топката во рацете, нервозно седев на фотелјата додека Ана ги миеше садовите. И повторно, по стариот добар обичај, сфатила дека имам некаква намера, па побрза со плакнењето. Ги избриша рацете од престилката и седна покрај мене. Не сакаше да ме брза. Знаеше дека ќе ѝ кажам, за што и да се работи. Секогаш ѝ кажував сѐ. Ја собрав сета храброст, ја проголтав кнедлата во грлото и прашав: „Ана, што е тоа лезбејка?“ Сенка од изненадување се спушти на нејзиното лице. Неколку минути ме гледаше молчејќи, а тогаш збунето праша: „Од каде пак сега тоа?“ „Знаеш, Сабина вчера рече дека ти си лезбејка. Јас навистина не знам што значи тоа, и жал ми е ако е нешто грдо и ако те повредив, но само би сакала да знам што значи тоа и зошто таа го кажа тоа. Ете, само толку...“ Образите ми се вцрвенија додека зборував. Мора да сум изгледала како кловн, бидејќи Ана се насмеа. Ме прегрна. „Па добро, беше прашање на време кога ќе слушнеш такво нешто“, рече. Збор по збор сѐ ми објасни. Малку ѝ беше непријатно, забележав. Ја гледав втренчено. Чувствував дека под кожата ѝ се вовлекува нервоза. Сега таа се плашеше од мојата реакција. А од мене се истури како од облак. Од срце се смеев. Поточно, двете се засркнавме од смеење. Се навалив на каучот и длабоко издишав. Мислев, којзнае за што се работи. Дури и се будев загрижена среде ноќ. Сета грижа сега исчезна. Се чувствував голема како планина, како штотуку да ја открив најголемата тајна на светот.

Сѐ уште стојам покрај нејзината куќа. Сама, во друштво на две светулки, во неосветлениот дел на улицата одам горе-долу, чекор поблиску - чекор подалеку од вратата на Ана. Толку би сакала да се отвори. Да ја видам. Но, нешто не ми дава. Уште еднаш, само уште еднаш, толку се колебав! Беше тоа одамна, без прашање отидов малку подалеку од дома. Другарите и јас сакавме да играме кошарка. Најблискиот терен се наоѓаше на другиот крај од населбата. Дома излажав дека одам кај другарка. Игравме два часа, без престан. Исцрпена, едвај доаѓајќи до здив, побарав тајм аут, и седнав на клупа. Нозете ми трепереа од умор. Спроти игралиштето се шетаа две момчиња. Никогаш не бев видела таква глетка. Имаа накај триесет години. Големи фотоапарати им висеа на вратовите. Се држеа за раце. Станав, направив неколку чекори, и да, не беше грешка, се држеа за раце! Се сеќавам дека набрзина нешто им промрморев на другарите и потрчав. Некоја нова сила ме гонеше низ стрмната улица. Трчав и трчав…

Не чукнав на вратата, немав ни кога да ги земам чевлите. Морав да ѝ кажам што побрзо. Без здив се втурнав во собата. Но, Ана имаше гости. Куќата беше полна. Тој ден ѝ беше роденден, и јас секако требаше подоцна да свратам до кај неа. Гледајќи ме така задишана и испотена, скокна од столот, преплашена дека нешто лошо се случило. Не знаев дали е во ред да ѝ кажам пред сите. Успеав да ја убедам дека сѐ е во ред, зедов еден колач од масата, и излегов од ходникот. Одлучив да почекам другите да се разотидат. Требаше да ѝ кажам во четири очи. Бев уверена дека тоа ќе биде најдобар подарок до сега. Поминуваа минути, половина час, час. Се моткав низ кујната, скалите, спалната. Ѕиркав во дневната соба. Сите добро се забавуваа и не изгледаше дека наскоро ќе си одат. Станав нестрплива. Дали да ја викнам да излезе на кратко? Но, јас сакав на долго и на широко да ѝ го раскажам секој детаљ. Сѐ вриеше во мене. Не можев да издржам. Застанав среде дневната соба и гласно, за сите добро да слушнат, реков: „Никогаш нема да погодиш што видов денес?“ Ана се насмеа, верувајќи дека тоа е еден од начините да го добијам нејзиното внимание само за себе. Еден човек, мислам дека се викаше Асим, рече: „Сега, сите тишина. Малата има нешто важно да каже“. Вриев, вриев. „Ана, видов двајца лезбејци! Се колнам... долу кај Центарот. Се држеа за раце. Вистински лезбејци!“

Друштвото се превртуваше од смеа. Најпосле и Ана попушти. Ги потпре лактите на маса, го зари лицето во дланките, телото ѝ трепереше, речиси да се вкочани. Ништо не ми беше јасно. Збунето гледав околу себе. Се засрамив. Образите ми се заруменија, и тивко, речиси плашливо прашав што е толку смешно. Ана ми пријде и цврсто ме гушна. „Злато мое мало...“ , рече. Приказната за двајцата лезбејци стана главна заебанција во кругот на моите блиски пријатели.

Што ме спречува, како тогаш, да се бапнам на нејзината врата? Се плашев од средбата со она со кое всушност никогаш не знаев да се разделам. Што би рекла да ме види сега? До вчера нè делеа илјада километри, сега сме тука на неколку чекори. Со години го замислував нејзиното враќање. Илјада пати, во мојата фантазија сѐ ѝ праскажував. За војната, за баба, за дедо... Често замислував дека од некаде ме гледа. Одеднаш вратата се отвори. Потрчав назад, да не ме види. Треперев од возбуда. Секој миг ќе излезе, си мислев. Сега, само што не излегла. Наместо Ана на вратата се појави дете. Без да брза ги врза врвките на патиките. Вратата се затвори и детето се упати во спротивен правец. Излегов од темнината, нешто силно ме тераше да тргнам по него. Можеби го почувствува моето присуство. Застана. Направив уште неколку чекори. Се сврте. Ни се сретнаа погледите. Нешто во мене почна да се распукнува. Тука, од другата страна на улицата, стоеше девојче во фустанче под кое ѕиркаа ногавици на панталони.

Денес е точно седум години од смртта на баба ми, и нешто повеќе од тринаесет години откако умре дедо. Двајцата се погребани во другиот град, како бегалци од својот дом и својот живот. Нивниот стан е запечатен, препуштен на забот на времето. Дождот не престанува да паѓа од петокот. Гледам низ прозорецот. Ноќниот чувар во кабаница стои пред зграда. Стапалата му се потопени во валкан вир. Водата капе околу неговите ѓонови и полека истекува во канализацијата. Точно пред неговите нозе, во валканиот сараевски дожд, се тркала одразот на Месечината. Изобличен и развлечен, налик на испукани јуфки за пита, капка по капка исчезнува во црната дупка на шахтата. Телото ми е преморено. Мислите ми се втренчени во времето кога светот би можел да биде создаден и уништен за три дена. Ја изгубив џамлијата оној ден пред вратата на Ана. Гледам во темнината без да се помрднам. Знам дека од станот на баба ми и дедо ми ме дели само една трамвајска станица. Но, знам и дека од топлината на домот сум оддалечена колку и Земјата од Месечината.

Превод: Николина Андова Шопова
Слики: Хикару Чо

Слични содржини

Квир / Книжевност
Квир / Книжевност
Квир / Книжевност
Книжевност
Квир / Книжевност
Квир / Книжевност

ОкоБоли главаВицФото