Постколонијално замрачување

18.02.2016 01:55
Постколонијално замрачување

Академските спорови често не причинуваат големи мешаници во надворешниот свет. Заради тоа, Вивек Чибер, професор по социологија на Универзитетот во Њујорк, го затекна фактот дека се нашол пред заинтересирано мноштво кога почнал да ги брани радикалните идеи на просветителството од теориите кои со децении ги напаѓаа. Со него разговараме за причините кои го навеле да ја напише книгата Postcolonial Theory and the Spectre of Capital (Verso, 2013).

Дали можете да ги изнесете своите аргументи против постколонијалната теорија?

Постколонијалната теорија стана доминантна теорија во изминатата четвртина од векот и го зазема местото кое пред тоа му припаѓаше на марксизмот, како форма на критика и како експланаторна теорија, во проучувањето на сето она што не му припаѓа на Западот. Мислам дека постколонијалната теорија потфрли во двете ставки. Заради тоа што постојано реферираше со капитализмот, всушност откри како функционира капитализмот. Исто така, потфрли и како критика. Нејзината легитимација се темели на тврдењето дека го надминува закоравениот евроцентризам на западните теории, но всушност промовира многу ориенталистички митови за луѓето кои не се од Западот – дека се нерационални, во основа религиозни, без никаков концепт за индивидуалноста, автономијата, правата. Значи, сметам дека постколонијалната теорија е голем чекор назад во проучувањето на глобалниот Југ.

Штетните политички импликации

Што мислите, што значи тоа за активизмот или за реалните промени?

Тоа е она што ме загрижува најмногу; книгата ја напишав токму заради нејзините политички импликации. Кога подигнувате огромен ѕид помеѓу Истокот и Западот, како што прави постколонијалната теорија, кога велите дека идејата за човековите права е западна идеја, како и секуларизмот – врз основа на што ќе речете дека империјализмот е погрешен? Постколонијалната теорија отстранува каков било темел за борба против неправдата ширум различните култури.

Но, исто така, се критикува дискурсот на човековите права бидејќи е безнадежно испреплетен со западниот империјализам...

Западните суперсили ги користат јазикот на човековите права и космополитизмот за да оправдаат цела низа ѕверства. Американските злоупотреби на дискурсот на човековите права не би требало да доведат до осудување на концептот на човековите права, туку до осудување на Америка! Идејата за универзалните човекови права која од завршувањето на Втората светска војна внимателно се чува во Обединетите нации никако не е наметната од страна на Западот, туку ја бараа антиколонијалните движења.

Кога некој романтизира одредени групи, на пример, „Па, субалтерите го имаат тоа посебно чувство за заедница...“ – дали тоа го сметате за вид ориентализам?

Но, луѓето навистина се држат до заедницата. Ориентализмот настапува кога луѓето велат: „Она што ги мотивира се интересите на заедниците и нивната религија. Зошто разговарате со нив за нивните интереси? Тоа е западен концепт.“ Чиста глупост! На кој начин тоа е западна идеја? Вратете се во Англија од 15 век, зарем нема да согледате дека селаните имале силно чувство за заедница, дека биле изразено преокупирани со религијата? Но, тие им се спротивставиле на земјопоседниците, зарем не? Фактот дека религијата е важна во културата не значи дека луѓето немаат никаква претстава за сопствените интереси. И, како може да се случи Индијците и Египќаните природно да се порелигиозни и понасочени кон заедницата од западните луѓе? Дали се програмирани генетски? Навистина не знам како луѓето можат сериозно да ги сфатат таквите аргументи! Една од причините зошто бев доволно гневен за да ја напишам книгата е затоа што всушност не верувам дека некој навистина верува во такви нешта.

Академската територијалност

Се фокусиравте на студиите на субалтерното, претпоставувам затоа што се поопипливи, бидејќи претставуваат доследна нишка во рамки на постколонијалната теорија.

Исто така, затоа што студиите на субалтерното се изразено влијателни во историската и емпириската анализа, за разлика од книжевно ориентираните делови од постколонијалната теорија. Вистинска пионерка на есенцијализирачкиот дискурс не бил никој друг туку самата Гајатри Спивак во седумдесеттите и осумдесеттите години, кога ги нападнала феминистките од Западот заради проучувањето на Истокот и себеси се наметнала како авторитет на таа тема врз основа на своето потекло. Кога првпат наидов на нејзините есеи во своите рани дваесетти, тоа навистина ме шокираше, уште повеќе затоа што никој друг не беше шокиран од тоа. Никогаш претходно не се имав сретнато со самодеклариран радикал од глобалниот Југ кој со прст покажуваше кон западните прогресивни мислители и им зборуваше дека немаат што да пишуваат за Истокот. Им беше мошне јасно дека тоа беше случај на академска територијалност – која нема никаква врска со политиката – но, која сега стана норма.

Дали постои паралела со идеите како женското писмо? Постоеја и други обиди да се каже: „Ова овде е нешто поинакво: не приоѓај.“

Да, сето тоа се случи во екот на будењето на тој постструктуралистички, постколонијален пресврт. Од раниот 20 век меѓу прогресивните мислители од Третиот век преовладува мислењето дека треба да се охрабрува создавањето врски со Западот. Луѓето кои инсистираа дека дури и прогресивните луѓе од западот никогаш нема да можат да го разберат Истокот, секогаш беа десно крило на националистичките движења, кои сопствените угнетувачки практики ги оправдуваа така што се повикуваа на сопствената култура. Перверзијата на постколонијалната левица е тоа што космополитизмот, либерализмот и дискурсот на човековите права ги изобличи во злосторство.

Културниот пресврт и поразот на левицата

Изгледа дека културалниот пресврт во многу дисциплини произлезе од политичкиот пораз на левицата.

Тоа е 100 проценти вистинито. Но, сега кога го утврдивме тоа, проблемот не е инсистирањето на културата, проблемот е преправањето дека под неа не се наоѓа ништо. Културалните студии се изум на левицата. Сериозното сфаќање на културата е нешто што започнува со самиот Маркс и можеме да го најдеме кај Лукаш, Манхајм, Франкфуртската школа, па сè до Рејмонд Вилијамс. Но, по седумдесеттите културата се користеше за да се оддалечиме од анализата на класите и експлоатацијата. Најпосле, дојде до тоа дека капитализмот е изместен од културалната теорија. Наместо за класите, добивме студии за идентитетите; а наместо држава, добивме нација...

Веројатно затоа постои таква сомничавост кон политиките на идентитетите во некои струи од левицата. Но, ако погледнеме околу себе денес, изгледа дека постои сè поголем интерес за интерсекционалноста...

Не мислам дека проблемот лежи во политиката на идентитетите. Политиката на идентитетите е важна – тоа е името што им го доделивме на разните облици угнетување. Ако сметате дека агресијата на Западот е нешто лошо, она што го поддржувате е правото на национално самоопределување – тоа, исто така, е вид политика на идентитети. Прашањата за расата и родот, исто така, се централни делови на кое било лево движење. Интерсекционалноста е еден од начините на кој студентите и радикалите се обидуваат своето интересирање за класите да го поврзат со другите видови угнетување. Мислам дека тоа не е ветувачка рамка: труизмот дека сите тие нивоа се меѓусебно условени – тоа би требало да биде појдовна точка на секоја анализа, а не нејзин крај. Прашањето е дали сите облици општествена доминација имаат сопствена логика, дали со нив управува внатрешен двигател, како што е случајот со акумулацијата на капиталот? Сметам дека не постои ништо што има потреба од угнетување кога зборуваме за односите помеѓу половите и расите. Но, никако не може да се биде капиталист и да не се експлоатира работната сила. Капитализмот е самоодржлив како ниеден друг начин угнетување.

Дали тоа имплицира дека другите облици угнетување можат да бидат долгорочно неразрешливи?

Тешко е да се предвиди тоа, но важно е како го сфаќаме нивниот однос кон класата. Ако фрлиме поглед на 20 век, невозможно е да се објасни еволуцијата на односот на расата или родот во САД независно од она што се случувало со економијата. Растот на плантажниот југ, индустријализацијата, промените во самата работна сила... Се разбира, од тоа не произлегува дека тие угнетувања се помалку важни или дали со нив е полесно да се соочиме отколку со класните односи. Исто така, тука е и прашањето дали на капитализмот му требаат другите облици угнетување. Веројатно не му требаат, и на тоа гледам како на нешто големо. Капитализмот нема никаде да исчезне за време на мојот или вашиот живот. Но, реално можеме да размислуваме да му нанесеме сериозна штета на сексизмот или на расното угнетување. Не постојат одреден нацрт или општествени политички форми кои мораат да го следат капитализмот.

Точно, капитализмот не мора да оди под рака со либералната демократија; не мораат да се развиваат заедно...

Токму спротивното. Капитализмот потекнува од 16 век, што значи дека е присутен, колку, петстотини години? А демократијата е присутна еден век.

Како сега е прифатена книгата?

Некаде, во блогосферата, одговорот беше хистеричен. Го очекував тоа донекаде. Она што ме изненади е колку позитивни критики успеа да привлече книгата. Мислев дека дотолку оди против своето време што сосема ќе биде игнорирана. Но, меѓу критичките левичари сепак постои незадоволство заради штетите кои ги нанесе постколонијалната теорија. А, повторно, во последните 25 години го собра својот данок од оние кои навистина се сметаат за радикални, така што инсистирањето на одреден вид универзализам и космополитизам луѓето ги прави изразено нервозни.

Четвртина век заглупување

Што мислите колкава штета е направена?

Наследството на постколонијалните студии го редуцираше човечкото знаење – мислам дека благодарение на постколонијалната теорија денес сме поглупави отколку што бевме пред 25 години. Беа потребни триста години борба, крв, пот и солзи, за во доминантната култура да ги всадиме идеите за човековите права, демократијата, секуларизмот. Тие беа продукт на секое движење одоздола. Нема поголем подарок за естаблишментот отколку да кажеме: „Да, во право сте, ние не ги сакаме универзалните права.“

Дали постојат некои струи во рамки на таа теорија која вреди да биде спасена?

Постојат формулаичниот антиколонијализам и антиимперијализмот – постколонијалната теорија е на неговата страна во последниот четвртина век и тоа е важно нешто. Но, не ни беше потребен целиот останат багаж кој го донесе со себе.

Извор: http://www.zarez.hr

Слични содржини

Општество / Свет / Теорија
Свет / Теорија
Општество / Европа / Свет / Теорија
Општество / Свет / Теорија
Свет / Теорија / Историја
Општество / Европа / Свет / Теорија

ОкоБоли главаВицФото