Свечениот фустан од мајчиниот желудник

Мајка четири недели јадеше конец и чипка за нејзината ќерка да може да добие свечен фустан. Ѝ беше збоктисано што на ќерката не може да ѝ го овозможи она што на многу други девојчиња им беше само по себе разбирливо. Нивното семејство беше сиромашно и мајка од реумата ја болеа прстите, па не можеше да шие. Затоа ги џвакаше чаршафите сè додека не смекнеа доволно да може да ги голтне. Ги гризеше завесите и ја глодаше перницата. Со мокриот прст ја лижеше прашината од патосот. Господ ќе ја исплете во мојата утроба како што те исплете тебе, мрмореше. Кога ќе ја облечеш, ќе го светнеш светот. Одбиваше да го послуша гласот на разумот. Јадеше тоалетни марамчиња и хартија, па пиеше лекови кои ѝ ја затвораа столицата. Остануваше в постела наместо да вечера на маса. Од морков не се прави фустан, џавкаше. Желудникот сè повеќе ѝ се дуеше. Ѝ беше тешко да стане. Косата ѝ паѓаше, па и нејзе ја јадеше. Го исече душекот и го соџвака полнењето. Ја јадеше облеката од себе. Татко никогаш го немаше. Работеше и дење и ноќе за да ја обезбеди храната што мајка не сакаше да ја јаде на маса. Кога тој сепак ќе се вратеше дома, беше преуморен да ги задоволи молбите на ќерката и да ја натера мајка да престане. Права тормозица е таа жена, зборуваше тој во сон, веќе сонувајќи. Права чудачка. Бидејќи мајка веќе не можеше да чекори, ќерката ги минуваше вечерите крај нејзината постела, слушајќи ја како блада. Мајка ѝ раскажа како еднаш видела мечка. Мечка голема колку неколку мажи заедно, рече таа. Таму, во шумата, зад нашата куќа, додека јас уште бев девојче, баш како ти сега. Мајка стоела и се чудела гледајќи како мечката јаде цел елен. Ги изела еленовите образи, неговите очи, неговиот јазик, неговата кожа. Изела сè освен роговите. Мајка причекала мечката да замине за да може да ги однесе роговите дома и да си ги закачи себеси, но мечката прилегнала, сита, измачкана со крв. Тогаш, мајка се заколна ‒ а очите страшно ѝ се раширија додека тоа го раскажуваше ‒ мечката прозборела. Погледнала право во мајка и рекла, мошне опуштено, Мој боже, толку бев гладна. Гласот ѝ бил величествен, длабок и громок. Мајка едвај се осмелувала да мрдне. Не знаев дека мечките можат да зборуваат, конечно рекла, а мечката на тоа одговорила Секако дека можеме. Само што никој никогаш не се труди тоа да го слушне. Стари сме, сами сме, и сонуваме сништа какви што не можеш ни да замислиш. Следните шест дена мојата мајка продолжи да се шири. Очите ѝ се променија. Стомакот ѝ набрекна, пораснувајќи шест пати. Низ кожата ѝ се наѕираше темниот дезен, налик на прекривка сошиена од крпчиња. Во долниот дел од стомакот, исцртан како географска карта, се беа појавиле чудни нерамнини. Конечно ќерката повика лекар. Дојде, ја погледна и ја заклуча вратата зад себе. Ќерката низ дрвото ја слушаше мајка си како лелека. Ѕидовите се тресеа од лелекот. Некакво кркорење, клокотење. Се покажа лекарот, со крвави раце. Испотен, морничаво блед. Си замина и без да ја остави сметката. Во спалната собра воздухот мирисаше слатко, на презреана лубеница. Свечениот фустан лежеше префрлен врз долната страна на креветот. Беше мек и блескав, преполн со бои, син како прекривката на постелата на нејзините родители ‒ бел како пајажините обесени од таванот ‒ сив и портокалов како нивните две дебели шарени мачки ‒ зелен како боровите иглички зад прозорецот ‒ жолт и загасито црвен, како кога сонцето со издига ‒ златен како мајчините очи кои не трепкаа.

Оттогаш ќерката секогаш го носеше фустанот. Ѝ стоеше како слеан. На одредена светлина фустанот пееше. Таа сакаше да ја шмука манжетната. Под јазикот беше киселкава, рскава. Кога ќе легнеше во одредена положба, можеше да го слушне морморењето на мајка. Татко, преполн со болка поради загубата за која ни самиот не знаеше како го снашла, по цели денови почна да останува дома. Стоеше во кујната и со часови јадеше. Јадеше плачејќи, луд, хипнотизиран. Не одговараше кога ќерката му се обраќаше. Понекогаш одмавнуваше или кимаше со главата, но најмногу само џвакаше. Повеќето денови ќерката заминуваше на прошетки, колку што е можно подалеку од куќата. Поради фустанот ѝ беше потребен свеж воздух. Одеше сè додека нозете не ја заболеа или додека сонцето не се спуштеше. Кога врнеше, фустанот се натопуваше со вода. Ја впиваше нејзината скриена пот. Стануваше порано, одеше во патроли. Сакаше да види нешто налик на она што мајка го видела, на пример мечка, за и таа еден ден да има приказна што ќе ѝ ја раскаже на својата ќерка. Виде многу нешта пред што вие и јас би зинале зачудени ‒ двоглава крава, цели езера со инсекти, ларви што паѓаат од небото ‒ сето тоа нејзе сега ѝ беше секојдневие. Земјата беше мошне уморна. Девојчето не пронајде ништо налик на мечка што зборува. Се прашуваше дали нејзината мајка лажела или била омаена од треската. Во училиште другите деца фрлаа остри камења. На девојчето ѝ го кинеа фустанот и си ги затнуваа носовите. Девојчето престана да оди на училиште. Одеше додека нозете не ѝ прокрвареа. Татко ништо не забележуваше. Како и мајка, и тој се здебели. Образите му висеа во дебели, тешки балони. Ја повикуваше мајка со устата полна со храна. Таа се викаше САРА. Од неговата уста тоа звучеше како АЛО. Девојчето не можеше да го гледа татко како го прави истото што и мајката. Реши да тргне на долга прошетка ‒ подолга од другите. Го допре татковото чело и се прости. Чекореше низ високото брдо зад куќата, каде што некогаш зиме се беше санкала. Веќе долго не беше доволно студено да падне снег, но сепак сеуште помнеше како забите тогаш ѝ цвокотеа. Се сеќаваше дека телото ѝ го беше изгубило секој осет. Сега секој ден беше толку топло. Би се заколнала дека ќе испоти море од пот. Одеше низ шумата и кога дамна беше заноќено. Фустанот ѝ зуеше во ушите. Зуеше толку погласно колку што таа подалеку заминуваше од куќата. Продолжи понатаму. Спиеше во коприви. Сонуваше како седи со родителите додека тие пијат чај и слушаат како им го раскажува она што наскоро ќе го види. Сонуваше како ја променила насоката на времето и сега ги гледа родителите како стануваат повити, помлади, а земјата нова и чиста. Одеше каде што ќе ѝ се трефне. Чекореше низ вода. Виде илјадници птици, виде како молња испишува небо, птици што паѓаат во буици. Светот венееше. Небото беше креда. Чувствуваше како старее од час во час. Воопшто не беше свесна дека поминала полн круг и се вратила во својот двор, каде што одеднаш на дрвото здогледа мечка. Беше голема, токму онака како што рече нејзината мајка, голема како неколку мажи заедно. Здраво, мецо, рече со рапав глас. Драго ми е што конечно те среќавам. Мечката се симна од дрвото и тргна кон нејзе, а долгите црни канџи ѝ беа големи како нејзината глава. Овратникот на фустанот така ја беше стиснал што таа едвај прозборе. За што сонуваш, мецо? Јас ќе те слушнам. Ни со око не беше трепнала кога мечката ѝ пријде мошне близу и ѝ ја стави шепата врз глава. Ја удри а таа се закикоти. Ја привлече врз своите гради. Не осети кога главата ѝ пукна. Не осети кога срцето ѝ се сплеска. Мечката ја растргна на парчиња. Мечката го изеде целото девојче. Ја изеде нејзината коса, нејзините нокти, нејзините чевли, нејзиното шеширче. Го изеде фустанот и ѝ ги изеде очите. Во мечката девојчето и понатаму мошне јасно гледаше. Мечкините заби беа жолто прошарани. Во желудникот ѝ беше розикаво како во школка пузлатка. Бојата на девојчето стана малку мека ‒ потоа малку бледа, потоа малку нејасна, потоа малку налик на фустанот, необично шарена; потоа премина во некоја чудникава флуоресцентна светлина и излезе од мечката ‒ се рашири по уништената земја, се прекрши низ океанот и го расцепи небото; неонски плафон над сите работи, сенка на нешто ново, сеуште неименувано.

Извор: Scorch Atlas (2009)

Зоран Рошко
Пржење со речениците на Блејк Батлер

Блејк Батлер (Blake Butler, 1979) е чудесно талентиран млад американски писател којшто, додека трепнете, со своите рендгенски раце ќе ви го извади мозокот и на негово место ќе стави аквариум полн со шарени јазични црви. Неговите реченици се нешто помеѓу борбен восклик на некој што ви стои пред врата и мачјо мјаукање, тие се „крадци на тела“ кои ќе избушат дупка во вашето срце и ќе ја исполнат со епидемија на ментална прашина; неговите лингвистички осиларници полни се со зборови од кои се распаѓате, а од вашиот гнилеж создаваат стакло за увеличување на сè што ви приоѓа, така што од најситниот збор можете да го видите она што ве вовлекува во вртлогот. Батлер ќе влезе во вас низ вашите заби, ќе ви ги изеде минатото и иднината, ќе ви ја ишмука душата, а телото ќе ви го препушти на гангрена. Нема да го зарази само вашето постоење, и самото време ќе добие пликови и ќе почне да вреска од сите насоки едновремено, просторот ќе почне да се топи, перцепцијата ќе се претвори во хистерично блато. Ќе ги триете флеките на светот врз вашите очи, но нема да видите ништо цврсто и полека ќе станете фустан од воздух.

Во своите досега објавени седум книги и во мноштвото текстови објавувани во интернетските и печатените списанија Батлер немилосрдно ја спроведе апокалиптичката акумулација на „капиталот“, каде што капитал е вишокот од реченици кои можете да ги ставате помеѓу себе и своите сништа, себе и своето тело кое го гледате некаде во дното од собата. Ова е барокно богата јазична машина за бришење на сè, огнофрлач за масовно горење на нервите. Триењето на речениците е начин да се запали оган, но ако Батлеровите реченици ги протриете низ своето тело, можете само да го запалите вашето внатрешно телевизиско млеко, горко и затруено, врискаво како нож.

Батлер не е нагласено наративен раскажувач, тој првенствено пишува „реченици“, а „приказната“ се насобира околу нив налик на сон, како психичко месо кое едновремено расте и се распаѓа. Неговите текстови како да ги фаќаат моментите кога Алиенот е сеуште само испакнатина во стомакот и не стига да се развие во заплет бидејќи следната реченица спречува времето да срасне со самото себе, и моментите едновремено се повторуваат, варираат, раствораат, откриваат дупки во себе во кои се загледуваат, хипнотично ѕурејќи во она што би можело да дојде а стига само како она на што се сеќаваме. Она што кај другите апокалиптични автори е надворешно, разградливо во растворот на нарацијата, кај Батлер е „интериоризирано“ ‒ сè е набутано внатре, до задушливост и гушење. Сè е проголтано, „смртно дебело однатре“, како што самиот вели во едно интервју, до болката во желудникот, очите и гениталиите. Без воздух. „Чувството на инвазивна запоседнатост кое го доживуваме во Батлеровите текстови ‒ тоа што стилот вртложејќи се насекаде сè прождира ‒ е засновано, естетски и концептуално, врз начелото на дебелината, салото“, вели критичарот David Rylance. Но, сè е толку дебело што во секој момент може да се распадне. Апокалипсата е настан со претерана заситеност ‒ било со зборови, слики, чувства, празнини или исчезнувања. Сè доаѓа како вишок. Дури и исчезнувањето е вишок. А јазикот, кожата, телото, умот, сништата ‒ сето тоа се само различни мембрани, начини на впивање на судбината како светлина видена од гледиштето на мракот, потцртување на пукнатините во светлината на светот. Но „тие грешки во светлината не се обични опскурности, туку попрво знаци дека светлината треба да се види вон нејзе самата: дека, со други зборови, таа може (и мора) да биде видена од мракот“ (Rylance). (...)

Извор: Quorum 3/4, 2010.

Превод: П. В.
Слики: Aleksandra Waliszewska