Фидел Кастро за книжевноста, уметноста и образованието на Куба '65

26.07.2016 10:24
Фидел кастро за книжевноста, уметноста и образованието на Куба '65

Кон крајот на 1959 година, новинарот Ли Локвуд одлетал на Куба за да присуствува на падот на режимот на Батиста. По долга потрага, успеал да го најде Фидел Кастро, кој штотуку ја презел власта. Веднаш се зближиле и за време на зачестените патувања на Куба во деценијата што следела, Локвуд сфатил дека Кастро му овозможил пристап до островот без преседан. Во 1965 година, му дал маратонско интерву кое траело седум дена. Таа приказна за Кастрo што ја напишал Локвуд и која е објавена 1967 година веројатно е најдлабокиот портрет на тој човек. Месецов, Ташен објави реиздание на тоа интервју со наслов „Куба на Кастро: новинарски поглед на Куба од 1959 до 1969 година“, во кое се наоѓаат стотина фотографии, од кои повеќето се објавени првпат. Во овој дел од интервјуто, Кастро ги изнесува своите погледи на книжевноста, уметноста и културата на Куба.

Дали постојат обиди да се изврши контрола над уметничката продукција на Куба? Да речеме, над книжевноста?

Сите манифестации на уметноста имаат различни карактеристики. Да речеме, филмовите се разликуваат од сликарството. Филмовите се модерна индустрија која бара многу ресурси. Не е исто да се направи филм, или да се наслика слика, или да се напише книга. Но, ако прашувате дали постои контрола – не постои.

Она што е изненадувачко е количината на креативна слобода што им ја давате на вашите уметници, сликари, вајари, во споредба со другите социјалистички земји. Па, сепак, тој либерализам помалку се применува кога станува збор за книжевноста.

Затоа што книжевноста вклучува објавување книги. Во принцип, тоа е економски проблем. Ресурсите кои ни се достапни не се доволни да ги задоволат потребите за печатење учебници, училишни вежбанки, научни трудови, книги од општа природа. Односно, не можеме да се расфрлуваме со хартија. Тоа е еден од ограничувачките фактори. Се разбира, тоа не значи дека и политичките фактори немаат влијание, исто така. Книгите за кои верувавме дека немаат никаква вредност немаа никакви шанси да бидат печатени.

Со други зборови, романот во кој авторот изразува контрареволуционерен сентимент нема никаква можност да биде објавен?

Засега, не. Ќе дојде денот кога ресурсите ќе бидат достапни, односно, кога таквата книга нема да го загрозува печатењето учебници, или книги кои имаат универзална вредност во книжевниот свет. Тогаш ќе има ресурси книгите да се објавуваат врз основа на многу пошироки критериуми и ќе може да се дискутира за што било, на која било тема. Јас особено сум следбеник на идејата за најширока можна дискусија во интелектуалните области? Зошто? Затоа што верувам во слободниот човек, верувам во добро образованиот човек, верувам во човекот што е способен да мисли, во човекот кој секогаш дејствува во склад со своите убедувања, без страв од нешто. И верувам дека идеите мораат да бидат во состојба да се бранат самите себеси. Се противам на црните листи за книги, забраните за филмови, и слични нешта.

Каков е мојот личен идеал за прашањето каков вид луѓе замислувам во иднина? Луѓе кои се доволно култивирани и образовани да бидат способни сами да донесуваат правилни заклучоци за што било, без страв дека ќе дојдат во контакт со идеи кои не можат да ги попречуваат или да ги тргнат од вистинскиот пат. На пример, како се гледаме себеси? Мислиме дека можеме да прочитаме која било книга, или да погледнеме кој било филм, на која било тема, без да ги промениме нашите фундаментални убедувања, и дека доколку постои книга за која може да се најде позитивен аргумент дека е корисна, позитивна, и дека тогаш ние ќе бидеме во состојба да ја анализираме и проценуваме. Сите мажи и жени од оваа земја нека бидат такви во иднина! Ние сакаме да го обликуваме нашиот вид луѓе на овој начин. Ако не мислевме така, ќе бевме луѓе кои немаат вера во сопствените убедувања, во сопствената филозофија.

Но, таква атмосфера не е можна во овој момент?

Би се лажеле кога би верувале во тоа. Прво, заради економските проблеми поврзани со тоа, а второ заради борбата во која сме вклучени.

Дали заради истата таа „борба“ кубанскиот печат пишува толку еднодимензионално за Соединетите Држави?

Нема да ви кажам дека не го правиме тоа. Вистина е, сè што зборуваме за Соединетите Држави суштински е најлошиот аспект и многу ретко овде ќе се објави нешто во корист на Соединетите Држави. Едноставно, имаме сличен став со оној на вашата земја. Мислам дека секогаш се обидуваме да создадеме најлошо можно мислење за сè што постои во САД, како одговор на она што тие ни го прават нас. Единствената разлика е во тоа што ние не пишуваме невистини за САД. Ви реков дека ги нагласуваме најлошите нешта, дека ги изоставуваме нештата на кои би можело да се гледа позитивно, но ние не фабрикуваме лаги.

Но, тоа е исто. Со тоа што ги нагласувате само нашите недостатови, создавате искривена слика која е еквивалент на лага.

Тоа зависи што сметате за „лага“. Се сложувам дека тоа е искривена слика. Лагата е едноставно тенденциозно измислување факти што не постојат. Постои разлика во искривената слика и лагата, иако без никаков сомнеж имаат слични ефекти. Тоа не е идеално. Но, тоа е резултат од реалноста која не ја наметнавме ние. Во светот на мирот, каде би постоела искрена доверба и почит меѓу народите, ова не би се случувало. И ние не сме одговорни за оваа ситуација.

Но, ако истрајувате во тие искривувања, кои ги охрабруваат непријателските емоции на вашите граѓани, како очекувате некогаш да постигнете мир?

Ќе повторам, ние не сме одговорни за тоа. САД ги прекинаа сите свои односи со Куба.

Мислам дека тоа нема врска со прашањето.

Јас едноставно ја исполнувам својата должност во разговорот со вас да бидам сосема искрен кога зборувам како изгледаат нештата на нашата страна. Доволно сум чесен да зборувам вака – колку лидери во САД би зборувале на овој начин?

Сосема сте искрени. Но, сакам да инсистирам на оваа тема уште малку. Според моето мислење, повеќе би добиле ако сте отворени за најразлични информации во врска со САД, наместо да инсистирате на создавање искривена слика за нас. На пример, во текот на изминатите години се зголемија напорите на нашата влада да ја поддржи борбата на црнците за човечки права, и усвоени се силни закони. Ова е нешто што кубанскиот печат би можел да го пренесе, покрај тоа што црцните прават бунтови во Калифорнија, или дека Кју Клукс Клан маршира во Џорџија и Алабама, а тоа е единственото што го објавувате тука.

Колку што ми е познато, вестите во врска со тие закони се објавени тука, иако природно ние имаме суштински поинакви погледи за тоа од вас. Ние веруваме дека проблемот со дискриминацијата има економски контекст и основа која е поволна за класните општества во кои еден човек експлоатира друг.

Очигледно, ова е тежок, комплексен проблем. Ние сами поминавме низ искуството на дискриминациите. Дискриминациите исчезнаа кога исчезнаа и класните привилегии, а револуцијата не мораше да вложи голем напор за да го реши тој проблем. Не верувам дека тоа би можело да се направи во САД. Мислам дека би било малку апсурдно да се зборува за револуција во САД во овој момент. Можеби никогаш нема ни да има револуции во САД, во класичната смисла на зборот, но можеби ќе има некакви еволутивни промени. Да речеме, сигурен сум дека за петстотини години северноамериканското општество нема да има никакви сличности со ова денешното. До тогаш веројатно веќе нема да има проблеми со дискриминацијата.

Но, зошто да не се зборува за револуционерни промени во САД, исто така? Зошто да не му се раскаже целата приказна на кубанскиот народ?

Затоа што севкупно немало револуционерни промени во позитивна смисла во САД. Повеќе имало, зборувајќи политички, вистинска регресија. Нашиот генерален став е дека политиката на САД, пред сè надворешната политика, сè повеќе се стреми кон ултрареакционерната позиција.

Не зборувавме за надворешната политика на САД.

Реално, тоа е она што најмногу влијае на нас.

Бидејќи сме кај таа тема, истовремено ми се чини дека кој било, што има суштински поинакви погледи за кое било прашање, во однос на владеењето, нема никакви шанси да се појави во печатот. Впрочем, постои многу малку критика од секаков вид во кубанските медиуми. Се чини дека тие се продолжена рака на владата.

Па, тоа што го зборувате е вистина. Постои многу малку критика. Непријателите на социјализмот не можат да пишуваат во нашите весници – но ние не го оспоруваме тоа, и не одиме наоколу зборуваќи дека постои некаква хипотетичка слобода на печатот, кога не постои, како што правите вие. Понатаму, признавам дека нашиот печат оскудува во овој вид почитување. Не верувам дека тој недостаток на критика е нешто здраво. Впрочем, критиката е мошне корисен и позитивен инструмент и мислам дека сите мора да научиме како да го користиме.

Зарем не мислите дека постојат кубански писатели кои би можеле да го користат тој инструмент кога би постоела атмосфера во која нивните изјави би можеле да бидат конструктивна критика?

Критика, да – но, не и работење во служба на непријателот или контрареволуцијата.

Но, кој е повикан да одлучи во секој даден момент која критика е конструктивна, а која е контрареволуционерна?

Па, ние сме среде борба, отворена војна повеќе или помалку. И, кога, на пример, САД ќе се соочат со таква ситуација, тие без размислување ги потиснуваат сите оние кои се противат на интересите на државата, додека се во војна. Кога војувавте против нацистите, имавте таква политика.

Но, не ми одговоривте на прашањето. Кој ја донесува одлуката?

Во такви околности, одлучува партијата, политичките сили, револуционерните сили. Природно, кога веќе нема да живееме во такви околности, причините за драстични мерки впрочем и ќе исчезнат.

Но, дотогаш, речиси и да не постои никаков вид критика во вашето општество, во печатот, во книжевноста, на радио, телевизија, или во другите канали за комуникација на Куба.

Сигурно е дека постои минимум критика. И постои уште нешто – мораме да посветиме внимание на обученоста на новинарските кадри, затоа што милиони луѓе читаат што пишуваат тие и слушаат што зборуваат. Ако сакаме да имаме народ со широка култура, тогаш луѓето кои имаат секојдневен контакт со нив мора да имаат широка култура, исто така, за навистина да бидат квалификувани за општествената функција што ја извршуваат. Ние веруваме дека новинарството во своите најразлични форми има необична важност во модерниот живот.

Нема да ви кажам дека се самозалажуваме дека во моменталните околности новинарството може да има каква било друга функција, поважна од придонесувањето за политичките и револуционерните цели на нашата земја. Имаме цел, програма и намери кои сакаме да ги оствариме, а тие намери во својата суштина ги контролираат активностите на новинарите. Впрочем, би рекол дека тие ја контролираат работата на сите интелектуални работници. Тоа нема да го негирам.

Но, зарем не постои одредена опасност која е инхерентна на потиснувањето на сите облици на критика?

Се сложувам! Не велам дека целото тоа отсуство на критика е корисно. Токму спротивното, тоа може да биде многу штетно.

Според вашето мислење што е заслужно за развој на таквата атмосфера?

Верувам дека се во прашање различните околности, но во основа – во состојба на тревога и напнатост во кои живее оваа земја, се преживува за влакно. Речиси сите активности мораат да ѝ бидат подредени на потребата за опстанок.

Една од работите кои веројатно влијаат на таа атмосфера на инхибиција е вашата моќна лична позиција против „контрареволуционерните“ ставови. Зарем не е невозможно кога ќе се воспостави таква клима, интелектуалците да почнат да се плашат дека каква било критичка идеја може да биде протолкувана од страна на владата како контрареволуционерна? Впрочем, можеби вашиот тврд став кој секогаш сте го заземале ги прекинувал линиите за комуникација помеѓу вас и интелигенцијата која е во позиција да согледа нешто што не е во ред или која можеби има некоја подобра идеја. Со тоа што ги гушите критичките коментари, зарем не се спречувате самиот себе да слушнете други идеи освен своите?

Признавам дека тоа се теми со кои ќе мора да се позанимаваме во иднина. Заради тоа што други нешта го окупираа нашето внимание, не бевме во можност да се занимаваме со такви очигледни недостатоци каков што е овој.

Овој недостаток од критичка перспектива може да се забележи и во образованието. Кога ги посетував училиштата во различни делови од земјата открив дека децата генерално се учат да ги прифаќаат нештата покорно, наместо да ги преиспитуваат. Дали чувствувате дека ова е потенцијална опасност за интелектуалната иднина на вашата земја?

Мислам дека образованието на учениците во голема мера зависи од нивото на обука и способноста на учителите. Односно, тоа не е политичко прашање. Детето мора да се научи како да мисли – развојот на интелигенцијата мора да биде есенцијална цел на секое подучување. Во секој случај, ќе се запрашам за опсервацијата што сте ја направиле. Една од нашите основни грижи беше да обучиме цели одреди учители, така што ќе одговараат на највисоките педагошки барања. Она што никако не смееме да го заборавиме е дека условите во кои живееме се ненормални – тоа се услови на насилна класна борба, конфликт на идеи, судови, чувства. А, сето тоа може да придонесе за создавање одредено окружување, одредена атмосфера на забрани...

Исто така, забележав тенденција во училниците на фактите да им се пристапува догматски. На пример, претходно зборувавме дека кубанскиот печат намерно не дава целосна слика за САД. Па, интерпретацијата на тие „факти“ за САД кои им се претставени на учениците на нивните часови се токму оние кои се печатат во весниците, повторени без објаснувања. Што ќе се случи кога сите овие момчиња и девојчиња кои гледаат само еднодимензионални слики на училиште, можеби уште од прво одделение, еден ден ќе пораснат?

Без сомнеж ќе имаат многу лошо мислење за САД и сè што претставуваат тие, на ист начин на кој во САД сите деца ќе бидат образовани така што ќе имаат лошо мислење за комунизмот. Тоа е за жалење, но тоа е реалноста.

Еден ден САД и Куба повторно ќе бидат во пријателски односи. Кога ќе се случи тоа, зарем нема да мора да се соочите со наследството на сите овие негативни чувства со кои ја индоктринирате вашата младина?

Не е лесно да се одговори на тоа прашање. Покрај тоа, никој претходно не го поставил тоа прашање. Впрочем, ова е првпат да слушнам такво прашање од некој што е од Северна Америка. Дури ни самите не сме си го поставиле. Може да се каже дека никогаш свесно не сме се занимавале со тој проблем. Можеби тоа е заради нашиот голем песимизам по прашањето дали американскиот народ, всушност, има можности да ги изрази своите ставови, или да ја промени ситуацијата.

Можно е ниту ние самите сосема да не сме сфатиле колку длабоко досегнува солидарноста со црнците која продре во срцата на северноамериканскиот народ. Односно, ние немаме ниту трошка вера во владата на САД, а можно е тоа да нè довело до одредено ниво на потценување на народот во САД. Но, тоа не е тенденциозна последица од политиката. Можеби, кога ќе ја објавите вашата книга, многумина кои работат во вашиот печат ќе се замислат за тие прашања. Кога станува збор за мене, јас во разговорот со нив можам да ја искажам својата загриженост и да ги замолам малку да подразмислат за тие теми. Во името на она што го споменавте, а што мислам дека е вистина, дека еден ден – јас воопшто не мислам дека ќе се случи наскоро, туку до тогаш ќе помине многу време – ќе се случи меѓу нашите народи да постојат подобри односи.

Ми се чини дека треба да се обидеме колку што е можно повеќе да го скратиме тоа време, наместо да го пролонгираме со непотребни причини.

Мислам дека тоа е разумно. Одиме на ручек.

Извор: http://www.theparisreview.org

ОкоБоли главаВицФото