Збогување со книжарницата Табернакул

„Иако не ви е неопходна таа книга која продавачките одбија да ви ја причуваат, а која пред малку ќе ја купевте да имавте доволно пари, иако е, можеби, веќе продадена, иако книжарницата набргу се затвора, па е малку веројатно дека ќе стигнете на време, вие неутешно трчате низ вечерната толпа и не се осмелувате да помислите што ќе се случи ако останете без неа.“

Горан Стефановски, „Конзервирани импресии“

Добро се сеќавам на пријателскиот совет што другар ми Дарко ми го даде кога бев средношколец во втора година - неразумно е да се дадат дури двесте денари за книга. Советот, се разбира, не го послушав, а Дарко беше доволно добар пријател за да ме придружува до книжарницата, и покрај својот презир кон книжевноста. Книгата беше „Конзервирани импресии“ од Горан Стефановски, во издание на Темплум. Книжарницата беше Табернакул.

Да, истата книжарница што од утре престанува да работи. Книжарницата во која гледавме по брза постапка да се ослободиме од парите што сме ги добиле за роденден, од скромната студентска стипендија или од парите што сме ги тргнале настрана од некое ситно тезгарење.

Оттогаш, книжарницата Табернакул стана моја задолжителна попатна станица и една од најважните точки според кои се ориентирав во овој луд, хаотичен и склеротичен град.

Во Табернакул не влегував само за да купувам книги. Влегував и за да разгледувам - книги што ме интересираат и што би можел да ги купам во иднина, но особено такви што знаев дека никогаш нема да ги купам. Ќе влезев во Табернакул, ќе погледнев кон една од полиците во задниот дел на книжарницата, каде што стојат книгите со поезија и ќе ја побарав со поглед „Златна книга на унгарската поезија“. Тоа е книга што никогаш немам намера да ја купам или прочитам, но кога ќе видам дека стои на полицата, некако сум уверен дека сè е на своето место и сè ќе биде во ред. Несфатливо? Секако! И јас не можам да разберам. Но, тоа беше ритуал што ме смирува и успокојува.

Во Табернакул влегував зашто знаев дека ќе наидам на некакво скриено богаство, на издание што не може да се најде на ниту едно друго место, дури ни кај продавачите на стари книги. Кога се возев во автобус што поминува покрај Рекорд, како жирафа го истегнував вратот за да погледнам што има во излогот на Табернакул, и се прашував дали некоја книга што е отстранета од излогот се продала или просто му го отстапила местото на некое друго, поново издание што треба да се рекламира. Ако се продала онаа од излогот, има ли барем уште еден примерок пикнат во некое ќоше?

Ќе се сеќавам на Табернакул заради случајните средби со пријателите кои ја делеа истата страст, кои се шегуваа за својата книгоманија, лажно ветуваа дека ќе престанат да трупаат и трупаат книги кои којзнае кога и дали ќе ги прочитаат, кои жестоко се расправаа околу квалитетот на избраната литература... Кога ќе излезев од книжарницата, се случуваше да сретнам познаници кои не можеа да разберат зошто сум исклештен од уво до уво, само затоа што сум нашол некоја книга. И со такви кои разбираа зошто. (Една таква случајна средба пред книжарницата заврши со гротескна пијана авантура – перење килим на полна месечина. Убаво е кога можете да обвините некој друг за вашето пијанство. На пример, Табернакул.)

Иако последниве години го избегнувам центарот на градот колку што можам, кога ќе се случи навечер да прошетам низ Центар, не можам да не поминам покрај Табернакул. Се разбира, книжарницата не работи во доцните вечерни часови, но многу ми е важно да ја извршам својата инспекција – да погледнам кои книги се наоѓаат во излогот и да оценам дали ја заслужуваат честа да им се смешкаат на минувачите. И да се занесувам дека има правда на овој свет, кога ќе здогледам некоја од моите омилени книги на ударно место.

Дење, во центарот на градот кој сè повеќе е забрзан, забревтан, грд, кичест, дехуманизиран, Табернакул беше остров кој овозможуваше кусо бегство од околното варварство и невкус; простор за мала пауза која ви дава сила, барем колку да стигнете до дома. Честопати, тоа функционираше буквално – излегував од книжарницата со носот забиен во книгата и потчитнував во ôд, речиси додека да стигнам дома.

Затворањето на книжарницата Табернакул можеби е добра вест за мојот домашен буџет. Ритуалот на дрчно посегнување по нови книги ќе го практикувам поретко. Но, тоа е ужасно лоша вест во секоја друга смисла. Уште еден во низата порази на главниот град и уште еден тажен доказ за скопското проклетство – град на постојани промени, град на вечна непостојаност, град осуден да го заборави своето вчера...

Од утре, Скопје ќе биде помалку град; посиромашен за едно од најпрепознатливите културни места. И прошетките ќе бидат посиромашни без задолжителното фрлање поглед кон излогот што ни донел толку многу радости. Да, сè уште има книжарници во Скопје. Но во нив го нема Леон. (Не знам што ќе се случува со просторот во иднина. Веројатно ништо добро, ако се земе предвид дека е во сопственост на Министерството за култура на РМ.)

Денес бев за последен пат да го изведам волшебниот ритуал на купување книга оттаму. Го направив вообичаениот круг околу сите полици, иако малку потешко од обично, поради сите кутии со книги и растрчаните вработени кои веќе започнаа со пакувањето. Ја избрав книгата „Сите песни“ од турскиот поет Неџати Џумали. Бидејќи на неа никогаш нема да гледам како на обично парче хартија, зашто со купувањето на оваа книга за мене завршува една цела ера, и затоа што, и покрај сè, одбивам да бидам песимист, ќе го завршам текстов со стихови токму од последната книга што ја купив од Табернакул:

Денес сум тажен, денес
Ама утре
Утре нема
Светот нема да остане ваков