Балада од стариот Рим

Тој Ромус де Бонус Генус
Ерат шмекерус и монденус.
Типтопум автомобилум
Возат кон магнум стилум.*
Ко примус интер парес
смукас „ин“ цигарес,
Или де темпус сул темпус
Пер суо ушиус клемпус
Демонстрават кон помпус
Екстрас кубанус томпус
(Рефлексус суус статус),
Како и делукс краватус...

По схемам натурае рерум,
Шампионус глуперум,
Реквизитус казинус,
Ерат семпер ин минус
Отиос го, сунт факта,
Нон серват алеа јакта -
Ерго, сумма суммарум,
Манкават семпер денарум...

Преферат суперум витам
Кон виталисимус ритам -
Витам де авантуре
Де факто и де јуре;
Амават крешчендум тонус:
Рибае кон силиконус
(ин мини - сине ква нонус!).

Плус квам театар Орфеум
Амават Колосеум,
Каде диксит плебсус кворум -
„Мортус гладиаторум!“
(Ма де густибус нон е
Диспутандум фазонае!).

Плус квам тутто ест гино
Пер веритас ин вино,
Пијанус мортус ко Терра,
Амават ваистинус се претера,
Ма анте портас де домус,
Кому максимус сомус,
Специалис баксузус,
Авеват стандардис узус -
Блуендо комплет ин виво
Кому ултимус бивол!...

Екце, кон суо опус,
Еректус Питекантропус!
Климаксус Карриерае
Аванти ностре ерае!

Превод: Драгослав Андриќ
(незначителни адаптации: П. В.)

_________________________________________________

*Кому фенсимус лукус,
Авеват екстрас пикус
На грандисимус џипус -
Такаввам ерат типус! (Заб. прев.)

Драгослав Андриќ
Шпагети-теорија за уметноста

Оваа песна на Ибара е типична за таканаречениот макаронски жанр, кој во англоамериканската средина, посебно академската, цветаше пред сто и малку повеќе години, кога латинскиот бил неспоредливо пошироко застапен не само во универзитетските туку и во колешките програми. Кога ја најдов песнава, авторовото необично име ми „мирисаше“ на псевдоним, но подоцна разбраб дека Т. Р. Ибара (Thomas R. Ybarra) не само што постоел, туку и дека објавил мала книга со своите спомени, Младиот светски човек (Young Man Of The World, 1942), во која и пишува како настанала Баладата од стариот Рим на почетокот на 20-иот век.

Туку, малку да се осврнеме и на шпагетите... Во интервјуто за познатото италијанско списание за ликовна уметност, Flash Art, американскиот сликар Брус Конер се сеќава:

„Кога имав осумнаесет години, жена со италијанско потекло која изнајмуваше станче во Бронкс ни ја покажа кујничката, каде што забележав нешто необично на ѕидовите и плафонот. Кога ја прашав што е тоа, таа ни објасни: ’Тоа ви се шпагети. Кога готвите шпагети и сакате да знаете дали се сварени, ги набодувате на виљушка и ги зафрљачувате врз ѕидот. Ако останат да се држат за ѕидот - сварени се. Но ако се слизнат на патосот, морате уште да ги варите.’ И ете, тоа беше мојата шпагети-теорија за уметноста: просто ја закачувате сликата на ѕид, ја именувате како уметничко дело, па ако не се слизне - тогаш и е уметничко дело. Тоа е целата теорија што ви треба.“

Е па, можам да ви речам дека, потсетувајќи се на тоа интервју, и јас направив нешто слично, заради проверка: ја зедов хартијата со својот превод од пред четириесетина години и со помош на шпагети се потрудив да го залепам за ѕид.

И, да видите - се држеше!

2002.

Оригиналната песна:

Thomas R. Ybarra
Lay of Ancient Rome

OH, the Roman was a rogue,
He erat was, you bettum;
He ran his automobilis
And smoked his cigarettum;
He wore a diamond studibus
And elegant cravattum,
A maxima cum laude shirt,
And stylish hattum!

He loved the luscious hic-haec-hoc,
And bet on games and equi;
At times he won, at others, though,
He got it in the necqui;
He winked (quo usque tandem?)
At puellas on the Forum,
And sometimes even made
Those goo-goo oculorum!

He frequently was seen
At combats gladitorial,
And ate enough to feed
Ten boarders at Memorial;
He often went on sprees
And said, on starting homus,
"Hic labor --- opus est,
Oh, where's my hic--hic--domus?"

Although he lived in Rome--
Of all the arts the middle--
He was (excuse the phrase)
A horrid individ'l;
Ah! what a diff'rent thing
Was the homo (dative, hominy)
Of far-away B.C.
From us of Anno Domini.

Слика: Eugenia Loli