Несреќниот живот на Софија Р.

Ноќта го успа селото. Улиците се пусти. Капиите заклучени. Само баба Софија седи на клупата, пред својот двор, во тишина пуши цигара и гледа во небото. Месечината е округла и голема, како балон полн со млеко кој само што не прснал. Таков беше и онаа дамнешна ноќ, кога таа и Милица седеа на тревата пред куќата. Занесено гледаа во ниската месечина која, им се чинеше, само што не ги заскокоткала врвовите на крошната. Гледаа така во небото, се смешкаа, па наизменично една на друга си лежеа во скут и зборуваа за што ќе им се присака. Подоцна, пред да оди во кревет, Софија отиде да се измие. Бањата беше во дворот, склепана од стари штици, како куќичка без покрив. Светлоста паѓаше од небото додека таа со сапун го триеше своето голо тело. И понатаму беше разиграна, поради сите шеги кои таа и Милица вечерта ги правеа. Со рацете полека ги миеше градите, стомакот и надлактиците. Потоа малку ги рашири нозте, и раката ѝ се лизна меѓу нив, кон она што жените со шепот го викаа таму долу. Пред очите ѝ трепереше насмевката на Милица, нејзината коса, топлите сјајни очиња. Почувствува нешто чудно... Ги отвори очите, усните ѝ се раздвоија. Нејзините сапунести прсти и понатаму го дразнеа она за што не се зборува, и она што не смее. Крвта ѝ проструи низ телото, и месечината ги распрсна своите бели капки по војводинските ниви. Разголена меѓу мокрите штици, Софија збунето во себе изговори, значи, тоа е тоа.

Си го кажа тоа само на себе и никому повеќе. Ни на Милица. Еднаш малку фалеше да ѝ се испушти, ама во последен миг успеа да ги загризе усните. Зашто, како да ѝ објасни, тоа се случи пак, и пак. Но, секојпат навалата на уживање беше проследена со мислата на Милица, сликата на нејзините очи, разговорите, смеата, нејзината глава во скутот на Милица.

Една сабота, двете отидоа на игранка. Во малиот селски дом за играње, се собраа момци и девојки. Таа и Милица стоеја настрана, близу до вратата, пиеја сок и цупкаа на звуците од музиката. Сè тргна навистина добро, и така беше наредните час-час и половина најмногу. А потоа во просторијата се втурна Славко. Постаро момче. Многу проблематичен тип. На влезот за малку ќе удреше во Софија. Нагло се оттргна, а тој ја прострела со лут поглед. Од тој поглед сè тргна наопаку. Цела вечер чувствуваше како неговите очи ја следат, каде и да се помрдне. Милица ја влечеше со себе, како штит, како некој столб за одбрана. Но тоа кревко женско тело не можеше ништо. По неколку пијачки Славко тргна право кон неа. Со својата силна дланка ја дофати за мускулот, и нагло ја повлече кон себе. Софија вресна. Музиката престана. Потоа овој се развика толку гласно, што никој не смееше ни да мрдне. Милица заплака. Софија се оттргнуваше со сета сила, но тоа не беше доволно. Неговиот стисок беше силен, животински. Насила ја одвлечка од забавата.

Залудно утредента стоеше на вратата пред мајка ѝ и татко ѝ, и се колнеше дека цела ноќ плачела, и дека овој не ја ни допрел. Родителите одмавнуваа. Цело село дозна дека тој синоќа ја одвел, и сега, така е како што е. На прагот го спуштија куферот со нејзините работи. Така започна брачниот живот на Софија.

Наскоро почна една голема војна, која ќе ја спушти крвта на селските ниви и патчиња. Крв падна и во нивната куќа. Славко не штедеше сила. Пиеше и ја тепаше. А потоа, кога него го нема, претепана и потиштена, и Софија ќе си сипеше чашка ракија и гласно ќе заплачеше. Првпат изгуби свест од пиење откако роди мртво дете. И второто беше мртвороденче. Ќотекот беше сè позачестен. Ја пцуеше, колнеше, удираше... Сета вина ѝ ја фрлаше во лице, ти тоа намерно ми го правиш, ѝ викаше. Со третото дете, прво кое преживеа, работите малку стивнаа. На момчето му дадоа име Никола. Војната заврши, а Софија роди уште три деца.

За сите тие години, таа речиси не излегуваше од дома. Не одеше кај никого, ниту некој доаѓаше кај неа. Децата растеа пред нејзиниот заматен поглед. Како коров од отруена земја. Се грижеше за кокошките. Свињите. И пиеше. Една вечер на вратата се појави комшијата. Славко е убиен, рече и ја спушти на масата неговата капа. Тоа беше нечија одмазда. Заб за заб, би се рекло. Кој и кога го погребал, таа не знаеше, ниту некогаш некој ќе дознае каде.

Велат дека одмаздата е најдобра кога е ладна. За некого мора да било така, но не и за Софија. За неа таа стигна предоцна. Наместо гробот, нејзиниот живот стана гробница на Славко. Сите ја знаеја како пијаница, лоша мајка чии деца гладуваат, одат валкани, талкаат ноќе по селските патишта. Децата, пак, се срамеа што мајка им пропаѓа, го плетка јазикот, не готви и не пере. Само налева ракија во грлото, а потоа паѓа онесвестена среде собата. Никола, најстариот, најмногу личеше на татко му. Почна да краде, да удира, да им се заканува на селаните. Едно утро, од милиција дојдоа по Софија. Ја одведоа до шините во близина на селото, и ѝ наредија да потврди ако е така. Гледајќи во телото на својот син, мамурна, само кратко промрморе да, тоа е Никола. Сега тоа веќе беа два заба за еден, па власта и селаните сложно велат, тргнете ги останатите деца од куршумите, и од таква мајка.

Софија остана сама. Заради сиромаштијата и пиењето староста стигна брзо во нејзиното тело. Се насели тука како гладно куче, и ѝ беше сè потешко. Децата живееја во други градови, републики и држави. Понекогаш ќе се слушнеа, со некакво писмо или преку телефон. Таа никогаш не им се жалеше, ниту бараше нешто. Зашто и пијана знаеше дека е добро што нема што да бара од нив. Лете одеше во да аргатува. Работеше од утро до мрак, а останатите зад неа вревеа, ајде бабо, побрзо бабо, мајка му стара, бабо! На крајот сопственикот ќе ѝ дадеше малку пари, многу помалку од предвидената дневница. Знаеше дека таа нема да се буни. Ќе земе што било, и пак ќе дојде. Ќе дојде.

Беше недела. Единствен ден кога не оди на нива. На комшијата му требаше помош околу дрвата. Прифати да ги исцепе и да ги нареди во подрумот. За возврат ќе добие добро парче сланина, пет кила брашно и десет домашни јајца. Во количката товареше парче по парче буково дрво, кога слушна дека некој отстрана го довикува нејзиното име. Беше тоа Милица. По толку години стоеја една до друга. Милица се омажила во нејзиното село, кратко откако Славко ја одведе Софија. Никогаш повеќе не се слушнаа ни видоа. Милица силно ја прегрна. Заплака. Софија беше мирна и празна. Во прегратката стоеше како суво, исечено дрво. Зошто Милица плаче? Заради нејзината или својата судбина? Заради оние дамнешни времиња? Не ѝ беше јасно и не чувствуваше ништо. Како што повеќе не може ништо да почувствува во сите тие ноќи, кога ќе го соблече стариот фустан и ќе отиде во бањата да се измие. Кога ќе ги рашири нозете, ја спушта својата растреперана рака и со јазлестите прсти пребира по тоа проклето место, таму долу. Утредента во џебот на престилката пронајде неколку банкноти. Милица кришум ги ставила тука. Тоа ѝ беше јасно на Софија. Ги положи на масата, и молчејќи гледаше во нив некое време. Потоа излезе од куќата, отиде во дуќанот и за нив купи литар ракија.

Зимите беа многу тешки за Софија. Студени, без работа, без надница. Со денови и ноќи седеше на столот, нагрната со ќебе, и плетеше. Плетеше што ќе стигне, капи, шалови, ракавици. На кого и да му затреба нешто. За тоа добиваше уште помалку пари, но немаше избор. Плетеше и за своите деца, внуци, ако некогаш навратат да има што да им даде. Имаше мал црно-бел телевизор, подарок од комшиите кои купија нов телевизор, во боја. Сакаше да гледа бокс и да го гледа Мухамед Али. До доцна чекаше да почне мечот, и само понекогаш, волненото клопче со иглите ќе го спуштеше во скутот. Нејзините раменици ќе почнеа да треперат, горниот дел од телото да се наведнува, кога Мухамед Али го тепаше противникот. Само тогаш, ѝ се чинеше дека доброто му возвраќа на злото, дека го тепа и гази по некоја правда, која никаде другаде ја нема.

Сето тоа ѝ поминува низ главата кога седи на клупата и го крева погледот кон ноќното небо. Утрото во селото стигна вест дека Милица умрела. Во своето село, во својата куќа, меѓу своите деца. Гледа Софија во небото, и не може да сфати како под таква месечина се наоѓа сето зло кое се наоѓа, и како под неа, толку убава, во човекот го има сето она што го има. Би заплакала, но нема солзи. Како што нема радост, ни деца, ни Милица. Сè е пусто, како непосеана нива.

Софија тешко го покренува своето тело на старица. Заминува дома. Ја затвора вратата зад себе. Го вклучува радиото, колку да се слуша нешто. Од витрината вади чашка и шише ракија. Седнува на масата, си става една. Ноќта одминува. Таа сипува и пие. Главата ѝ е тешка, постојано ја спушта на масата, како некогаш во скутот на Милица. Не се уморува. Долева ракија и пие. Долго. Месечината исчезнува од небото, и таа со целото битие паѓа во несвест.

Превод од босански: Иван Шопов
Скулптури на сликите: Бони М. Смит

Лејла Каламуиќ, босанска писателка родена 1980 година во Сараево, каде живее и денес. Завршила студии по филозофија и социологија. Авторка е на збирките раскази „Анатомија на насмевката“ и „Викајте ме Естебан“. Објавува проза, есеи и критики во списанија и на веб портали во БиХ и регионот. Застапена е во антологијата „Пристоен живот - лезбејски кратки раскази од просторот на екс ЈУ“ во издание на Темплум (2015).