Речник на македонската народна поезија (2) - АЛЕМ, АЛЕН...

Македонски народен вез од кумановско 

АЛАЈ - изв. без значење, а за дополнување на стихот

Невесто алај тетовке,
дали си млада невеста
или си црна вдовица?
(Стр. IX, 2, 39)

АЛАЏА - ж. материја од памук со надолжно вткаени шарки; фустан, антерија од таква материја

Ви даваме, придаваме
еден топ алаџа,
три топа гајтан,
два топа срма.
(М Пр. Х, 1-2, 143)

За девојки, за девојки бела басма,
за невести, за невести шам-кутнија,
за вдовици, за вдовици шам-алаџа.
(СбНУ VIII, 30)

АЛВАЏИЧЕ - ср. хип. од алваџија; млад алваџија

Таму ќе си сретнеш, мале,
едно алваџиче,
капа накривило, мамо,
на црните очи.
(ИФ)

Едно дала младо симитчијче,
друго дала шиќерџијче,
друго дала младо алваџијче.
(Кауф. 616)

АЛЕМ - м. и прид. неизм. I. м. бесценет камен, брилијант, дијамант. II. прид. неизм. прекрасен, мошне убав

На јастакче седит моме свршено,
пред неја е зелен ѓерѓев јалдазлив,
на ѓерѓев е алем туљбен марама,
на марама од биљура иглица.
(Мил. 436)

Македонски народен вез од Скопска Блатија

АЛЕН - прид. отвореноцрвен

Ружо ле, Ружо, млада невесто,
зашто не ми си како што беше (...)
првото лето цвеќе цутено,
првата зима ален карафил!
(Кон. 247)

Чекај, чекај, Грујо, внуче мое,
ко ќе одиш по лепа неста,
(...) ќе му кренам алена дулака,
ќе му видам нејзи бело лице.
(Поп. 183)

АЛИ - сврзн. и част. исто што и или

Тогај Грујо си запеја,
си запеја една лепа песна,
малу речовита, али многу гласовита.
(Р. 262 /1/)

АЛИС - прил. токму; сосем

Мили царев јаничару,
јас имав ќерка Јаница,
алис беше кату тебе,
та ми ја пленци пленија.
(Молер. 77)

АЛИЦА - ж. збор без значење, направен заради рима

А Јоване
боздогане!
Ни алица
ни палица
со куцата
магарица.
(Шапк. 2, 43)

АЛОВИТ - прид. (за змија), што има (натприродни) својства на ала

О девојко, хубава Маријо!
Тамо имат змија халовита,
ќе загинеш млада и зелена.
(Мил. 44)

Еди змијо, змијо аловита,
ти пушти ми млади младожења.
(Р. 114)

Македонски народен вез од струшко 

(продолжува)

Кон првиот дел

ИЗВОРИ

Драг. - Македонско-славяански сборник с приложением словаря. Составил П. Драганов. Выпуск I. С. Петербург 1894.

Кауф. - Народни песни от юугозападна Блгария. Пирински край. Съставили и редактирали Николай Кауфман и Тодор Тодоров. Том I, БАН, София 1967.

Кон. - Збирка на македонски народни песни. Редактирал Блаже Конески. Скопје 1945.

ИФ - Речнички материјал ексцеприран од текстови за народни песни запишани во институтот за фолклор „Марко Цепенков“ во Скопје.

Мил. - Миладиновци, Зборник 1861 - 1961. Скопје 1962.

Милош. - Деца јунаци. Народни песни. Редактирал Ѓорѓи Милошев. Скопје 1954.

Мих. - Панчо Михаилов, Български народни песни от Македония. София 1924.

Молер. - Братя Димитър и Кoстадин Г. Молерови, Народописни материали од Разложко. Под редакция на акад. Ст. Романски. Сборник на народни умотворения и народопис. Книга XLVIII. София 1954.

М Пр. - Македонски преглед. Списание за наука, литература и културен живот. Издава Македонският научен институт. София 1924 - 1942.

Поп. - Аритон Поповски, Македонскиот говор во Гостиварскиот крај. Гостивар 1970.

Р. 144 - Етнографска збирка бр. 144 на САНУ. Б. Каменковић (Атанасије Петровић), Збирка народних умотворина из скопске котлине (1907)

Р 262 - Етнографска збирка бр. 262 на САНУ. Михаило Миладиновић, Народне песме из Велешког, Штипског и Прилепског краја (1922).

СбНУ - Сборник за народни умотворения, наука и книжнина. София 1889 (и други годишнини).

Стр. - Стремеж. Списание за литература, уметност и култура. Прилеп 1954 (и други годишнини).

TM - Д-р Душко Хр. Константинов и Здравко Божиновски, Тука е Македонија. Книга I. Скопје 1970.

Шапк. - Сборник од български народни умотворения... Събрал и издава К. А. Шапкарев. София 1892.

Избор: П. В.