Скопје е наше, Солун е ваш

30.11.2010 13:26
Скопје е наше,Солун е ваш

Улицата Ерму, Атина, почеток на 20-ти век

“Скопје 2014” и Атина 1834
За национализмот, неокласицистичките артикулации на европската модерна и колонизирањето на заедничкиот естетски идеал за Европа (1 дел)

Градењето на модерна, просветена буржоаска национална држава: примерот на модерна Грција

Некаде во третата деценија на 19 век регентот на младиот и прв грчки крал Ото од Баварија, Георг Маурер ќе забележи дека “грчките антиквитети кои предизвикуваат голем интерес кај историчарите и археолозите се од огромно политичко значење за Кралството Грција...тие се допирна точка помеѓу актуелнава [крајно разочарувачка за тогашните западни европејци] Грција и европската цивилизација” (Tsiomis, Athenes affaire europeenne, 1985, стр. 23, цитирано во доленеваденета статија на Панургија, на стр. 167, сите преводи од англиски овде со мои). Градењето на една новогрчка-класицистичка Грција, посебно на Атина како нејзина престолнина, е стратегијата која кралот преку неговите дански архитекти браќата Хансен, кои во исто време ги градат Виена, Копенхаген и Атина, ја избира за да ја спои тогашната реалност на средновековна и отоманска Грција со неокласицистичкиот архитектонски идеал за модерната европска цивилизација.

Во едно фасцинантно читање на историјата на неокласицизмот во модерна Грција, реномираниот грчки антрополог Нени Панургија (Neni Panourgia) објавено во Angelaki (том 9, број 3, 2004, стр. 165-180) го зема горенаведеново како појдовна точка во нејзината дискусија со поборниците на авторитетното читање на оваа иста историја од страна на антрополози и историчари како Херцфелд (Herzfeld), Дубич (Dubisch), Павлидис (Pavlides), Бојер (Boyer), Елени Бастеа (Eleni Bastea) и нам добро познатиот Лоринг Денфорт (Loring Danforth). Овие истражувачи го објаснуваат неокласицизмот во Грција како археолатрија, еден тип на археолошка идолатрија на грчките антиквитети која одигрува клучна улога во националистичкиот проект на модерната грчка држава. Според ова читање, грчката држава ги користи грчките антиквитети за свесна манипулација со минатото со која истата се обидува да вметне и наметне една и-сторија во еден географски простор во која таа историја одамна престанала да постои (звучи многу познато неколку стотици километри северно и со каснење од скоро 180 години, ама за тоа малку подоцна).

Панургиjа не вели дека нема вистина во ваквото разбирање на грчкиот неокласицизам, ама дека тоа се случува малку подоцна, од 1850 година па натаму. Таа убедливо аргументира дека ваквото читање на грчкиот неокласицизам не може да ја објасни комплексната улога која неокласицизмот ја игра во “развојот не само на модерната грчка држава, ама и во развивањето на заедничката идеја за Европа” (стр. 166). Панургија тврди дека “неокласицизмот во Грција не е [само] производ на неохеленска носталгија за античката слава водена од комплекс на инфериорност и потчинетост” (стр. 167), иако таа неколку страници подоцна самата дава обемни докази за тоа каква игра тогашните грчките интелектуалци мораат да играат со грчките антиквитети за да ги убедат своите западноевропски колеги дека не само и тие се европејци, ама ете уберевропејци кои заслужуваат посебно место во семејството на европски нации (за тоа подетално во следниот напис). Тука Панургија доаѓа до нејзината клучна теза, која сметам дека е многу интересна за сите нас вклучени во критичката дебата за проектот “Скопје 2014”, дека неокласицизмот е во суштина една “европска работа која е директно поврзана со европскиот проект за модерната” (стр. 167). Како што пишува Панургија, целиов европски проект се расплетува по пат на дијалектички каприц: “гледањето напред се заснова врз колонизирање на минатото; погледот кон иднината поминува низ ре-артикулација, преобликување и повторно присвојување на еден антички идеалитет” (стр. 167).

Само во тоталитетот на целата визија на грчкиот неокласицизам, како што вели Панургија, можеме да ја сфатиме вистинската поента на овој проект, а тоа е создавање на модерна, европска, просветена, рационална буржоаска национална држава.

За Панургија, идејата за неокласицистичка Атина потекнува од Европа и од тогашните европски дебати за “архитектонски типови, стилови, теории, и подразбира европски интелектуални, теориски, и идеолошки конструкции за смислата на градот, механизмите на демократијата и изворите на европската култура” (стр. 168). Неокласицизмот за Панургија е производ на археолошки истражувања и креативна имагинација. Многу младата археологија од 19 век заедно со колонијалистичката експанзија на многу западноевропски нации, можноста за релативно безбедно патување на богати членови од овие нации кои почнуваат, што од комерцијални што од лично љубопитни побуди, да се занимаваат со компаративни филолошки и практично-археолошки истражувања, како и можноста овие привилегирани класи за прв пат да ги видат остатоците од грчките антиквитети во оној дел од Грција (Пелопонез) што во 1834 се отцепува од Отоманската империја, се историски настани кои ја подготвуваат епистемолошката подлога за креирањето на приказната за древна Грција, наместо Рим, како колепка на модерната европска цивилизација. Кајлис (Caylus) во 1752, еден од татковците на модерната археологија, а три години подоцна Винкелман (Winckelmann), “пронаоѓачот” на историјата на античката грчка уметност, се првите европски истражувачи кои директно го поврзуваат филхеленизмот - паневропското интелектуално и политичко движење кое има афинитет со класичната грчка мисла и естетика, и кое во истовреме го поддржува грчкото иредентистичкото движење во отоманска Турција во 18 и 19 век (на оваа тема погледнете ја одличната книга на Gourgouris, S. Dream Nation: Enlightenment, Colonization, and the Institution of Modern Greece, 1996) - и неокласицизмот. Кајлис прави епистемолошки пресврт кога успешно ја критикува тогашната доминантна парадигма дека само пишани документи можат да се сметаат како единствени валидни и релевантни извори за минатото и упорно тврди дека “треба да гледаме на спомениците [антиквитетите] како доказ за и израз на стилот кој владеел во определен век и земја” (Самерсон цитиран од Панургија, стр. 172). Овој епистемолошки пресврт има далекусежно влијание не само врз модерната европска архитектура и креирањето цел куп хуманистички дисциплини, ама и за тоа со какви приказни и “национални” истории “старите”, а и “новите” европски нации чуствуваат потреба да ги легитимираат митовите за своето постоење. На македонските одѕиви на оваа епистемологија, темелно критикувана од многу постколонијални истражувачи, ќе се навратам во еден друг напис кога подетално ќе пишувам за македонската антиквизација во 21 век.

Овде сакам само накратко да ги нагласам спрегите помеѓу архитектонскиот неокласицизам, модерните форми на моќ-знаење кои Фуко ги нарекува биополитика, кои произлегуваат од потребата на модерната буржoaска држава да најде ефикасни методи на управување со огромни и отуѓени популации кои живеат во големи индустријализирани градови, и национализмот. Во центарот на неокласицизмот лежи тезата-фантазија на Кордмој-Ложие (Cordemoy-Laugier) за “архитектурата како тотално рационален систем на мислење” (Панургија, стр. 171), која може “рационално и научно” да ги разреши сите општествени проблеми и “зла”: избивањето чести епидемии и хронични болести, елиминирањето какви било социјални “девијации” и криминали, како и спречувањето и контролирање можни бунтови и востанија од страна на жртвите на индустриската револуција. Архитектонскиот неокласицизам во неговото својствено комбинирање на идеалот за “благородна едноставност” (Панургија, стр, 172) со “рационална комбинација од класични елементи” (Панургија, стр. 172) станува рамка на еден архитектонски рационален интернационализам и меѓународен архитектонски јазик (l’architecture parlante), кој станува клучно оружје на либералните национални буржоазии во нивната желба да креираат урбани простори кои можат “рационално” да ги контролираат.

Архитектонскиот неокласицизам го означува почетокот на паноптицизмот (од пан-оптика), чиј философски татко е Џереми Бентам (Jeremy Bentham), како дефинитивна “архитектонска референца и водич за [модерното] урбанистичко планирање” (Панургија, стр. 175) што ќе ни ги даде првите широки булевари, трговски, станбени и болнички аркади, паноптички воени бараки, училишта и затвори, и величествени градски плоштади совршено материјализирани во неокласицистичката модернизација на Париз помеѓу 1852 и 1870 од страна на барон Хаусман (Haussmann). Урбанистичката формула на Хаусман, одлично објаснета и критикувана од де Серто (de Certeau) во неговатa Arts de faire (во англиски превод The Practice of Everyday Life, 1984), може да се парафразира на следниов начин: видливост плус урбан геометриски ред е еднакво на општествена контрола, здравје, прогрес и стабилност. Хаусмановиот Париз е првиот модерен град кој е конципиран и изведен како потполно видлив и контролиран урбан простор кој не само што ги спречил честите смртоносни епидемии на средновековниот Париз, ама е и пречка за создавање и оддржување на органска солидарност карактеристична за традиционалните селски и средновековни мали градски заедници. Ова е клучен настан во развојот на модерната европска нација која се темели врз националистичкото градење лојалност кон еден многу апстрактен концепт-заедница какви што се нацијата и националната држава. Формулата на Хаусман со мали варијации ја гледаме имплементирано во многу европски престолнини и провинциски градови, од Париз и Виена, Стокхолм и Атина, до Вилнус и Санкт Петерсбург, кои околу своите стари средновековни, рококо, барокни, готски, романескни, византиски или отомански историски јадра градат модерни неокласицистички градови. Како што покажува Ерик Мамфорд (Eric Mumford) во неговата книга The CIAM Discourse on Urbanism, 1928-1960 (објавена во 2000) и во една негова скорешна статија објавена во The Journal of Architecture (2009), влијанието на неокласицизмот врз многу други архитектонски стилови и урбанистички теории и практики, од Корбизиевиот CIAM и западниот функционалистички урбанизам, до Garden City движењето, фашистичката архитектура, сталинистичкиот соц-реализам и американското неокласицистичко City Beautiful урбано планирање, е многу големо.

Неокласицистичкиот архитектонски паноптицизам заедно со раѓањето на модерната бирократија која ги администрира законите на либералната национална држава, како што покажува Фуко во првиот том на неговата “Историја на сексуалноста”, повеќе со патерналистичко превоспитување на популацијата по пат на регулативни норми и многу помалку со користење на гола физичка присила, и националистичката идеологија која го зачувува есенцијализирачкиот и натурализирачкиот јазик и идеите својствени на селаните и жителите на средновековните градови го создаваат потребниот збир на идеи, технологии за управување и структури на моќ со кои големите популации кои се слеваат во индустријализираните градови се преобликуваат во модерни нации. Модерниот неоклацисистички град на овој начин станува парадигматичен геополитички и симболен простор за прибирање и управување со големи популации, а неговите монументални плоштади стануваат еден вид клучен mise en scene за постојано “воспитно” репродуцирање на ритуалите и митовите на модерната нација.

Во следните неколку мои написи ќе ги опишам паралелите и резонанциите помеѓу 19-вековниот грчки национализам и археолатријата и 21-вековниот македонски национализам и антиквизација. Ќе се обидам да аргументирам дека македонскиот етно-национализам како идеолошка позадина на “Скопје 2014” и антикивизацијата е мимика на неговиот, навидум, најголем противник - грчкиот национализам. Паралели помеѓу различни средини и историско-политички периоди се прават навистина внимателно и затоа овде сакав да го контекстуализирам колку што можев најкратко 19-вековниот грчки неокласицизам и да им дадам многу повеќе референци на читателите од оние на кои се навикнати во напис за еден медиум како “Окно”.

 

Присвојувањето на неокласицизмот од страна на иредентистичкиот грчки национализам, кое дефинитивно се случува за време на она што за грчката националистичка историографија и многу обични модерни Грци се ослободителните војни во 19 век и раниот 20-ти век, археолатријата, екстремно националистичкото читање на античката македонска историја, провинциското инсистирање на апсолутна сопственост на “античкото македонско педигре”, исламофобијата и анти-словенство се постојани зачини во идеолошката кујна на грчкиот национализам кои сега сè потрескавично продираат и во идеолошките рецепти на оној македонски национализам кој се обидува да се наметне како хегемонска државна идеологија во постсоцијалистичка Македонија. Додека 19-вековниот грчки национализам “пали” во 19 вековна Европа, штосовите на нашиов едноставно нема шанси да “запалат” во Европа на 21 век. Ама за тоа многу поопширно во следниот напис.

(кон вториот дел)

Некој збореше за поделба? Ако

Некој збореше за поделба? Ако "ваш" vs "наш" не е поделба не знам што е? btw за авторот И Солун и Скопје се наши!

Nasi se, oni neka si odat u

Nasi se, oni neka si odat u Atina.

Atina e nivna.

I taa gi saka.

Nasi se, oni neka si odat u

Nasi se, oni neka si odat u Atina.

Atina e nivna.

I taa gi saka.

Ne mora da si odat, ama da ne

Ne mora da si odat, ama da ne ne` davat tolku so edno te isto.

Е баш така Анонимен43, а

Е баш така Анонимен43, а знаеш зошто не дават? Затоа што ова е пропагандистички сајт хихи

Jebote, pa ovie sakaat da ne

Jebote, pa ovie sakaat da ne brkaat od Skopje!

Бар нешто се гради, да не

Бар нешто се гради, да не останеме без ништо због `интернационализмот’ на комуњариве.