Изложба во лифт

Семездин Мехмединовиќ е добитник на главната награда на книжевниот фестивал Друга приказна за 2024 година. Тој ќе биде гостин на фестивалот кој ќе се одржи од 30 август до 1 септември во Скопје, во Кафе Станица, Јадро и Ла Кања.

Пренесуваме три цртички, проследени со цртежи на авторот, од малата фестивалска книга на Мехмединовиќ со наслов Изложба во лифт.

Изложба во лифт

К. го запознав во 2006 година, по читањето на универзитетот во Џорџтаун, бев негов гостин. Таа вечер, се сеќавам, ми покажа некои уметнички предмети на различни начини поврзани со американски поет Френк О'Хара. Веднаш да кажам, еден сум од оние што зазираат од луѓето што имаат колекционерска страст. Но тогаш заинтересирано ги прегледав цртежите и бев воодушевен од еден автопортрет од 1960 година. Не можам да се сетам на сите детали од разговорот со К., но ја спомнав посетата на О'Хара на Југославија во раните шеесетти. Ја спомнав и гласината дека поетот тогаш, во Загреб, имал изложба на цртежи ‒ во лифт. Не знаев ништо повеќе за тоа од фактот дека изложбата се одржала. Најмногу ме импресионираше, во целиот настан, изборот на локацијата. Тоа е сè што се однесува на мојата средба и разговорот со К. Следниот ден тој по е-пошта ми испрати скениран цртеж.

Колку време помина од тогаш? Пет години? Викендов се јави К. за да каже дека договорил да ги изложи цртежите на О'Хара од неговата приватна колекција. Одлучил, во духот на старата загрепска изложба, делата да ги изложи – во лифт. Затоа ми се јавува, и би сакал да дојдам, вели тој. Не станува збор за официјална изложба туку за приватно дружење на дваесетина познајници. Ми ја издиктира адресата и сношти се појавив таму. Влегов во зградата и го најдов товарниот лифт во кој К. штотуку ги поставуваше делата, осум цртежи во едноставни црни дрвени рамки. Беше возбуден. Околу лифтот полека почнаа да се собираат гости. И тогаш, сè се случи брзо, К. излезе да се поздрави со некоја старица штотуку дојдена, а вратата од лифтот се затвори зад него. Тогаш сите ние, во тишина, гледавме како, над вратата, еден број по друг се палат и гасат додека лифтот се движеше меѓу катовите. Застана на деветтиот. Потоа на дванаесеттиот, па на шестиот, а потоа се симна на приземје. Кога вратата се отвори, на ѕидовите на лифтот веќе ги немаше цртежите во црни дрвени рамки. Ги немаше ни рамките. Немаше ништо.

After Егон Шиле

Минатата сабота, осип врз целото тело. Отпрвин не размислував многу за тоа, но преку ноќ осипот се прошири сегде освен врз лицето. Летото само што помина, веќе влегов во кошули со долги ракави и во тенки џемпери. Кога сум облечен, осипот не се гледа. Ако светот не го гледа мојот проблем, тогаш ќе се однесувам како да немам проблем. Тоа беше погрешна стратегија. Надворешниот свет не го гледаше она што стана моја мака: кожата ми стана експресионистичко платно, но црвените точки толку ме сврбеа што не можев да престанам да се чешам, ниту да престанам да мислам на јадежот што трае со денови. Никогаш не сум имал толку интензивен однос со своето тело. Тело мое, толку малку знаев за тебе досега! Заспивам пред зори, но и во сонот се чешам. Го наслушнувам во секој момент, а телото кон мене се однесува со непријателство толку упорно што е достојно за почит. На крајот престанав да обрнувам внимание на надворешниот свет, и ништо друго не постоеше освен телото што гори. Отидов на лекар. Прашав: „Зошто ми се случи ова?" „Поради стрес.“ Значи, тоа е тоа. Знаев дека светот ме скарал со телото! Сега осипот се повлекува, сврбежот исчезнува, и веќе полека се враќа рамнодушниот однос меѓу телото и мене.

Последниот читател

Го гледам овде од јуни, или јули, секое утро наминува во кафулето Cosi, пие чај и чита. Неколку часа останува налактен на масата пред кафулето. Тој е тотален странец, иако ми се чини дека отсекогаш го познавам. Тоа е поради неговата навика: откако ќе се раскомоти на масата, од торбата вади десетина пожолтени листови скинати од стари книжевни списанија. Секое утро изборот на страници е различен. Се чини, тој со години кине песни и раскази од книжевни списанија, и вака утрински им се навраќа. Го гледам: ги наредил страниците на масата и внимателно избира што ќе чита. Пепелта од цигарата му паѓа врз листовите, ја дува, потоа зема една страница, а другите ги враќа во торба. Движењата му се бавни, не брза. Она што го прави е посебен ритуал. Кога би можел, би се заменил со него, и би му дозволил да замине по мојот пат, а јас би останал на неговата маса, наведнат над пожолтена страница. Понекогаш сакам да разговарам со него, а потоа помислувам ‒ зошто? Што е тоа што можам да го дознам, а што веќе не го знам? И потоа поминувам крај него глуво, како крај последниот читател.

Избор и превод: Никола Гелевски

Наслов на изворникот: Semezdin Mehmedinović - Autoportret s torbom (2012)

Белешка за писателот

Семездин Мехмединовиќ (1960, Кисељак, кај Тузла) дипломирал компаративна книжевност и библиотекарство на универзитетот во Сараево. Од 1986 до 1989 ги уредувал списанието Лица и младинскиот весник Валтер. Во 1991 година го основал списанието Фантом слободе; биле објавени три предвоени и три воени изданија. Работел и како уредник на радио и на телевизија. Ги објавил стихозбирките Модрац (1984), Емигрант (1990) и Девет Александрии (2002), книгата со записи, кратки раскази и песни Сараево Blues (1995), дневничката проза Руски компјутер (2011), преписката со Миљенко Јерговиќ Transantlantic mail (2009), Автопортрет со торба (2012), Книгата на прозорците (2014), Мèмед, црвената бандана и снегулката (2017; награди „Меша Селимовиќ“ и „Мирко Ковач“) и Ова време сега (2020). Од 1996 до 2019 живеел во Соединетите Американски Држави, сега пишува во Сараево.