Авганистански поетеси (2)

24.10.2024 01:38
Авганистански поетеси (2)

6.
Лејла Сарахат Рушани
Зависна од осаменост

Нема да дојдеш
Ти нема да дојдеш
Каде што изворот ми е толку испразнет
Од звукот на дишењето
Од ластовици

Ноќта е полна со ништост
Не, ноќта е полна со густ страв
Ноќта е полна со поезијата на молкот
Ноќта е полна со мрморот на молкот

Нема да дојдеш
Ти нема да дојдеш
Ноќта е како лагуна
Во чија длабочина срцето ми скапува
Бавно, бавно, бавно
Им завидував
На ластовиците вљубени во летањето
Ах!
Колку многу љубам да летам
Но невидлива жица
Долга колку времето
Ми го заробила крилото

Ноќта е зависна од својот мрак
А јас од мојата осаменост
Ти не знаеш
Што значи да се биде зависна од осаменост
Tи не знаеш
Ти нема да дојдеш

Препев: Филипа Сара Попова


6.
Laila Sarahat Rushani
E varur nga vetmia

Ti nuk do të vish
Ti nuk do të vish
Ku burimi im është aq i zbrazët
nga tingulli i frymëmarrjes
së dallëndysheve

Nata është plot asgjësi
Jo, nata është plot frikë të dendur
Nata është plot me poezinë e heshtjes
Nata është plot me pëshpërimën e heshtjes

Ti nuk do të vish
Ti nuk do të vish
Nata është si një lagunë
Në thellësinë e së cilës më kalbet zemra
Ngadalë, ngadalë, ngadalë
I lakmoja
Dallëndyshet që e dashuronin fluturimin
Oh!
Sa shumë dua të fluturoj
Por një tel i padukshëm
i gjatë aq sa vetë koha
më ka lidhur krahun

Nata është e varur nga errësira e saj
E unë nga vetmia ime
Ti nuk e di
Ç'do të thotë të varesh nga vetmia
Ti nuk e di
Ti nuk do të vish

Përgatitje: Fatos Grubi

7.
Рабија Балхи
Љубов

Лажна мрежа Љубовта ми сплете
Сиот мој напор залуден е веќе.
Јавајќи го тој ајгар, не знаев дека
Помалку ќе слуша што посилно го влечам.
Љубов – океанот бескрајно широк,
Кај што се дави и мудрец и чирак.
Само тој што навистина е вљубен
Љуби до крајот на животов блуден.
Ти личи ли грдо, ти мисли го за арно,
Отров касни, а шеќер вкуси стварно.

Препев: Марија Арсенкова


7.
Rabia Balkhi
Dashuria

Dashuria më ka thurrur një rrjet të rrejshëm.
Të gjitha përpjekjet e mia të kota.
Duke e kalëruar këtë hamshor, nuk e dija se,
sa më fortë t’i tërhiqja frerët, aq më pak vërehej.
Dashuria - një oqean pa kufi
Ku përmbytet edhe njeriu i urtë edhe filestari.
Vetë ai që është i vërtetë i dashuruar
Dashuron deri në fund të jetës së shfrenuar.
Nëse të duket i shëmtuar, mendoje si të miqësuar.
Pi helm, e shijon sheqerin e ëmbël.

Përgatitje: Afije Sherifi, Idriz Ibrahimi

8.
Рахила Муска
Онаму кајшто љубовта е лага, за Зармина

Те барам. Камен си.
Еден ден ти ќе ме бараш, и ќе сфатиш дека ме нема
• Зармина.

 

На половина пат околу светот и немам видено страсна девојка---
Плачам за тебе Зармина, ти го извикувам името.
Ако песната е молитва, се молам душата да ти лета среќно, слободно,
преку смртта ослободенa од сета оваа опасност, догма и страв.
Не мора веќе да се покоруваш на зборови што се надеваше дека ќе те спасат,
ниту пак да ги чувствуваш тупаниците на сопствените браќа кои те тепаа,
Само зашто се осмели да зборуваш за осаменоста и копнежот за нешто
што допрва треба да дојде, за секое девојче во Авганистан што уште не е родено.

Препев: Ивана Цветанова

8.
Rakhila Muska
Ku dashuria është një gënjeshtër- për Zarminën

Thërras. Ti je gur.
Një ditë do të shikosh dhe do të zbulosh që s'jam më.
• Zarmina

 

Në gjyshmë të rrugvs anekënd botës, nuk kam parë vajzë të zjarrtë—
Qaj për ty Zarmina, thërras emrin tënd.

Nëse poezia është një lutje, lutem që shpirti yt të fluturojë i lumtur, i lirë
i çliruar nga vdekja, nga çdo rrezik, dogmë dhe frikë.

Të mos jesh më e përkulur për fjalët që shpresoje të të shpëtonin,
as të ndjesh grushtet e vëllezërve të tu, duke të rrahur

për guximin të flasësh për vetminë dhe mallin tënd për diçka
që ende nuk ka ardhur, për çdo vajzë në Afganistan që ende nuk ka lindur.

Përgatitje: Fatos Grubi

9.
Рожа
Само не авганистанска жена

Би сакала да сум што било на светов
Само не жена
Би можела да бидам папагал
Би можела да бидам овца
Би можела да бидам срна или
Врапче што живее на дрво
Само не авганистанска жена.

Би можела да бидам турска дама
Со нежен брат што ќе ме поведе за дланка
Би можела да бидам Таџикистанка
Или би можела да бидам Иранка
Или би можела да бидам Арапка
Со маж што би ми кажувал
Дека сум убава
Но јас сум авганистанска жена.

Кога се работи за потреба
Јас сум секогаш тука
Кога се работи за ризик
Јас стојам пред него
Кога има тага
Јас ја грабам
Кога се работи за права
Јас стојам зад нив
Моќта е право
А јас сум жена
Секогаш сама
Секогаш пример за слабост
Рамената ми се тешки
Со товарот на болката.

Кога сакам да зборувам
Мојот јазик е обвинуван
Мојот глас нанесува болка
Луди уши не ме поднесуваат
Рацете ми се бескорисни
Не можам да направам ништо
Со моите глупави нозе
Одам
Без дестинација.

До кога ќе мора да прифаќам да страдам?
Кога природата ќе ми го најави ослободувањето?
Каде е куќата на правдата?
Кој ми ја напиша судбината?
Кажете му
Кажете му
Кажете му
Би сакала да сум што било на светов
Само не жена
Само не авганистанска жена.

Препев: Марија Ангеловска


9.
Roya
Vetëm gruas afgane

Do të doja të isha çdo gjë në këtë botë
Por, jo grua
Mund të isha ndonjë papagall
Apo ndonjë dele.
Mund të isha drenushë ose ndonjë harabel që jeton mbi një pemë.
Por, jo një grua Afgane!

Mund të isha ndonjë zonjë Turke
me një vëlla të sjellshëm që do të më mbante fortë dorën.
Mund të isha taxhike apo iraniane,
ose mund të isha arabe
me një burrë që do të më tregonte se jam e bukur.
Por, unë jam grua Afgane.

Kur nevojitem,
gjithnjë qëndroj aty pranë,
Në rast rreziku
i qëndroj pranë.
Kur ka dhimbjen
e kaploj atë
Kur flitet pvr të drejta .
i mbështes ato
Fuqia është drejtësi

Por, unë jam grua.
Gjithmonë e vetme, gjithmonë shembull dobësie.
E krahët më janë rënduar
me peshën e dhimbjes.

Kur dua të flas, gjuha ime fajësohet.
Zëri im shkakton dhimbje.
Veshët e çmendur nuk më durojnë dot!
Duart e mia janë kot fare.
S’mund të bëj asgjë as edhe me këto këmbët e mia budallaqe.
Po eci pa asnjë destinacion.

Deri kur unë duhet të pranoj të vuaj?
Kur do ta shpallë natyra lirinë time?
Ku e ka shtëpinë drejtësia?
Kush e shkruajti fatin tim?
Tregoji atij! Tregoji atij.
Tregoji atij se do të doja të isha çdo gjë në natyrë, por jo një grua!
Jo një grua afgane.

Përgatitje: Afije Sherifi

10.
Мина Кешвар Камал
Никогаш не се враќам

Јас сум жена пробудена
Од пепелта на изгорените деца се издигнав и бура се сторив
Од браздите на братовата крв се издигнав
Гневот на нацијата ми вдахна сила
Селата ми рушени и изгорени ми родија омраза за душманот,
Јас сум жена пробудена,
Патот мој го најдов и никогаш не се враќам.
Ги отворив затворените врати на неукоста
Се збогував со сите златни алки
О сонароднику, не сум тоа што бев
Јас сум жена пробудена
Патот мој го најдов и никогаш не се враќам.
Сум видела боси, заталкани, бездомни деца
Сум видела невести со свежа хена во тажачка облека
Сум видела како огромните затворски ѕидови во своите незаситени стомаци слободата ја голтаат
Се преродив сред еповите за отпорот и храброста
Песната на слободата ја учев од последните здивови, сред брановите на крв и победа
О сонароднику, о брату, за слаба и немоќна веќе не ме сметај
Со сета моја сила со тебе сум на патот за ослободување на мојата земја.
Мојот глас се споил со тој на илјадници издигнати жени
Моите тупаници се стиснати со тие на илјадници сонародници
Со тебе се издигнав кон патот на мојата нација,
Да ставам крај на сите страдања, сите пранги на ропство,
О сонароднику, о брату, не сум тоа што бев
Јас сум жена пробудена
Патот мој го најдов и никогаш не се враќам.

Препев: Викторија Илиовска


10.
Meena Keshwar Kamal
Unë kurrë s’do të kthehem

Unë jam gruaja e zgjuar
Jam ngritur dhe jam bërë stuhi përmes hirit të fëmijëve të mi të djegur
Jam ngritur nga rrjedhat e gjakut të vëllait tim
Zemërimi i kombit tim më ka fuqizuar
Fshatrat e mia të shkatërruara e të djegura më mbushin me urrejtje ndaj dushmanit,
Unë jam gruaja e zgjuar,
Kam gjetur rrugën time dhe kurrë s’do të kthehem.
Kam hapur dyert e mbyllura të injorancës
U kam thënë lamtumirë të gjitha byzylykëve të artë
Oh bashkëkombësi im, nuk jam më ajo që isha
Unë jam gruaja që është zgjuar
Kam gjetur rrugën time dhe kurrë s’do të kthehem.
Kam parë fëmijë duke bredhur, këmbëzbathur dhe të pastrehë
Kam parë nuse me duar të lyera me këna e me rroba zie
Kam parë muret gjigande të burgjeve që gllabërojnë lirinë në stomakun e tyre të pangopur
Jam rilindur mes epikave të rezistencës dhe guximit
Kam mësuar këngën e lirisë në frymën e fundit, në valët e gjakut dhe në fitore
Oh bashkëkombësi im, Oh vëlla, mos më shiko më si të dobët dhe të paaftë
Me gjithë fuqinë time jam me ty në rrugën e çlirimit të vendit tim.
Zëri im është përzier me mijëra gra të ngritura
Grushtat e mi janë bashkuar me grushtat e mijëra bashkëkombësve
Së bashku me ty kam ecur në rrugën e kombit tim,
Për të thyer gjithë këto vuajtje, gjithë këto pranga të skllavërisë,
Oh bashkëkombësi im, Oh vëlla, nuk jam më ajo që isha
Unë jam gruaja që është zgjuar
Kam gjetur rrugën time dhe kurrë s’do të kthehem.

Përgatitje: Fatos Grubi

Лејла Сарахат Рушани (1952-2004) е меѓу најистакнатите современи авганистански поетеси, една од ретките писател(к)и кои останале во Кабул за време на војната и директно го посведочиле убивањето на илјадници цивили и сограѓани. Лејла ги изгубила мајка ѝ, сестра ѝ и татко ѝ, познат новинар убиен од комунистичкиот режим. Во нејзината поезија доминираат тагата, осамата, заробеноста, потребата за бегство и справувањето со загуба. Но, сите тие чувства добиваат метафизички димензии и си поигуруваат со апсурдот. Поради бескромпомисноста и стремежот да се задржи чистиот уметнички дух, таа станува многу ценета во авганистанските книжевни кругови и станува симбол за интелектуална храброст и слобода. Објавила четири збирки: „Непрекинлив крик“, „Зелената зора“, „Од огледала и камење“ и „Ноќна приказна“. Пишувала класична и модерна поезија. Класичната лирика се толкува и како одговор на предрасудите од традиционалистите на книжевната сцена кои го прекорувале модернизмот. Во 1998 била принудена да го напушти Кабул поради ужасниот третман врз жените и да се пресели во Холандија каде што го издавала книжевниот дневник „Ева во езгил“.


Мина Кешвар Камал (1956 - 1987) била револуционерка, политичка активистка и основоположничка на здружението РАЖА (Револуционерна асоцијација на жените од Авганистан). Организацијата се стремела да промовира еднаквост и права за образование на жени. Камал организирала протести и средби против режимот. Таа исто така основала двојазично феминистичко списание како и школа за деца бегалци. Поради нејзиниот активизам, а и силна влијателност, Мина била жртва на атентат од КХАД (авганистанската гранка на КГБ) кога имала триесет години. Иако живеела кратко, направила значајни и клучни постигнувања во полето на активизмот и борбата за слобода и женските права во Авганистан. Во 2006 беше прогласена од Тајм магазин за една од 60-те азиски херои, заедно со Махатма Ганди и Салман Ружди.

Рожа е поетеса која има пишувано под псевдоним на „Проект за пишувањето на авганистанските жени“. Проектот не е веќе активен, но бил посветен на Зармина, жена егзекутирана од талибанците во 1999 година. Тој имал за мисија да ги рашири женските приказни и да промовира слободно изразување преку работилници и споделување на текстови (поезија, проза, есеи) напишани од авганистанки. Рожа пишува од мала, но единствените објави на нејзините песни биле во 2009 година во форма на постери залепени на ѕидовите на универзитетот за книжевност. Нејзините песни и фотографии се достапни на страницата на „Проект за пишувањето на авганистанските жени“ (AWWP).

Рабија Балхи е меѓу првите поети кои пишувале на новоперсиски јазик. Таа живеела во 10-от век и била дел од благородничкото семејство Балх кое што било ситуирано на денешната територија на Авганистан. Пишувала и на персиски и на арапски. За разлика од машките поети од тој период кои работеле за власта, Рабија пишувала за себе. Нејзиното творештво поставила важни темели за развојот на персиската и арапска поезија. Но, за нејзиниот живот најмногу се знае преку песните и прераскажувањата на подоцнежните суфисти. Некои сметаат дека таа не била поет-мистик, но нејзината приказна и поезија понатаму биле интерпретирани преку мистицизам од повеќе суфисти кои што во неа гледале светица. Денес голем број институции, локации и здруженија го носат нејзиното име, а луѓето сè уште усно ги пренесуваат легендите за нејзиниот живот. Една легенда која е длабоко вкоренета во општеството е онаа за нејзината смрт. Познатата верзија на приказната вели дека брат ѝ од љубомора и пакост го убил нејзиниот љубовник, којшто бил роб и од пониска класа, а нејзе ја заробил. Таа си ги исекла вените и со крвтта пишувала љубовни стихови сè до нејзината смрт. Иако постојат дебати за начинот на кој е интерпретирана во културната свест, таа веќе илјада година останува како култна феминистичка фигура која била бестрашна, автентична и гласна во името на уметноста и љубовта.

Рахила Муска е псевдоним со значење „љубов насмевка“. Таа пишувала „landays“ - вид кратка фолклорна авганистанска песна која се рецитира на глас. Постојат повеќе верзии за животот и делото на млада поетеса. Велат дека потекнувала од рурално мало гратче и дека пишувала скришно бидејќи нејзиното семејство ѝ забранувало. Еден ден, слушајќи радио, дознала за феминистичкото здружение Мирман Бахеер кое организирало неделни книжевни средби и поетски читања. Инспирирана, Муска почнала редовно да се јавува на радиото и на глас да ги чита песните кои ги пишувала. Некои велат дека таа се самозапалила бидејќи била физички малтретирана од браќата, други бидејќи ѝ било забрането да се венча за тој што го сакала. Нејзините песни не се запишани целосно, останати се само неколку запаметени и сочувани стихови. Песната ја пронајдовме под нејзино име, но не можеме да сме сигурни за авторството. Една песна која повеќе извори тврдат дека е нејзина е: „Ти се јавувам. Ти си камен. / Еден ден ќе погледнеш и ќе ме снема.“

Цртежи: Laurie Kaplowitz


Кон првиот дел.

ОкоБоли главаВицФото