Крај на глобалниот неолиберализам: Трамп како орудие на историјата

Сведоците на историските настани речиси никогаш не се свесни дека набљудуваат или учествуваат во настани што ја менуваат историјата. Ни самите протагонисти на историските настани често не се свесни за нивното значење. Но, на 20 јануари 2025 година гледавме еден таков настан, додека поголемиот дел од луѓето, вклучително и главните актери, не беа свесни во што учествуваат, несвесни дека во суштина се само оружје на историјата.

Дваесетти јануари 2025 година означува симболичен крај на глобалниот неолиберализам. Двете негови компоненти исчезнаа: глобализмот сега е претворен во национализам, а неолиберализмот е преработен така што се применува само на економската сфера. Неговите делови што се однесуваат на општеството – расната и родовата еднаквост, слободното движење на работната сила, мултикултурализмот – се мртви. Остануваат само ниските даночни стапки, дерегулацијата и обожавањето на профитот.

Неодамна пишував за тоа што, според мене, го сочинува светогледот на Доналд Џ. Трамп: профитот, неомеркантилизмот и неимперијалистичкиот американски национализам. Секој од овие поединечни елементи лесно може да се дефинира и ниту еден од нив не е нов или непознат. Но, како што често е случај со историските пресвртници, дури кога овие елементи ќе се соединат, тие во својата целина навистина дефинираат нова идеологија. Сè уште не го знаеме нејзиното име. Сепак, она што го знаеме е дека таа претставува раскин со идеологијата што владееше од осумдесеттите, а сигурно од раните деведесетти до денес.

Самиот Трамп беше корисник на глобалниот неолиберализам. Според своите склоности, години и националност, тој целосно учествуваше во него и од него профитираше. Од причини што веројатно имаат повеќе врска со суетата отколку со идеологијата, тој реши да го оспори. Не очекуваше дека ќе успее во тоа.

Сепак, осум години по првата и целосно неочекувана изборна победа, и по четири години поминати во пустина, опколен со скакулците на судските процеси и постојано прогонуван од медиумите, по два обиди за атентат и објавување книга во која „им ја кажа вистината на сите“, судиите, истражителите и лажните пријатели кои „мочаа“ врз него и го обвинуваа за предавство, тој се врати со 77 милиони гласови и со победа освоена и според бројот на гласови и на електорско ниво.

Никој, вклучително и самиот Трамп, не знае каде мешавината идеи кои ја сочинуваат неговата идеологија ќе ги одведат Соединетите Држави, политичкиот Запад и светот. Нивната логика ќе ја согледаме по неколку години. Можеби најдобро ја претставува Илон Маск. Тој повикува на создавање глобална елита, која идеолошки, сентиментално и психолошки не е врзана за национализмот, но го користи за да ги смири пониските класи. Тоа е глобален цезаризам: им оддава почит на пониските класи, ги собира нивните гласови, ги плаќа нивните неподмирени долгови на кредитните картички, но им наменува слабо платени работни места и ги игнорира како активни учесници во политиката, освен во интервали од четири години. Го прави истото што го правеа традиционалните умерени демократи и републиканци, но бидејќи неговиот цинизам е нов, тоа е помалку очигледно, помалку му се забележува и повеќе му се верува.

Соголен и свеж, тој претставува раскин со идеологијата што беше владејачка последниве четириесет години и со истрошеното владеење на плутократите кои се претставуваа како борци против сиромаштијата. Неолиберализмот не беше идеологија на крвта и почвата, но успеа да убие многумина. Сега заминува од сцената проследен со мирис на лаги и нечесност. Не е чест случај некоја идеологија да била толку лажна: повикуваше на еднаквост, но истовремено создаваше невиден пораст на нееднаквоста во историјата; повикуваше на демократија додека сееше анархија, раздор и хаос; зборуваше против владејачките класи додека создаваше нова аристократија на богатите и моќните; повикуваше на правила додека ги кршеше сите; воспостави систем на извежбана лажливост кој се обиде полулагите да ги воспостави како вистини.

Сето тоа заврши на 20 јануари.

Карикатури: Benjamin Slyngstad

Извор за текстот: https://oko.rts.rs/