Договор на самитот во Рим: 200 милијарди долари годишно за зачувување на биодиверзитетот

До 2030 година, државите во светот ќе ја достигнат бројката од 200 милијарди долари годишно за помош на земјите во развој во зачувување на биодиверзитетот.

Ова е клучниот резултат од неодамна завршените преговори во Рим, во рамки на самитот на Конвенцијата за биолошкиот диверзитет на Обединетите нации (ЦБД).

Ова тело го сочинуваат земјите-членки кои еднаш на две години се состануваат на самити низ целиот свет со цел усогласување на глобалната борба за зачувување на биодиверзитетот.

Самитот во Рим, кој траеше од 25-ти до 27-ми февруари, всушност беше продолжение на шеснаесеттиот состанок на оваа конвенција, кој првично беше одржан минатата година во Кали, Колумбија – и беше неуспешен. Имено, тогаш, поради немање на кворум, прашањето за финансирање на зачувувањето на биодиверзитетот остана нерешено.

Финансирањето е клучна точка во глобалната борба за зачувување на биодиверзитетот.

Две години „Париски договор за природата“: Како да се заштитат 30 проценти од копното и 30 проценти од водите

Две години пред Колумбија, на петнаесеттиот самит на оваа конвенција во Монтреал, беше усвоен рамковен документ под името Глобална рамка за биодиверзитет Монтреал-Кунминг, кој во јавноста стана познат и како „Париски договор за природата“, бидејќи по своето значење и улога е споредлив со клучниот меѓународен документ во борбата против климатските промени.

Во Глобалната рамка како една од основните цели се наведува заштитата на 30 проценти од светското копно и 30 проценти од светските океани. Овој потфат би овозможил загубата на биодиверзитетот – една непобитна фактичка состојба и последица на неодржливиот развој на глобалната економија – да се запре и да се преобрати.

Но, оваа цел бара огромни средства. Ланскиот самит во Колумбија заврши неславно токму поради немање консензус за финансирањето, а неговото неодамна завршено продолжение во Рим беше последен обид на Конвенцијата да се постигне договор со конкретна сума.

Во тој поглед, шеснаесеттиот самит на Конвенцијата за биолошкиот диверзитет беше успешен по дополнителната сесија во Рим – покрај договорот за 200 милијарди долари годишно до 2030-тата година, на самитот беше договорено и создавање „траен механизам“ за финансирање на зачувувањето на биодиверзитетот, кој исто така треба да биде воспоставен до 2030-тата година. Со тоа би била загарантирана и иднината на проектите за зачувување на природата.

Сепак, овие договори доаѓаат со неколку важни забелешки и нивната моќ е ограничена.

Конвенцијата за биолошки диверзитет ја сочинуваат сите членки на ОН, освен САД

Прво, овие договори – и договорот од Монтреал од 2022-та година и новиот договор од Рим – не се правно обврзувачки за државите членки на Конвенцијата.

Второ, Конвенцијата за биолошки диверзитет од своето основање во 90-тите години од минатиот век со себе носи значаен проблем: САД, најголемата економија во светот, никогаш не стана полноправна членка на ова тело. Иако ја потпишаа Конвенцијата пред 30 години, САД никогаш не ја ратификуваа, бидејќи ратификацијата бара двотретинско мнозинство во американскиот Сенат, кое веќе со години го блокираат републиканските сенатори.

Всушност, САД е единствената членка на Обединетите нации која не е членка на оваа Конвенција, која брои 196 држави со различен статус, вклучувајќи ја и Палестина.

Бројката од 200 милијарди долари годишно, договорена пред неколку дена во Рим, засега не предвидува создавање некаков посебен фонд и не се однесува само на државни донации и инвестиции – прецизно кажано, договорот подразбира „мобилизација“ на овие средства од државни, меѓународни, но и приватни извори.

Дали овој потфат ќе биде успешен останува да се види. Без учество на САД, Конвенцијата за биолошки диверзитет нема клучен меѓународен играч и финансиер.

Во меѓувреме, една од првите одлуки што ја донесе Доналд Трамп по неговата втора инаугурација е повторното излегување на САД од Парискиот договор. А САД не се единствената земја што во последно време го повлече финансирањето за вакви меѓународни иницијативи.

Само 45 земји доставија акциски планови за заштита на биодиверзитетот

Досегашниот резултат од договорот во Монтреал исто така тешко може да се опише како успешен: како што наведува водечкиот британски извор CarbonBrief, овој договор предвидуваше секоја држава потписничка да достави план за зачувување на биодиверзитетот во рок од две години.

Сепак, бројот на земји што го доставиле овој план до февруари 2025-тата година бил само 45 (44 држави и Европската унија), односно помалку од една четвртина.

Голем број земји, вкупно 92, наместо планови, доставиле само национални цели за заштита на природата и зачувување на биодиверзитетот. Но, од вкупно 137 земји кои доставиле или план или национална цел, само околу половина од нив всушност имаат за цел заштита на 30 проценти од својата територија, што е основна точка на договорот од Монтреал.

Прегледот на државите што ги испратиле своите акциони планови или национални цели може да се погледне на веб-страницата на Конвенцијата.

И покрај сите овие забелешки, самитот во Рим треба да се гледа како победа – задоцнета, извојувана со голем напор и несигурна, но сепак победа. Како што и борбата против климатските промени запнуваше пред да добие вистинска сила во годините по Парискиот договор, последиците од големите меѓународни настани како што е самитот во Кали, односно Рим, е тешко да се согледаат веднаш, во деновите по нивното одржување.

Еве што би можело да помогне во тоа согледување: во годините што доаѓаат, нашите највредни природни предели би можеле да станат подобро опремени и заштитени токму благодарение на средствата за кои пред неколку дена беше постигнат договор во Рим.

Слики: Kit Layfield

Извор: https://klima101.rs/