Латински цитати, изреки и фрази (4)

Caelum se digito putat attingere.

Мисли дека со прст го допира небото.

Вака се вели за многу вообразен човек.

 

Calamitas nulla sola.

Ниедна неволја не доаѓа сама.

Calamitas virtutis occasio est.

 

Секоја неволја е прилика за храброст.

Caligat in sole.

Слеп е при сонце.
При очи е слеп.

 

Cantare surdo.

Да му пееш на глув.

Да правиш нешто бесмислено.

 

Carior est auro iuventus.

Младоста е повредна од злато.

 

Carmina non dant panem.

Песните не носат леб. | Од песни не се живее.

 

Carmina quam tribuent, fama perennis erit.

Славата што ќе ја донесат песните е вечна.

 

Carpe diem.

Фати го денот. | Не губи го денот.

Carpe noctеm.

Фати ја ноќта.

Уживај во задоволствата што ги дава ноќта. Велеризам.

 

Cauda de vulpe testatur.

Опашката сведочи за лисицата.

Лисицата се познава по опашката. Смислата е дека честопати е доволно да се види само дел од нешто за да се добие претстава за целината.

Cave a falsis amicis, salvabo te ab inimicis.

Чувај се од лажни пријатели, а јас ќе те чувам од непријатели.

Натпис на меч.

 

Cave canem.

Внимавај, куче.

Натпис на римски мозаик во Помпеи (II век н. е.), кој служел како предупредување за тоа дека во куќата има опасен пес.

 

Cave hominem unius libri.

Чувај се од човек што прочитал само една книга.

 

Cave mentiaris.

Гледај да не лажеш. | Не лажи.

 

Cave quid dicas, quando et cui.

Внимавај што зборуваш, кога и кому.

 

Cave tibi a signatis.

Чувај се од тие што се обележани [со телесна мана].

Изразот е одраз на верувањето дека луѓето со некаков телесен недостаток можат да бидат злобни.

 

Caveat emptor.

Купувачот нека биде внимателен.

 

Caveat lector.

Читателот нека биде внимателен.

 

Cavere decet, timere non decet.

Треба да се биде претпазлив, но не чини да се биде плашлив.

 

Cedant arma togae!

Оружјето нека отстапи пред тогата!

Изразот е дел од стих од денес изгубената епска песна на Кикерон De consulatu suo. Со него се апелира конфликтите да не се решаваат со војна (arma = оружје), туку со дипломатија (toga = машка облека што Римјаните ја носеле во време на мир).

 

Cerebrum non habet.

Нема мозок.

Вака во една басна на Ајсоп рекла лисицата кога во домот на некој скулптор видела многу убаво изработена маска. Денес овие зборови се користат за некого што изгледа добро, но не е многу умен.

 

Certum est quia impossibile est.

Точно е бидејќи е невозможно.

Зборови што традицијата му ги припишува на ранохристијанскиот автор Тертулијан. Се однесуваат на Христовото воскресение.

Cetera desiderantur.

Остатокот е изгубен. | Oстатокот не е зачуван.

Белешка на крајот од песна, драма или друго книжевно дело што го упатува читателот на тоа дека остатокот од делото не е зачуван.

 

Ceterum censeo Carthaginem delendam esse.

Впрочем, сметам дека Картагина треба да биде разурната.

Зборови со кои за време на Третата пунска војна Катон Постариот го завршувал секој свој говор пред Сенатот. Со овие зборови Катон настојувал да покаже дека Картагина ќе претставува опасност за Рим сè додека не биде уништена.

 

Charta non erubescit.

Хартијата не црвенее.

Полесно е нешто да му се соопшти некому преку писмо отколку очи в очи.

 

Circa rem ambitus facere.

Да се вртиш околу предметот.

Да не зборуваш за определена тема директно, туку заобиколено, со многу дигресии.

 

Circulus vitiosus.

Штетен круг. | Порочен круг. | Маѓепсан круг.

 

Citius, altius, fortius.

Побрзо, повисоко, посилно.

Традиционално мото на Олимписките игри. Од 2021 година мотото е: Citius, altius, fortius – communiter – „Побрзо, повисоко, посилно – заедно“.

 

Cito, tuto et iucunde.

Бргу, безбедно и пријатно.

Така треба да лекува лекарот.

 

Clara pacta – boni amici.

Јасен договор – добри пријатели.

Чиста сметка, долга љубов.

 

Claude os, aperi oculos.

Затвори ја устата, отвори ги очите.

Не зборуваj, гледај.

 

Clavis aurea.

Златен клуч.

Во теологијата и алхемијата начин на откривање скриено значење во текстовите.

 

Clavis in lingua.

Клуч на јазикот.

Молк.

Cogito, ergo sum.

Мислам, значи постојам.

Декарт првпат оваа мисла ја изрекол на француски (Je pense, donc je suis) во „Discours de la méthode pour bien conduire sa raison, et chercher la vérité dans les sciences“ (1637 г.). Нејзиниот превод на латински е од списот „Principia philosophiae“, напишан на латински и објавен во 1644 година.

 

Cognosce se ipsum.

Запознај се самиот себеси.

Латинска варијанта на натписот на Аполоновиот храм во Делфи.

 

Colubra restem non parit.

Змија не раѓа јаже.

Крушата под круша паѓа.

 

Compesce mentem.

Скроти го гневот.

 

Compos mentis.

Господар на умот. | Кој поседува ум.

Присебен, разумен човек.

 

Conari manibus, pedibus.

Да се обидуваш и со раце и со нозе.

Да се обидуваш со сите сили.

 

Concordia domi, foris pax.

Слога дома, a надвор мир. | Слога во татковината, а во туѓина – мир.

Натпис на портата Холштајн во градот Либек.

 

Concordia parvae res crescunt, discordia maximae dilabuntur.

Со слога и малите држави напредуваат, а со неслога и најголемите пропаѓаат.

 

Condicio sine qua non.

Услов без кој нешто е невозможно. | Неопходен услов.

Кон петтиот дел. 
Кон третиот дел.

Слики: Староримски мозаици

Превод од латински и коментари: Светлана Кочовска-Стевовиќ

Извор за текстот: Латински цитати, изреки и фрази (Едиција Арго; Или-Или, 2023)