Стратешко партнерство или стратешка зависност? Македонија и Велика Британија во нов финансиски сојуз

Македонија е пред потпишување на договор за стратешко партнерство со Велика Британија вреден до 6 милијарди евра – најголемиот финансиски аранжман од ваков тип со која било европска држава досега. Станува збор за договор кој се најавува како историски и трансформативен: инвестиции во железница, здравство, образование и администрација, со цел да се подобрат инфраструктурата и квалитетот на живот.

Но, во еден свет каде историјата не смее да се заборави, природно се наметнува прашањето: Дали навистина добиваме шанса за развој – или влегуваме во нов тип зависност? Велика Британија, земја со длабока колонијална историја, и во минатото знаела како да користи инвестиции за сопствена добивка. Примерот со Индија, каде што под изговор на развој беа изградени железници за екстракција на ресурси, остава горчлива лекција за тоа како „помошта“ може да дојде со висока цена.

Вицепремиерот Александар Николоски ги објаснува деталите и ефектите од договорот

Во телевизиската емисија „Тема на денот“, вицепремиерот Александар Николоски го претстави најавениот договор за стратешко партнерство со Велика Британија како историска пресвртница за Македонија. Според него, станува збор за сеопфатна рамка која ќе овозможи пристап до инвестиции вредни до 6 милијарди евра, со фокус на изградба на брза железница долж Коридорот 10, подобрување на здравствениот систем и модернизација на јавната администрација. Николоски нагласи дека ова не е само финансиски договор, туку обид за целосна трансформација на македонското општество преку знаење, технологии и директна соработка со британски институции и компании.

Анализа на придобивките за двете страни

Анализата на договорот покажува дека и двете страни имаат значајни придобивки: Македонија добива пристап до големи инвестиции, технолошки напредок и стратешка политичка поддршка, додека Велика Британија обезбедува геополитичко влијание на Балканот, нов пазар за своите компании и финансиска добивка преку договорени камати и учество во проектите. Партнерството, иако претставено како взаемно, остава простор за критичко преиспитување на рамнотежата меѓу користа и зависноста.

Распределба на инвестициите по сектори

Најголемиот дел од инвестициите – дури 80% – се насочени кон изградбата на брза железница на Коридорот 10, што ја става транспортната инфраструктура во срцето на договорот. Следуваат вложувања во здравството со 12% од средствата, кои вклучуваат нови болници и реконструкции, додека образованието учествува со 5% преку изградба на медицински факултет и студентски дом. Најмал дел, 3%, е наменет за подобрување на администрацијата и размена на експертиза. Оваа распределба покажува јасен приоритет на физичката инфраструктура, наспроти човечкиот и институционален развој.

Велика Британија: инвестиции или нова форма на колонијализам?

Во 19. и 20. век, Британската империја изградила железници во Индија, но не како поклон – туку како инфраструктура за експлоатација. Тие:

• Ги натерале Индијците да ја плаќаат изградбата на железницата,
• Увезувале локомотиви од Британија, наместо да ги произведуваат локално,
• Ги користеле пругите за експлоатација на ресурси и извоз во Британија,
• Направиле огромни профити на грбот на индиските даночни обврзници,
• Дури и масакрирањето на мигранти за време на разделбата се случувало со тие исти возови.

Велика Британија, според студијата во видеото подолу, одзела 45 трилиони долари од Индија во време кога Британија имала само 2% од светскиот БДП, а Индија, дури — 24%.

Долг или развој: кредит што ќе се враќа со генерации?

Иако договорот со Велика Британија се претставува како развоен, суштината е дека станува збор за кредит – и тоа најголемиот што Македонија некогаш го прифатила.

Со вкупна вредност до 6 милијарди евра, тоа претставува над 40% од македонскиот БДП и значително ќе го зголеми јавниот долг.

Владата најавува поволни каматни стапки и поврат преку економски проекти, но ризикот останува: ако проектите не носат очекуван приход, земјата ќе мора да ги враќа средствата преку буџетски притисок, нови даноци или дополнително задолжување. Поради тоа, овој договор мора да се следи со висока транспарентност и одговорност – за да не стане товар за идните генерации.

Партнерство со отворени очи

Стратешкото партнерство со Велика Британија отвора големи можности – но и сериозни прашања. Да, инвестициите се добредојдени, особено кога се насочени кон модернизација на земјата. Но искуството на други земји нè учи дека зад секој голем договор стојат интереси. Затоа, важно е Македонија да настапи со внимание, транспарентност и цврсти институции, за овој договор навистина да значи развој, а не нова зависност. Историјата не мора да се повтори – ако ја знаеме и ако учиме од неа.

Извор: https://arno.mk/