Интернетот како бојно поле: Иран, Starlink и дигиталната одбрана

Во услови на зголемена воена закана, иранските власти значително го ослабнаа пристапот до интернет во повеќе региони од земјата. Мрежниот сообраќај е намален, мобилните оператори известуваат за „технички проблеми“, а пристапот до социјалните мрежи и апликации за пораки е нестабилен или целосно оневозможен. Според независни мрежни набљудувачи, ваквата состојба е свесна одлука на властите за ограничување на дигиталниот простор во критичен момент.

Зошто Иран го ограничи интернетот?

Намалувањето на интернет-пристапот не е нова стратегија во Иран, но сега доаѓа во директен контекст на воен притисок. Можните причини за ваквиот потег се повеќеслојни.

Безбедносни причини:

• Оневозможување на надворешно следење: Преку отворени интернет-канали може да се следат трупи и воени објекти, а таквите информации можат да бидат искористени за прецизно таргетирање со беспилотни летала или ракети.
• Заштита од кибер-напади: Во услови на конфликт, интернетот е слабата точка на секоја инфраструктура. Ослабнувањето на мрежата може да ја ограничи можноста за сајбер-инфилтрации кон енергетски, воени или комуникациски системи.

Контрола на наративот:

• Спречување на протекување на информации: Слики и видеа од напади, разрушувања или демонстрации можат да излезат во јавност и да го нарушат официјалниот наратив.
• Спречување на координација помеѓу инфилтрирани или локални соработници на непријателот: Во услови на воен напад, властите може да се обидат да го ограничат интернетот за да го отежнат внатрешното координирање и споделување информации од теренот од страна на можни агенти, информатори или технолошки поддржувачи на напаѓачките сили.

Иако властите во Техеран настојуваат да го ограничат пристапот до интернет, во глобалниот контекст постои уште една променлива: Starlink, сателитскиот интернет систем на компанијата SpaceX, предводена од Илон Маск.

Уште во 2022 година, Илон Маск изјави дека Starlink е „активиран“ за Иран, како одговор на тогашните блокади на интернетот. Но, овозможувањето сигнал од сателитите не значи автоматско присуство на интернет на терен.

За да Starlink функционира, потребни се:

• Физички терминали (dish-антени) за прием на сигналот
• Извор на струја и интернет-рутер
• Јасен поглед кон небото (без пречки)

Во Иран, терминалите се нелегални, но според повеќе медиумски извештаи, се проценува дека до денес се активни над 20.000 до 30.000 терминали, внесени преку неформални канали или црниот пазар. Некои аналитичари дури наведуваат бројка од 100.000 корисници. Сето ова се случува без формална дозвола од иранските власти, кои веќе реагираа до Меѓународната телекомуникациска унија.

Да не заборавиме и дека Starlink се смета за нелегален во една земја ако работи без согласност на нејзините власти, бидејќи ја заобиколува нејзината независна регулатива за телекомуникации.

Безбедносни ризици за Иран

Овозможувањето интернет преку Starlink отвора нови безбедносни ризици. Со сателитска конекција која не може да се блокира со класични методи, постои потенцијал за неконтролиран пренос на геолокациски и стратешки информации кон надворешни субјекти. Ова го компромитира она што иранските власти се обидуваат да го заштитат со гасење на интернетот.

Со други зборови, иако Starlink може да обезбеди комуникација за активисти и новинари, тој исто така може – намерно или не – да овозможи поедноставено таргетирање од непријателските сили, особено ако се користи во зони со воено присуство.

Интернетот како бојно поле

Во модерните конфликти, интернетот е не само информативна алатка, туку и стратешко оружје. Контролата над дигиталниот простор е прашање на национална безбедност, но и простор каде се судираат различни модели на комуникација – едниот централизирано контролиран, другиот глобално отворен.

Во Иран, оваа дигитална битка продолжува паралелно со реалната, и прашањето не е само кој има подобра технологија – туку и кој успева да ја задржи контролата врз неа.

На крајот, прашањето не е само комуникациско, туку и технолошко-суверено: во модерната војна, интернетот стана простор на кој се води паралелна битка – помеѓу отвореноста и контролата, технологијата и безбедноста.

Извор: https://arno.mk/