Ај на фер!

Секој што израснал во скопските маала, а верувам и во сите други маала по градовите во Македонија, има доживеано да каже или да му се каже: „Ај на фер!“

Кога нема друг излез од кавгата, кога никој не се вклучува да ја смири ситуацијата, кога битангата се заканува со локалните тепачи и нема друг избор, еден од засегнатите секогаш имаше право да побара: „Ај, на фер!“ Тогаш, сите се тргаа на страна, тепачите не смееја да се мешаат и се оставаше двајцата што си имаат „скачка“ со фер борба да си ги одмерат силите. Без помош од страна, без стапови и камења, боксери и хебли, само двајца борци и нивната волја да победат.

Кај маалските битанги, навикнати двајца да држат третиот да мава, ова неприкосновено право да се побара вистинско одмерување на силите – еден на еден – секогаш предизвикуваше нервоза. „Што ако се види дека не сум толку силен кога нема кој да го држи за раце противникот? Што ако ме нокаутира со само еден удар? Само да не испаничам и да побегнам уште на почетокот?“ – нивните мозочиња трескавично се обидуваа да ја обработат новата реалност и опасност која се вика Фер борба.

Изборот секогаш беше или да прифатат „ферка“, или да избегаат од местото и да пцујат и да се закануваат од далеку, или да го занемарат правилото и да нападнат со помош на тепачите. Било што да избереа освен фер борбата, знаеја дека потоа со денови на клупите во паркче и под кош и на билјард и на флипери, ќе се прераскажува како на „јакиот фраер“ не му стискало да „искочи на фер“ и да се види кој е посилен и кој има поголемо срце. Како немал „петља“ самиот да се тепа, туку морале двајца да му држат, а тој само да мава. „Така и баба ми знае да се тепа! Ама, ќе налета некој ден на тврдо, па ќе се чуди што го снашло!“

За среќа, во државата Македонија, со уставот и законите е уредено дека владата се формира преку остварување мнозинство пратеници во Собранието кое се остварува преку општи, слободни, фер, демократски избори! Уличните тепачки се исклучени како начин за доаѓање на власт. Меѓутоа, некои од правилата на уличните тепачки (како и на сите судири, борби, дуели на светов) се пресликуваат во изборите.

Демократските избори се замислени како витешки чесно соочување на политички партии, кои во фер борба ги претставуваат своите ставови, програми и визии за раководењето со државата и се трудат да придобијат што поголем дел од гласачите, чиј глас им дава мандат да владеат. Ова „владеат“ треба да се земе со резерва, зашто вистинската функција на властите во една демократска држава е на граѓаните на таа држава да им овозможат што подобар живот, безбедност, заштита на нивните слободи и права и чесно управување со ресурсите на државата. А, граѓаните се одрекуваат од дел од својот личен суверенитет во интерес на суверенитетот на заедницата. Сè во интерес на граѓаните и државата!

Значи, државата не е нечија лична сопственост. Државата никој не ја наследил како лична сопственост, па да ја крчми како сака. Државата не е селска бакалница во која стопанот самиот решава кому по која цена ќе продава и од кого и за колку ќе купува. И најмалку од сè државата Македонија не е створена за некој да мисли дека поседува право да решава кога, како и во која мерка ќе се местат изборите.

Секој ден слушаме како се прави фарса од таканаречениот политички дијалог во Македонија. Според владеачите, дијалогот е тука за веќе еднаш опозицијата да престане да цимоли како мало дете. Мало дете на кое не можеш да му удоволиш. „Сакам ова, сакам она, буууу! Купи ми лижавче, бууу, не такво, од зелените сакам!“ Од Орвеловските чувари на јавната мисла секој ден слушаме демек Бранко побарал 20, 40, 140 барања, а Никола му ги исполнил, само да му го направи меракот. Ама, кај да е, деновиве ќе му пукнел филмот и тогаш ни отстапки, ни дијалог... Сè ќе отиде во мајчината! Еднаш-засекогаш. И нашите „единствени љубени“, потоа ќе можат да ни го остварат вековниот сон, ќе ни го материјализираат најголемиот идеал, ќе нè направат стадо бели овци кое кротко ќе ги следи стапките на Пастирот. А, црните овци од стадото? Па, се знае – на ченгел!

А, како изгледа претставата за идеални избори на владејачката каста во Македонија? Да си има изборни одбори составени од примероци од десетиците илјади партиски војници, кои ќе ги пребројуваат гласачките ливчиња и по потреба ќе заокружат уште некое. Да може на гласачките списоци да постојат имињата на одамна починатите предци, па во нивни спомен, партиските војничиња да заокружат уште некое ливче. Да мораат луѓе со мобилен да фотографираат кој број го заокружиле. Да помине „бугарскиот воз“ неприметен од никого. Да може Пастирот сам да се смее од екраните, а никој друг да нема каде да ја каже својата вистина. И, се разбира, да победат на таквите „избори“ нашите „единствени љубени“, потоа ќе можат да ни го остварат вековниот сон, ќе ни го материјализираат најголемиот идеал, ќе нè направат стадо бели овци кое кротко ќе ги следи стапките на Пастирот. А, црните овци од стадото? Па, се знае – на ченгел!

Со терминологијата на маалските тепачки (која им станува толку мила и вообичаена на првосвештениците на владејачката каста), методологијата на спроведувањето на изборите треба да е – двајца да држат, еден да мава. А, тепаниот да не смее ни да плаче! И не дај Боже, некој случајно да се најде пред гимназијата Јосип Броз Тито околу пладне... Ни Фотошоп не го спасува!

Местото на маалските битанги им е на улица, или во соодветните казнени институции во државата. Во никој случај не им е во ниедна од трите власти во демократските општества. Во никој случај и под било какви околности не смее да постои сомнеж дека најосновната вредност на нашето општество – слободните и фер избори ќе бидат загрозени. Демосот е на власт во Македонија и незамисливо е да не се обезбедат најдобри можни услови за негово изјаснување по прашањето кој ќе ги претставува неговите интереси. И во никој случај тоа не зависи од било чија добра волја, тоа е правило!

Се гледа дека на некои единствен близок им е уличниот говор, а политичката борба ја доживуваат како маалска тепачка. За да ме разберат што зборувам и за што се борам, можам да има кажам само: „Ај на фер!“ Ако не ви е страв.

Слики: Paweł Kuczyński