Дигитална сексуалност

17.10.2025 00:02

Замислете две различни сцени на сексуално заведување и активност. Во првата, запознавам некого во кафуле; изгледа дека си се допаѓаме еден на друг и долго разговараме. Се договараме утре повторно да се видиме. За време на нашиот следен состанок, продолжуваме да зборуваме на општи теми – филмови, музика, политика, екологија – но веќе се чувствува сексуална привлечност. Кога едниот од нас ќе го преземе ризичниот чекор и ќе предложи секс, другиот едноставно кимнува со главата. Одиме во станот на едниот од нас и страствено се бакнуваме во лифтот. Во станот, френетично си ја соблекуваме облеката еден на друг и со нервоза се впуштаме во нашиот прв однос, по кој следуваат нежности сè додека не бидеме подготвени за нова рунда – тоа е вообичаеното сценарио во денешното општество.

Сега замислете поинаква сцена. Сам сум дома и чувствувам потреба за секс, па објавувам свој профил на некоја платформа. Брзо наоѓам личност подготвена за однос, но нема да се сретнеме физички. Секој од нас зема пилула што ги проширува невронските врски во мозокот; го избираме истиот виртуелен простор во кој стапуваме во интеракција како дигитално изменети верзии на себеси – нашите тела изгледаат и функционираат подобро. Ставам уред наречен „паметен кондом“, едно од многуте технолошки подобрувања на телото, па ја започнуваме интеракцијата, изведувајќи слични невешти движења, секој во својата обична, секојдневна реалност. (Невештиот опис открива дека не сум учествувал во такви настани.) Што се случува во преминот од првата кон втората сцена?

Медиумите нè бомбардираат со претпоставки за тоа како вештачката интелигенција ќе влијае на нашите животи, кои ги освојува како некоја надворешна сила. Наместо да ги подобри функциите на нашите тела и машини и на тој начин да го намали стресот и да го зголеми нашето уживање во животот – ни се вели дека вештачката интелигенција ќе ја преземе доминацијата врз нашите најдлабоки чувства и желби. Иако ни се чини дека живееме во ера на сексуални слободи, нема многу текстови за „трансформациите на нашата општественост и сексуалноста под влијание на дигиталните технологии“, односно за „начините на кои паметните уреди и платформите влијаат и создаваат нормативни системи што ги менуваат начините на кои стапуваме во односи со другите луѓе“. Книгата на Кристијан Дамато „Размножување органи – тело, технологија, идентитет, желба“ се занимава токму со таа тема во сите нејзини различни димензии – од восхитувачките анализи на новите технологии до пошироките последици на дигисексуалноста.

Новите технологии во областа на дигисексуалноста – виртуелен секс (теледилдоника), паметни кондоми и интерфејси што го поврзуваат нашиот мозок со компјутер – влијаат врз тие аспекти на современиот живот преку мерење на успехот, гејмификација, контрола и предвидување на учинокот, предизвикување емоции и промена на начинот на трошење време. Тие технологии го превреднуваа начинот на конструирање на нашите желби, кои стануваат статистички мерливи и предвидливи.

На поопшто ниво, Даматo покажува дека дигисексуалноста е вкоренета во широко распространетата нелагодност од контакт, во таканаречена телесна проксемија: лошо чувство во сопствената кожа, одбивност кон допир што резултира со избегнување односи со други луѓе. Замената на сетилното искуство со техно-семиотска размена ја менува нашата перцепција, а со тоа и нашите желби. Ова поместување кон дигисексуалноста ја менува самата перцепција на реалноста. „Физичката реалност постои, но сè помалку е примарен предмет на нашето инвестирање, вклучувајќи ги и нашите желби – тоа е гломазен талог со кој не знаеме што да правиме.“ Затоа, телото „веќе не е неопходно за комуникација“ и станува „срамен вишок во комуникацијата, маса што со задоволство би ја симнале од себеси“. Анализата на Даматo се фокусира на мигот кога се случува оваа промена: кога нашето тело веќе не е „она што сме“, место каде што е сместено нашето јас, туку се доживува како нешто надворешно – така што „она што сме“ повеќе е во дигиталниот простор отколку во нашите физички тела.

Би можело да се помисли дека исчезнувањето на телото ќе ја осиромаши човечката култура или, обратно, дека човечката култура се збогатува со откажувањето од физичкото присуство на другите. Намерата на Даматo не е да ја разреши оваа дилема, туку да отвори нови патишта за истражување и промислување на подлабокото прашање: дали оваа промена во перцепцијата ќе овозможи појава на нова онтологија или исчезнувањето на телото води кон трајно исчезнување на човечкиот живот?

Моето прашање гласи: зошто не и двете истовремено? Ќе се појави нова онтологија – свет во кој човечкиот живот каков што го познававме досега ќе исчезне. Културата ќе биде и осиромашена (губењето на телото значи и губење на духовноста каква што ја знаеме) и збогатена преку ширењето прекумерни фантазии.

Првата грешка што треба да се избегне е толкувањето на промената на која сме сведоци како премин од органското кон нематеријалното. Маркс згреши кога тврдеше дека луѓето напредуваат од животинското кон човечкото, од инстинктивно кон свесно дејствување, гледајќи ги предмодерните фази на нашиот развој како „примитивни облици на трудот што нè сведуваат на обична животинска состојба“. Но дури и тие древни облици на постоење претставуваат радикален прекин со природата – „метаболичкиот раскол“ е веќе присутен, при што „метаболизмот“ на древните општества секогаш бил втемелен во симболичкиот голем Друг и во регулираната размена со него. Сетете се на Ацтеките и Инките, чии општествени метаболизми биле регулирани со огромен симболички апарат што кулминирал со жртвени ритуали: човечката жртва се сметала за неопходна за обновување на природните циклуси (повторното изгревање на сонцето итн.), додека жртвата по дефиниција претставува нарушување на метаболизмот. Накусо, културата е прекин со животинскиот свет, особено кога е втемелена во природните ритмови на годишните времиња, проектирајќи ги своите значења врз природата. Во своите „антрополошки“ списи, Фројд заклучува дека сексуалноста е вистинскиот метаболички прекин (меѓу природата и културата): човечката сексуалност според својата природа е самосаботирачка; таа вклучува парадокси на желбата кои на „природните“ циклуси им наметнуваат насилен ритам; Фројдовото име за тие парадокси е – нагон кон смртта.

Преддигиталната желба вкоренета во нашите тела (и во телата на другите) не е органска во смисла на директен биолошки однос. Таа е организирана околу жаришните точки – ерогените зони. Како што Лакан постојано укажува, психоанализата не нè учи ништо ново за нашите тела како организми; таа нè поучува за телото како површина на либидинални инвестиции, структуриранa според симболички фикции и фантазии. Лакановиот концепт на сублимација овде е клучен, бидејќи ѝ се спротивставува на стандардната претстава за сублимација како преместување на либидиналната енергија од сексуална активност во духовна или културна активност (на пример: „наместо да нападнам некого, јас пишувам остра критика“). Но, за Лакан, сублимацијата не е десексуализација: тоа е возвишување на објектот на ниво на Ствари, невозможниот/реалниот објект на желбата. Според тоа, желбата според својата природа е неорганска или метафизичка: нејзините објекти имаат скриена, невидлива димензија.

Што се случува со таа димензија во процесот на дигитализација на секојдневниот живот? Тука се јавува парадокс: виртуелизација (дематеријализација) и десублимација. Дигитализацијата, со хемиски и технички дополнувања, фундаментално ја менува сексуалната практика и искуство. Таа го умножува нашето искуство, создавајќи крајно интензивирани облици на сексуалност што порано биле незамисливи. Еве еден екстремен пример: еден њујоршки хирург се специјализирал за раздвојување на пенисот, што овозможува истовремена пенетрација на двајца партнери. Таа интензификација не е само замислена, туку има реален ефект врз мозокот, понекогаш директно индуциран со хемија или други интервенции; нашите фантазии се остваруваат во виртуелноста како искуствена реалност: „Виртуелното искуство станува невролошки реално: информациската стимулација делува како активатор на допаминергичната реакција... циклусот на желбата и задоволството најчесто се одвива во просторот на невро-семиотичката стимулација.“

Но парадоксот е во тоа што со таквата искуствена актуелизација не исчезнува нашето тело, туку мистериозното нематеријално Икс што се појавува преку сексуализираното тело.

Значи, која е последицата од дигитализацијата? Дали дигиталниот универзум е крајната сфера што нè штити од суровата реалност? Сепак, работите се поамбивалентни, дури дијалектични. Дигитализацијата кулминира во ситуацијата прикажана во Матриксот: речиси секој „вистински“ човек е безбеден во затворената, пренатална сфера, додека умот му е нурнат во дигиталната реалност – но, како што сè почесто гледаме денес, исклучената џунгла на стварноста се враќа по своето, манифестирајќи се во вид на прекумерни, хаотични дигитални фантазии што на крајот целосно нè обземаат.