Ама што прават мажите заедно?

Се чини дека сметате оти сексуалната слобода не е обелоденување на скриената природа на нашите желби туку процес на конструкција на желбата...

Фуко: На геј движењето денес потребна му е многу поголема уметност на живеење одошто псевдо-научно познавање на сексуалноста. Сексуалноста е дел од нашето однесување, нашата слобода. Тоа е нешто што самите го создаваме и што досега многу подалеку од откривањето на скриеното лице на нашите желби, според новите облици на однос, љубов, создавање. Сексот не е судбина: тоа е можност за креативен живот. Не е доволно само да се афирмираме како хомосексуалци туку и да создадеме еден вид геј-живот.

Практично геј движењето остана на нивото на барањата за признавање на граѓанските права кои се однесуваат на сексуалноста. Сексуалната слобода се ограничи на прогласување толеранција.

Како и да е, треба да се поддржи тој аспект. Важно е да се има можност за избор на сопствената сексуалност. Граѓанските права во таа област не се почитуваат секаде, и на тие проблеми не смее да се гледа како на решени. На почетокот на 1970-те години се одвиваше процесот на вистинско ослободување, напредок во општата положба како и во поглед на мислењата, но нештата сè уште не се дефинитивно утврдени. Низ создавањето нови облици на живот, однос и пријателство во општеството, уметноста и културата, низ нашите сексуални, етички и политички избори треба да се направи чекор понапред. Мораме не само да се браниме туку и да се афирмираме како креативна сила.

Што мислите за зголеменото ширење на машките хомосексуални пракси последниве децении, односно, последниве 15 години?

Ме интересираат иновациите што ги имплицираат тие пракси. Погледнете ја, на пример, садомазохистичката (СМ) субкултура. Не мислам дека тоа движење би можело да има некаков однос со разоткривањето на склоностите кои се длабоко закопани во нашата потсвест. СМ е многу повеќе од тоа: тој е реална креација на новите можности за уживање за кои луѓето порано не можеа ни да сонуваат. Глупава е идејата дека СМ е поврзано со латентното насилство, дека СМ праксата е начин на ослободување на насилството и агресијата.

Добро знаеме дека тие пракси не се насилни. Се состојат од изнаоѓање нови можности за уживање со помош на еротизација на невообичаени делови од телото. Се работи за еден вид креација за која е карактеристично тоа што јас го нарекувам десексуализација на уживањето (désexuallisation du plaisir). Идејата дека телесното уживање мора секогаш да произлегува од сексуалното уживање, како и идејата дека сексуалното уживање треба да биде основа за целото наше уживање ми се чинат многу погрешни. СМ праксите покажуваат дека можеме да предизвикаме задоволство со многу невообичаени предмети и делови од нашето тело и во многу специфични околности.

Мислите ли дека СМ, експлицитната еротизација на моќта, власта, може да нè научи нешто за моќта и уживањето?

Можеме да кажеме дека СМ е еротизација на моќта, стратешките односи. Но мене кај СМ ме изненадува начинот на кој се разликува од социјалната моќ. Моќта е стратешки однос кој се стабилизирал во институциите. Значи, мобилноста на социјалните односи е ограничена и некои бастиони, поради нивната институционализираност и цврста закоравеност во мислењата, ставовите и сл., е многу тешко да се редуцира. Наспроти таа строгост многу е интересно да се види како СМ игрите секогаш се засноваат на флуидни стратешки односи. Вистина е дека постојат улоги, но секој многу добро знае дека тие улоги се заменливи. Понекогаш глетката започнува со господар и роб, а на крајот робот станува господар. И иако улогите се исти цело време, многу добро знаеме дека кај тие нешта секогаш се работи за игра.

Со други зборови: или правилата се прекршени или меѓу играчите постои договор за границите кои не се пречекоруваат. Таа стратешка игра која, всушност, претставува некаков извор на телесно уживање, е многу интересна. Но не би се осмелил да тврдам дека кај таквиот еротски однос се работи за репродукција на структурата на моќта. Повеќе се работи за инсценирање на таа структура преку стратешките игри кои можат да ги понудат сексуалното или телесното задоволство.

Во што тој стратешки однос во сексот се разликува од односот на моќта?

СМ праксата е креација на уживањето и СМ навистина е субкултура. Тоа е процес на инвенција: стратешкиот однос користи како извор на телесно задоволство. Тоа не е првпат стратешките односи да се користат како извор на уживање. Во средниот век институцијата дворска љубов исто така претставувала стратешка игра. Меѓу момчињата и девојките, кои танцуваат во саботната ноќ, исто така можеме да видиме цела низа стратешки односи.

Интересно е тоа што во хетеросексуалниот живот тие стратешки односи се појавуваат веќе пред сексот, служат за негово постигнување, додека во СМ тие се во сексот, како договор за уживањето во некоја посебна ситуација. Во еден од случаите стратешките односи се чисто социјални и го вклучуваат човекот само како социјално битие, додека во други случаи е вклучено телото. Тоа е тој пренос на стратешките односи од сферата на дворот на подрачјето на сексуалноста, пренос кој ми се чини интересен.

Пред една или две години, во интервјуто за Gai Pied изјавивте дека луѓето кај хомосексуалците не ги вознемируваат самите сексуални односи туку, пред сè, можноста за афективни односи што хомосексуалците ги имаат вон нормативните модели.

Моментално многу ме интересира проблемот на пријателството. Во античките времиња и потоа со векови пријателството било модус за многу значајни општествени односи, и во неговите рамки луѓето имале одредена слобода, еден вид избор, но воедно тоа бил и изразено афективен однос. Пријателството опфаќало и економски и социјални обврски – требало да му се помага на пријателот. Мислам дека во 16-от и 17-от век таквиот вид пријателство почнало да исчезнува – барем во рамки на машкото општество. Пријателството почнало да станува нешто друго. Веќе во 16 век наоѓаме некои текстови кои експлицитно го критикуваат пријателството како нешто опасно.

Војската, бирократијата, администрацијата, образованието (во модерно значење на овие зборови) не можат да делуваат во рамките на таквите телесни односи. Во сите овие институции можеме да зебележиме напор за слабеење и минимализирање на афективните односи. Таа појава е посебно видлива на училиште. Во машките гимназии еден од основните проблеми не бил само како да се спречат момчињата да не водат меѓусебно љубов туки и како да се спречи да не се развива пријателство меѓу нив. Во таа смисла би било интересно да се проучува и т.н. језуитска стратегија.

Мислам дека сега, откако ја проучивме историјата на сексуалноста, мораме да се обидеме да ја разбереме историјата на пријателството, односно пријателствата. Една од моите хипотези е дека хомосексуалноста, сексот меѓу мажите, станал проблем во 18-от век. Влегол во конфликт со полицијата, судскиот систем... Станал општествен проблем бидејќи исчезнало пријателството. Кога пријателството било значајна и општествено прифатена работа, никој не забележувал дека мажите воделе љубов заедно.

Дали водат љубов или не, своевремено тоа не било значајно, од тоа не изведувале никакви општествени последици. Кога пријателството исчезнало како културно прифатен однос, тогаш се поставило прашањето: ама што прават мажите заедно? Тогаш тоа станало проблем. Цврсто сум уверен дека исчезнувањето на пријателството како општествен однос и прогласувањето на хомосексуалноста како општествено-политичко-медицински проблем е еден и ист процес.

Кои институции мораме да ги создадеме не само за наша одбрана, туку и за обликување на новите општествени форми кои навистина би нуделе алтернатива?

Всушност, не знам. Мислам дека она што се случуваше во 1960-те и на почетокот на 1970-те треба да се зачува. Во тие времиња се работеше за политичка иновација, креација и експеримент, за кој не се заслужни ни големите политички партии ни нивните програми. Неоспорно е дека секојдневниот живот на секој од нас оттогаш се промени. И мојот се промени. Повторувам, старите и традиционални политички организации не беа тие кои го дозволија тоа преиспитување.

Извор: Le Nouvel Observateur, 22.11.1985

Наслов на оригиналот: Michel Foucault, Que fabriquent donc les hommes ensemble?

Слики: Рафаел Перез