Грција не е Lehman Brothers

Приказната која сега се појавува во јавноста, дека Грција би можела да биде следниот „Lehman Brothers“, во најголем дел е пренадувана. Несомнено банкротот на Грција би бил неверојатно болен. Но додека на прв поглед оваа аналогија изгледа соодветно – два банкротирани, системски важни играчи кои бараат спас – малку повнимателното разгледување на случаите јасно ни вели дека таа споредба е погрешна.

Последниве денови банкарите, политичарите и новинарите се натпреваруваат во тоа кој ќе направи подраматична споредба меѓу Грција и Lehman Brothers. Грчкиот банкрот, вели Јирген Старк, член на извршниот одбор на Европската централна банка, би можел да ги надмине ефектите од банкротот на Lehman Brothers. Гари Џенкинс, шеф на отсекот за испитување на обврзниците во Evolution Securities, предупредува дека Грција би можела да стане следниот Lehman Brothers, ако инвеститорите се движат до една до друга мета, како што правеа за време на банкарската криза во 2008 г., додека шефот на Еврогрупата, Жан Клод Јункер, тврди дека нудењето отпис на долгот на Атина е „играње со оган“.

Но зад реториката на новинарските текстови овие споредби едноставно не стојат. Како прво, поголемиот дел од оние кои го промовираат овој мит имаат личен интерес во тоа да го избегнат отписот или реструктуирањетои на грчкиот долг. Паралелата со Lehman Brothers прва ја повлече Европската централна банка (ЕЦБ). Зошто? Од чисто себични интереси. Поддржувајќи ги грчките банки и грчката држава, ЕЦБ презеде 190 милијарди евра грчки хартии од вредност чија вредност драматично би паднала доколку Грција не го отплати долгот.

Многу комерцијални банки од Европа му се приклучија на паничниот хор („ликвидноста ќе пресуши“, „кризата ќе се прошири“, „штедењето ќе биде уништено“, итн.) од истите причини. Банкарските апели за спасување не се од алтруистичка природа, туку се упатени со желба нивните профити да останат приватни, а загубите и понатаму да се социјализираат.

Но во тоа лежи и клучната разлика. За разлика од Lehman Brothers, и државите и финансиските пазари имаа една година да се подготват за грчкиот банкрот, со бројни предупредувања пред првиот крах. Дури до февруари годинава, инвеститорите можеа да ги уновчат грчките обврзници со само 20% загуба (бидејќи со нив и понатаму се тргуваше со 80% од номиналната вредност) – што беше добар деловен потег, имајќи ја предвид состојбата во Грција.

Lehman Brothers беше нетранспарентна институција во која, покрај лажното сметководство, не постоеше јасна слика за тоа кој навистина беше изложен на банкрот (сите, како што подоцна излезе). Како што видовме, Грција ги лажирала извештаите за да влезе во еврозоната, и продолжи со таа пракса, но откритијата и сопственоста над грчкиот долг се доста добро документирани и сфатени, што не беше случај со Lehman Brothers.

Покрај тоа, кризата со Lehman Brothers беше само врв на сантата. Таа го откри степенот на изложеноста на банките од американскиот пазар со недвижнини – кој се покажа како неодржлив. Повторувам, тоа е многу различно од Грција. Проблемите со периферијата на еврозоната се добро документирани, но и специфични од една земја до друга. Грчкиот банкрот нема да открие нов, скриен слој ризици. Ниту грчкиот долг е во значителна мера поврзан со европскиот банкарски сектор, иако за тоа не се знае многу. Но наместо да наоѓаме начини за заштита на банките од Грција, зарем не би требало да се прашаме зошто овие банки не се заштитиле самите?

Да не се залажуваме – ширењето на ризикот и понатаму е голем ризик. Но ајде да разгледаме уште некои аспекти. Прво, финансирањето на Ирска и Португалија е обезбедено во наредните две години со веќе постоечките пакети, така што тие веќе се надвор од пазарот. Иако и понатаму ќе има последици по секундарните пазари, ударот ќе биде помалку директен на државните финансии.

Второ, најлошите банки во ЕУ уште сега во најголема мера се потпираат на поддршката на ЕЦБ, што само по себе е проблематично, но тешко дека нивната состојба може да се влоши. За разлика од ситуацијата со Lehman Brothers, кога кредитите и ликвидноста веднаш пресушија, ЕЦБ има постоечки механизми за овој проблем кои ќе ги ублажат последиците.

Покрај тоа, кризата е веќе проширена, дури и по првиот пакет помош, бидејќи повеќето луѓе сметаат дека грчкиот банкрот е неизбежен. Значи, ширењето на кризата и понатаму претставува голем ризик, дури и со друг пакет, посебно ако Грција не успее да ги спроведе строгите мерки за штедење кои ѝ се наметнуваат (што не е незамисливо, имајќи ги предвид немирите во земјата и нејзината неспособност да ги исполни првобитните услови). Во ова сценарио би имале втор неуспешен пакет од над 100 милијарди евра и големо ширење на кризата, што даночните обврзници би морале да ги платат.

На крајот, ако една држава чиј БДП во европската економија учествува со 2,5% може да го урне целиот систем, тоа веројатно е знак дека целиот систем суштински е лошо поставен. За жал, политичарите се служат со погрешните споредби со Lehman Brothers, што е изговор за игнорирање и пролонгирање на вистинскиот проблем на Европа: нездрав банкарски систем без доволно капитал, и монетарна унија заснована на претпоставката дека политичарите, доколку се доволно посветени, можат да ја променат економската и демократската реалност.

Е, тоа е вистинско играње со оган.

Извор: The Guardian