Колку полошо – толку подобро

Пред изборите си поставив едно вакво прашање: дали ги живееме последните денови на демократијата или тоа се почетоците на диктатурата? Одговорот стигна брзо: на 5 јуни не ја спасивме демократијата, сега ќе се бориме против диктатурата. Баш против диктатура?

В ред, тоа е можеби пресилен збор, но никој не може да ми забележи дека претерувам ако констатирам дека еден квазидемократски систем тендира кон натамошна режимизација. Прв индикатор за режимизацијата е згаснувањето на оние медиуми, за кои Владимир Милчин кажа дека имаат заеднички именител – а тоа е да се критички настроени спрема власта.

Можам да замислам колку ќе биде збунета овдешната наивна свест кога набргу, веќе на почетокот на есента, а можеби и порано, во Македонија нема да постои ниту телевизија, а ниту весник кои критички ќе ја опсервираат Владата. Дури и ним ќе им стане јасно дека медиумскиот простор се претворил во мочуриште во кое останале само преродбеничките жаби. По дваесет години демократија и по невидениот бум на сите видови медиуми, Македонија ќе заличи на Србија и на Хрватска од почетокот на деведесетитте кога критичкиот дискурс остана без медиумска платформа. Медиумите што опстанаа во овие две држави беа толку маргинализирани и беа толку против духот на времето што симболизираа две нешта – прво, дека во луди времиња работите мораат да добијат апсурдни димензии според жестината и интрасигентноста и, второ, силите на отпорот во услови на режим се само светилници за некои идни кормилари во медиумското море.

Но, не треба премногу да се теоретизира зашто во една држава настапува медиумски мрак. Ќе се задоволиме со наједноставното објаснување – власта која сака да владее со сила и која сака да ја уништува демократија, не поднесува критика и ќе направи сè да ја задуши. Оттука, ми се чинат бесмислени сите жалопојки по сето ова што сега ни се случува. Зар некој веруваше дека ќе биде поинаку? Напротив, ситуацијата во која се најдовме бара трезвеност и рационалност, што се предуслови за активитет.

Откако ќе констатираме дека власта може да слави за добро завршената работата со медиумите и дека другите фактори и чинители во општеството потфрлија, останува да се соочиме со клучното прашање – какви задачи ни престојат во услови на информативен мрак? Односно, што ќе се преземе откако ни се случува креативната деструкција, бидејќи по ваква груба инструментализација на медиумите и по ваква драконска пресуда на критиката, нормално е да очекуваме старото да исчезне, а новото што ќе се роди, меѓу другото, дека ќе ги истресе од себе валканиците од изминатите две децении.

Новите околности налагаат креативност и решителност и тоа во прв ред од опозицијата. Сега, кога зајакна во пратенички мандати, кога се чини дека ѝ порасна политичкиот рејтинг, опозицијата одново е притисната до ѕид затоа што власта го ресетираше системот и го врати во предграѓанска фаза. Поради тоа, критичкиот дискурс ќе живурка само во три форми – првата е Собранието кое одамна ја загуби аурата на храм на демократијата или на релевантен политички чинител, втората се социјалните мрежи кои доживееа експлозија, но овој вид комуникација е дефектен или е инсуфициентен бидејќи кај нив се испреплетени битните и небитните, јавните и приватните пораки и, третата форма, е улицата или агората, која, се разбира, не може да биде супституент или платформа за континуирано дејствување.

Во вакви ненормални услови, опозицијата треба да ги напушти досегашните практики кои се потпираа на тактиката – колку полошо, толку подобро. Оваа тактика беше добра за собирање и за канализирање на гневот, но сега се бара акција, реален притисок, нови форми на политичко дејствување против настапувачкиот медиумски мрак. Ако досега опозицијата мораше да се приспособува и да комбинира со скромните ресурси, пресвртот ќе биде означен оној момент кога ќе стане јасно дека и таа е способна да креира, наместо да парира.

Свесен сум дека и мегафоните на власта и политичките „чистунци“ ќе ми забележат дека заговарам радикализација со која до крајни граници ќе се истакне поделбата во општеството и ќе се санкционира доминацијата на политичкото врз јавното и врз општественото, што, рака на срце, се коси со природата на медиумите кои претендираат да го изразат општото и чија првенствена задача е да создаваат клима на помирливост и на разбирање. Но, од друга страна, во вакви ненормални услови, би било погубно празниот простор да не се пополни и ние полека да се привикнуваме на животот во кој критичкото промислување и слободата на јавниот збор се осудени да останат во сферата на приватноста или на маргините од политиката. Како опозицијата ќе ја искреира таа нова медиумска конфигурација, со кои методи ќе се служи, со кои пари ќе се финансира тој проект за да се ревитализира медиумскиот простор, кои ќе бидат носителите на проектот итн., не е моја работа да кажувам или да шпекулирам. Но, тоа мора да се направи.

Втор голем проблем е однесувањето на меѓународниот фактор, т.е. на нашите западни пријатели, за кои нè врзуваат многу убави спомени и уште поголеми надежи, но, ред е да забележиме дека во сегашниот момент некои работи се толку апсурдни и се толку неприфатливи што не можат да се премолчат. Нас треба да нè загрижува што Запад и понатаму ќе му дава концесии на Груевски за да го охрабри да постигне компромис со Грција и така да се деблокираат нашите евроатлантски интеграции. Како што видовме досега, политиката на замижување заради охрабрување не дава ефекти. Најверојатно, така ќе биде и во иднина, односно сè додека Груевски не ги потроши сите ресури и ја доведе државава до економски колапс.

Зошто Европа и Америка избираат крајно прагматични солуции и покрај погубните политики на Груевски, е многу широка тема. Што е тука стратегија, а што е тактика, тешко е да се процени. Но, во моментов една хипокризија мора да престане. Странските амбасадори во Скопје и високите челници од Европската унија се во вистински елемент и многу сакаат да зборуваат за значењето на слободата на медиумите, за слободата на говорот, за демократијата итн. Тоа што го зборуваат и тоа како нè подучуваат е на место, тоа е убаво да се слушне, но какво фајде од сето тоа кога зборовите не се поткрепени со дела. Запад мора со практични потези да покаже дека ќе се спротивстави против медиумскиот мрак, прво, заради сопствениот кредибилитет и второ, од чисто прагматични причини, бидејќи не постои друг начин да се омекнува еден опасен популист освен да јакнат оние центри на моќ кои ја проблематизираат неговата апсолутна власт.

Како Европа и Америка ќе го вразумат Груевски ако тој стане апсолутен господар и во медиумската сфера? Зар тој ќе биде покооперативен кога медиумите во Македонија ќе информираат само за големите постигања на преродбата и за непоколебливоста во одбраната на националните интереси? Оттука, се плашам дека и Запад е заговорник на тактиката – колку полошо, толку подобро. А со таква тактика, всушност се кажува дека работите допрва треба да стануваат уште поапсурдни.

Слики: Conrad Haberland

Извор: www.globusmagazin.com.mk