Летната шема и Големото чистење

Светот, дефинитивно, не е онаков каков што беше. Тој, навистина, се промени. Политичарите престанаа да одат на летен годишен одмор. Зошто се изложуваат на ваква жртва? Поради кризата, светската рецесија, поради потресите на берзите... Но, и поради фактот дека повеќето од т.н. обични луѓе, дури и во државите на ЕУ, не можеа да си дозволат таков трошок ова лето.

Го разбирам Силвио Берлускони зошто не отиде на летување ниту тој, ниту кој било од италијанската Влада. Мораше да се доносат пакет-мерките за решавање на буџетскиот дефицит и за одбегнување на должничката криза. Ниту Дејвид Камерон не можеше да замине на некое убаво место во Комонвелтот. Него му го расипаа одморот лондонските хулигани и пиромани.

Но, зошто Ангела Меркел не го искористи август за сончање и за капење? Па, нели, германската економија не знае што е тоа економска криза? Сепак, Меркел се реши за мини балканска турнеја, а мораше пред една недела да се сретне и со Николас Саркози за да утврдат стратегија за кризата во еврозоната и за папсаните европски економии. Не сум сигурен, но имам впечаток дека и германската премиерка не отиде на одмор. Такво нешто не можеше да се случи во времето на Хелмут Кол. Бундесканцеларот кој владееше со Германија 16 години, по правило одеше на летен одмор. И тоа на некое езеро во Австрија. Тоа стана традиција – Хелмут беше најмалку две недели на езерските брегови.

Зарем тогаш во летните месеци немаше кризи, напнати ситуации, блоковски конфронтации, пропаѓање на комунизмот, распаѓање на држави и други искричења? Нормално дека имаше, но бундесканцеларот си одеше на одмор. Така правеше и неговиот наследник Герхард Шредер, кој претпочиташе да оди во Позитано, на Коста амалфитана. Оттаму има убав поглед на Капри.

Германските премиери, барем досега, немаа проблем со хипокризијата дали заслужиле летен одмор. Напротив. Бидејќи беа на чело на најработливите Европејци, а истовремено и на шампионите по годишен одмор, изгледаше најнормално дека и тие ќе го следат примерот на повеќето Германци – во лето се оди на одмор и што е можно подолго.

За македонските политичари, а особено за премиерите, летните одмори се некој вид божја казна – навидум можат, а всушност, не можат најтранспарентно и без грижа на совеста (без лош публицитет) да заминат на некое егзотично место на Медитеранот, а богами и подалеку. Македонските премиери мораат да се усогласат со еден поинаков наратив – дека не е време за олабавување, а уште помалку за чаламдисување. Тоа што чуварите на премиерите можат да летуваат на Сејшелите и да престојуваат во хотели каде што престојот чини 600 долари дневно, како што беше случајот пред неколку години, говори за "саможртвата" на високите политичари, но и за нивните потиснати желби.

Љупчо Георгиески се обиде да направи некои пробиви. Мислам дека тоа беше во 2000 година, кога не беше сокриена информацијата од јавноста (баш напротив) оти македонскиот премиер крстосувал на јахта на еден грчки бизнисмен! Но, "храбриот и неконвенционален" Георгиевски немаше среќа. Наредната година мораше поголемиот дел од летото да го помине во Охрид. Таму се договараше Рамковниот договор.

При толку многу рејтинг-агенции во Македонија, не забележав во медиумите некоја сондажа за тоа каде и колку граѓани заминале на одмор, а особено колку од нив отишле во странство. Нарачателите на анкетите, очигледно, не сакале да ја претстават точната слика за депресивното лето 2011. Затоа, весниците продолжуваат да робуваат на баналната и по малку ступидна анкета што ја спроведуваат во почетокот на јули и во која ги прашуваат политичарите каде планираат да се разладат за време на жешките месеци. И по правило, одговорите се речиси идентични – "тешко оваа година да се оди некаде", "има многу работа", "можеби неколку денови во Охрид" и сè во тој стил. И по правило, се покажува дека политичарите стојат на зборот. Нема егзотика, нема олабавување, нема разладување...

Во тој поглед Македонија се вклопи во глобалните трендови. Пример, како и секогаш досега, даде првиот човек на Владата. Тој не само што не отиде на одмор, туку ни покажа дека летните месеци се одличен период за интензивна политичка активност. Со тоа се урна уште една заблуда од минатото дека во текот на летните месеци политиката функционира "слоу моушен" или колку да се рече дека нешто се работи.

Кај Груевски работите функционираат поинаку – кога се има залет и кога се има поле за работа, тогаш, летните горештини, годишните одмори и табуто дека летото не е баш за политика, не се никаква пречка. Груевски не ги испушта дадените шанси за да се заврши работата што е можно побрзо.

И, по што ќе се памети ова "долго и топло лето" во 2011 година?

Големото чистење е најсоодветниот израз за операцијата која почна да се реализира од 5 јуни. Такво генерално средување на заедничкиот дом не е направено во овие две децении на независност. За овие осумдесет дена, видовме како се спроведува шок-терапија која нема никаква врска ниту со економска, а ниту со политичка реформа. Власта се посвети на својата главна преокупација – како да се пресмета со она што остана од демократијата. Нејзините пипала секаде стигнаа и секого го подбраа.

Груевски ни ја демонстрираше својата политичка агенда дека Македонија ќе биде силна само ако дополнително ослабнат сите противници на оваа власт. И тоа се направи.

Би било крајно неискрено и нечесно да се тврди дека и овој пат Груевски нè изненади. Или, пак, да се тврди дека не беше јасен редоследот и тајмингот на потезите. Ударите што ги зададе власта се разорни и болни. Но, она што дополнително боли е сознанието дека власта освојуваше лесни поени, практично, без борба.

Сега, одново треба да стравуваме како опозицијата ќе се конституира како политички фактор. Почнуваме да мислиме дека во Македонија некоја стратегија може да се остварува само ако се има премногу моќ и премногу пари. Ова е застрашувачка теза, но многу е лошо за една разнишана демократија, кога на одредена акција не следува промптна реакција. Тоа е базичното начело во политиката и доколку тоа не постои, полека се препуштаме на агонијата да живееме во систем во кој власта е практички безлатернативна.

Во овие осумдесет дена по изборите, опозицијата имаше барем осумдесет поводи да изреагира пожестоко на насилничкото однесување на власта. Најверојатно, реакциите ќе го немаа оној формат и онаа силина која што се посакува. Но, во многу случаи, и лошо организирани акции со краток здив и со слаба посетеност се подобри од никакви.

Деновиве еден пријател ми ја пренесе разочараноста од последното собирање во центарот на Скопје поради убиството на Мартин Нешковски. По "летниот распуст" младите одново се собраа, ама во многу мал број. Знам дека многумина се цинични кога велат дека овој протест заличува на меур од цивилната сапуница, дека нашата младинска авангарда нема ниту доблест а ниту ум барем да го промени местото на собирање – наместо пред куќата на Мајка Тереза, треба да отидат само педесет метри подалеку – пред седиштето на партијата на власта. Но, тие, со сите свои заблуди и конфузии, сепак, нешто се обидуваат.

Мислам дека одамна се создадоа претпоставки оти во времето на оваа власт паметта или умот не се клучните фактори. Знам дека поради Груевски многумина станаа паметни. Можеби и препаметни. И јас самиот сум еден таков пример. Но, сега треба да проработи и принципот на индивидуизација. Не треба никој да чека совети кога и како треба да се покрене од летаргијата и од пост-изборната депресија.

Извор: globusmagazin.com.mk

Скулптури: Макс Буфатал