Културно-империјалистичката и асимилаторска улога на современата „уметност“ (1)

Во последно време веројатно сè почесто наидуваме на терминот „културен империјализам“ како за она што претставуваат, во рамки на академската расправа, односно, кон што водат современите трендови во мас-културата, така и (парадоксално!?) во општите третмани на истава тема од страна на мас-медиумите.

Што се однесува до академската дебата по однос на ова прашање, голем дел од таканаречените „левичари“ и некои самопрогласени „либертаријанци“ денес просто забораваат на нешто што ќе се обидеме овде да го проанализираме во врска со истиот: заклучокот дека овој вид империјализам претставува само „продолжена рака“ на општиот медиумски, заснован врз политичко-економскиот империјализам кој што Западот со векови се обидува (прилично успешно!) да го наметне врз остатокот од светот.

Во овој есеј ние секако нема да ги насочиме напорите кон критика на ставовите кои се обидуваат по секоја цена да ја оправдаат ваквата асимилаторска ролја на економски моќните над економски слабите кои, намерно или не, претставуваат идеална потпора за status quo во таа смисла; наместо тоа, ќе се обидеме да изложиме (според авторовото поимање на објективноста) објективна анализа на неоколонијалистичката заснованост на уметничката комерцијализација, прашање кое, според мене, заслужува далеку повисоко и посериозно внимание од досега придаденото, особено на овие простори.

За поголемиот дел од читателите, веројатно не е потребно посебно нагласување на придобивките од медиумскиот империјализам; сепак, илустративно би споменале дека истите се движат од директна и финансиска (опфаќајќи ги паричните придобивки од лиценцирањето уметнички дела, продажбите од изданија, билети за концерти, производи со заштитени брендови…), до (далеку поважната) индиректна, асимилаторска по однос на општествената социјално-културна развиеност, улога на мас-културата која и понатаму упорно, според дадена агенда, се промовира без сериозна конкуренција веќе неколку децении ширум светот.

Епилогот од политичката инструментализација на музиката и филмот за време на Студената војна

Студената војна несомнено претставува период во кој дошло до досега најмасовниот, иако најчесто не така директен, судир на две спротивставени суперсили не само на воен и идеолошко-економски, туку и на културно-социјален план. Ова особено се потврдува доколку ја земеме предвид битната социјално-ангажирана улога на уметноста, како во експлицитни, така и во имплицитни форми, на кои ќе се обидеме да посветиме одредено внимание во рамки на следнава анализа.

Со појавата на новите музички форми непосредно по крајот на Втората Светска војна, од кои особено внимание било посветено на рокенрол музиката, отпочнало и нивното масовно експлоатирање во политички цели. Биле создавани голем број песни кои имплицитно или експлицитно се засновувале на оправдување на војните кои САД ги воделе директно или индиректно во земјите од Третиот свет, песни коишто го критикувале животот на обичниот човек во земјите со социјалистичко/комунистичко уредување, песни коишто ја сатанизирале улогата на синдикалните лидери од Западот, субкултурите, движењата коишто се противеле на расизмот, половата, социјалната и класната нерамноправност, капиталистичкиот поредок итн., меѓутоа, значајно поголема мера се оддавало на оправдување и антиципирање на новиот, американски начин на живот, истовремено, фундаментално обликувајќи го.

Голем дел од пејачите кои што антиципирале вакви ставови исто така биле помеѓу медиумски најекспонираните и економски највлијателни личности во музичката индустрија. Очигледно било и фаворизирањето на определени музички жанрови во однос на други, како од страна на музичката индустрија, така и од страна на самата публика, меѓутоа, овде се поставува прашањето: чија ролја е позначајна во насока на определувањето на генералните музички текови, односно она што би можеле да го наречеме доминација на некои форми (mainstream) во однос на други?

Секако, наивно и еднострано би било доколку целосна предност дадеме ексклузивно на една од двете опции; ова наидува на директна потврда доколку земеме предвид неколку фундаментални факти од социјалната и интерперсоналистичка психологија кои, од една страна, ја аргументираат тезата за „вирозноста“ во меѓусебното пренесување на популарните музичките форми (на пример, дали лицето А ќе се определи да слуша определен тип музика е во голема мера определено од степенот на влијание кој што врз тоа лице го има лицето Б), потоа, не смееме да ја заборавиме самата пристапност до определени музички жанрови, која како таква зависи од повеќе фактори (на пример, местата низ кои минува лицето А, што пак, повторно е определено од изложеноста на влијанија од страна на други лица во рамки на својата социјална интеракција, а која, пак, зависи од комплекс фактори: неговиот психолошки профил, социјалниот статус, традиција итн.), за на крајот да ги земеме предвид и самите правци определени како од појавата на нови поетики во рамки на музичките теории, така и од практичната иновативност од страна на музичарите.

Сите овие значајни фактори се од суштинско значење за општата претстава која што определени музички жанрови или стилови (при што самите „стилови“ може да претставуваат група музичари или една единствена индивидуа со мошне висок степен на културно и општествено влијание т.е. мегаѕвезди од типот на Елвис Присли, Битлс, Мајкл Џексон, Мадона, Ријана, Еминем, 50 Cent, Џеј Зи, Лејди Гага, Бијонси, Џастин Бибер…) во денешно време ја создаваат во однос на тоа „каков би требало да биде животот“ на обичниот човек во својата целокупност, влијаејќи врз неговиот избор, востановувајќи го неговото однесување во рамки на еден потесни рамки.

Прашање на сериозно истражување е колкав дел од ваквото влијание врз колективите (каде би разгледале различни категории на граѓани според социјална, расна, полова, возрасна, економска, психолошка диференцијација) кои се определуваат за слушање определени музички жанрови/стилови, е „предвидено“ од страна на музичката индустрија, а колкав дел – „случајно“.

Влијанието на филмот и неговите елементи на културна асимилација

Филмот денес претставува најзначајно посредувачко средство меѓу светските култури, одразувајќи го менталитетот на еден народ, а често и неговата историска позадина.

Тој поседува драстично повисок потенцијал за еднострано прикажување и пропаганда во однос на определени прашања/проблеми кои на еден или друг начин веќе се сметале за контраверзни во светски рамки.

Затоа, филмската индустрија концентрирана во Холивуд, веќе повеќе децении го претставува „тежиштето“ на културно-социјалната идеологија промовирана од страна на САД и Западот.

Според повеќето релевантни психолошки истражувања кои се потпираат на статистички параметри, играните филмови имаат поголемо влијание врз обликувањето на јавното мислење од документарните кои, пак, имаат приближно исто влијание колку и телевизиските и интернет-вестите, а ваквото влијание кај последниве се наоѓа во фаза на постојан пораст.

Очигледно е, и без потребата од набројување вакви статистички податоци, дека животот на обичниот човек пред и по појавата на филмот не е ист; тој претставува една од најексплоатираните „референци“ за самото живеење.

Пренесувањето на модата на облекување којашто била популарна во 1920-те во САД (на пример, мини-здолништата), а којашто дури две-три децении подоцна станала актуелна и во Европа, во голема мера се должело на нејзиното претставување во позитивно светло од страна на филмската индустрија, која во овој период на европско тло доживеала незапаметен пораст и актуелизација во секаква смисла.

Филмот, покрај тоа што, во овој и подоцнежните периоди, се јавува како главен „виновник“ за воведувањето трендови на облекување, станува репер за нешто ненадминливо поважно: човековото урбано однесување. Токму така, филмот ги воведува трендовите на однесување како на рамниште на импресии, преку влијанието врз општата психологија на личноста-гледач (во колективна смисла), така и на ниво на експресии, опфаќајќи ги начините на лингвистичко и паралингвистичко изразување. Во филмот, од друга страна, може да биде третирано на позитивен или негативен начин духот на времето на една или повеќе генерации, така што, може и само да претставува „доловувач“ и воопштувач на веќе постоечки трендови на однесување, но дури и во тој случај, тој претставува урнек кој што потоа бидува позитивно следен/посматран на одреден, можеби критички, комичен или пародирачки начин, од страна на поновите генерации. Според тоа, влијанието на филмот, иако еволуирајќи, се задржува и кај следните генерации.

Не помалку интересно за разгледување, како и влијанието на музиката, е влијанието на филмот снимен во САД врз филмот од Европа и останатите континенти; воспоставувајќи културно-социјални трендови, култните филмови неретко ги поставуваат стандардите за тоа како и понатаму би требало да бидат составени и организирани филмовите согласно системот понуда-побарувачка во филмската индустрија. Токму филмовите кои произлегле од холивудските студија се најчесто оние кои се земаат за таков урнек; согласно ова, трансмисијата на иницијалниот културно-социјален ангажман на еден филм може да биде мошне побрза и поекстензивна одошто првично би можело да се предвиди.

Во таа смисла, не е можно да се доведе под знак прашалник огромното влијание на овој нов уметнички медиум во контекст на создавањето, односно менувањето на веќе создадениот менталитет на дадена средина или општество.

Меѓу другото, филмот во комбинација со музиката претставува главен виновник за воспоставувањето на еден национален јазик како што е англискиот, за интернационален, преземајќи ја таа улога од веќе постоечките, вештачки создадени и политички неутрални меѓународни јазици, како есперанто, идо, интерлингва и сл.

Не е за изненадување фактот дека изминативе неколку децении филмот екстензивно се користел во политичка, историска, културна, економска… пропаганда, за што би можеле да се увериме доколку на пример, го земеме предвид прикажувањето на СССР/Русија (или некои од земјите со социјалистичко/комунистичко државно уредување кои немаат политички добри односи со САД/Западот, најчесто од Третиот свет), нејзината социјално-политичка ориентација, народ, обичаи, производи и сл., во негативно светло или, пак, позитивното претставување на каубојците во рамки на шпагети-вестерн серијалите на сметка на негативното претставување на домородното индијанско население, прикажувањето филмови со среќен крај каде централна порака е можноста за остварување на тнр. „американски сон“ (кога главниот лик излегува од мошне тешка положба и по долги перипетии завршува со економска/социјална благосостојба), прикажувањето во позитивно (на пример, христијанството) /негативно (на пример, исламот) светло на одредени култури и религии, позитивното/негативно претставување на одредени категории на граѓани (на пример, хомосексуалци, лица од различни раси, со одредени физички/психички нарушувања) и тн.

Исто така, несомнено е и дека ваквото драстично искривување на реалноста, кое било резултат на одредени предрасуди на луѓето одговорни за создавањето на кореспондентните филмови, резултирало со нови, имајќи незанемарлив ефект врз голем број лица кои без позначајно критичко расудување ваквите претстави ги прифаќале како „вистинити“ и „очигледни“, задавајќи модел на секој нивен претстоен третман кон опфатените теми.

Искривеното претставување на реалноста, пак, од друга страна имало мошне значајно влијание и врз некои од оние кои вообичаено критички ги восприемале филмовите, служејќи како предрасуда-урнек за тоа како би требало да се гледа по однос на голем број прашања и теми со политички, социјален, економски, научен, уметнички… карактер.

(продолжува...)

Извор: smislanaapsurdot.blog.mk

Илустрации: Лори Липтон

За првиот дел, кликнете овде.