Македонија е глина во рацете на дијаспората

Al dijaspora to ne bi dala,
tražili bi svoja prava,
zemlju bi naselili opet Balkanci,
opet bi bila puna istih budala.

Onda bi dijaspora dobila svoju dijasporu,
a Mađari i ostali ne bi više kroz nas išli prema moru,
jer na cestama bi bile nove rupe,
nove paravojne trupe,
novi balvani na cesti,
novi šupci, nove puške i novi metci.

Jer grijeh je rodit' djete
tu gdje metci lete,
gdje seljaci prete
i gdje su pametni postali mete.

Edo Maajka, Sevdah o rodama, 2004.

Последниот испад на канадскиот пратеник на дијаспората од редовите на ДПМНЕ во Македонското собрание не е настан кој одново нè враќа кон глупоста. (Се работи за неговото барање да се оддаде минута молчење по повод „смртта на политичката кариера на Тито Петковски“.) Барем не на вообичаениот начин. Тука повеќе се работи за Глупост на мета ниво. Значи, не толку за глупоста на самиот настан, колку за Глупоста на оние кои овозможуваат и дозволуваат глупоста да се манифестира и размножува како таква, имено како Глупост.

Имено, глупоста станува вистински мобилизирачка Глупост, значи вистински опасна и заразна Глупост, кога јавно ќе се обелодени. Во спротивно, таа неизбежно тоне во заборав. Кога нема кој да посведочи за неа, кога таа не влегува во јавниот дискурс, кога останува на немилоста (заборавот) на колоквијалноста, тогаш глупоста не пројавува инфективни тенденции, туку само бенигни дамки врз ткивото на нашиот (суб)медиокритет.

Меѓутоа, бидејќи Глупоста прска низ шевовите на македонската јавна сцена, ние немаме друг избор освен да се справуваме со неа, како знаеме и умееме. Впрочем, игнорирањето само ја прави посилна, зашто кога одбиваме да ја регистрираме, Таа си мисли дека сè е в ред.

Е сега, треба да се нагласи дека проблемот со македонската дијаспора немаше да постои, доколку некој не го измислеше и не направеше вистински проблем од тоа. Вовлекувањето на македонската дијаспора во домашната политичка сцена треба несомнено да се смета за еден од најглупавите потези последниве неколку години. (Се разбира, мотивот е чисто калкулантски, меѓутоа последиците не можат да бидат поинаку определени освен како уште една Глупост за Македонија, зашто долгорочните штети допрва ќе ги чувствуваме.)

Политичките мотиви на дијаспората мислам дека треба да се разгледуваат од психоаналитичка позиција. Очигледно е дека за фаталистичкото несвесно на македонските иселеници, Македонија претставува идеализација од највисок степен. Повеќето од тие луѓе се економски и социјално згрижени во државата на благосостојба (Канада, Австралија, САД, државите од Скандинавија...) која им ја овозможува безбедноста и комодитетот. Македонија, од друга страна, ја гледаат како „виновник“ кој тоа не им го овозможил кога им било потребно (или кога тоа им било потребно на нивните татковци или дедовци), што значи дека сега таа Македонија треба на некаков начин да плати. А бидејќи не може да плати на начинот на кој тоа го прави нивната сегашна матична држава, тогаш ќе плати на тој начин што во неа ќе биде инкарниран идеалот на фантазијата.

Во филмот Вртоглавица (Vertigo) на Алфред Хичкок, имаме една слична ситуација. Детективот Скоти се вљубува во Медлин (девојката која е најмен да ја следи), но не успева да го спречи нејзиното самоубиство. Потоа паѓа во депресија и талка по местата кои Медлин најчесто ги посетувала, додека била жива. Таму забележува и се запознава со девојка која неверојатно потсетува на Медлин и почнува врска со неа. Меѓутоа, Скоти никако да се ослободи од својата опсесија со мртвата Медлин и почнува да ја „моделира“ новата девојка (ја тера да ја преобои косата, купува фустани и накит какви што носела Медлин...), за оваа што е можно повеќе да наликува на Медлин.

Проблемот со фаталистичкото несвесно на македонската дијаспора е сличен. – Таа не може и нема да се помири со стварноста на Македонија, сè додека оваа не биде моделирана според сликата (судбината) која кај нив преживеала во форма на идеал: Македонија без комуњари (кои се виновни за сè), без педери и Шиптари (кои се виновни за останатото), Македонија до Солунско поле (зашто Грците се уште повиновни од претходните), Историја на Македонија од амебите до денес...

Кон крајот на филмот Вртоглавица, гледачот искрено сочувствува со девојката која треба да се промени себеси, за да ја отелотвори болната фантазија на пореметениот детектив Скоти. Во Македонија таков вид емпатија не е на повидок. И покрај тоа што не ги споделува нашите животни услови, мислам дека македонската дијаспора нема да се откаже од својата фантазија, дури ни по цена на опасностите на кои предупредува Едо Маајка. Зашто, според дијаспората, кога реалноста на една држава се разбира како идеал (глина), тогаш за цената не се расправа! (Освен, можеби, ако е повисока од 10 долари.)