Возило

Ако по некоја случајност се изгубите пребарувајќи по интернет, ќе наидете на штура и неинтересна информација за бројот и видот на ученички домови во Македонија. Тоа се оние установи кои на времето ги познававме како интернати, за кои ретко кој беше чул нешто повеќе од тоа дека таму престојуваат децата кои живеат далеку од своите училишта. Уште помалку за нив се знае денес кога во нив препознаваме само остатоци од некогашното, социјалистичко време, она кога сите деца одеа во училиште, а се одеше и на заеднички летувања и зимувања, и на настава во природа, и кога единствената грижа на наставниците беше дали некое од децата ќе тажи поради одвоеноста од дома.

Сè уште има такви домови, но тие денес се руинирани, заборавени пребивалишта на децата од руралните, проретчени и осиромашени средини. Но, ВОЗИЛОТО, не домот, е повод за темата на оваа сторија. Руинираното, раскапано возило во кое на местотото за багаж имаше наредено столчиња за да ги собере децата од гостиварско и да ги пренесе до ученичкиот дом „Седек Костоски“ во близина на основното училиште „Денче Дејаноски“, на падините на Бистра.

Така се превезуваа ученици, секој понеделник и петок, и во оваа 2012 година, од 21-от век. И тука ништо не би било чудно за нашата нестандардизирана и високо ризична по децата, стварност. Ваквиот непрописен и небезбеден превоз на деца и наставници до нивното училиште, никогаш и немаше да стане „тема“ доколку истото едвај движечко возило не почнеше да откажува. Откако подолго време се крпеше и расипуваше, запираше и тргаше, и повторно откажуваше, возилото конечно запре, и „одби“ да ги превезува децата и наставниците. Веќе ниеден мајстор не сакаше да го поправа.

А борбата за неговото одржување во живот, или замена, започна уште пред пет години со еднонасочната „преписка на глуви“, со Министерството за образование. Седум писма без одговор, до надлежните, со сè подетална и поаларманта слика за состојбите, останаа да лежат во архивите.

Сега возилото веќе не ги загрозува своите патници, децата и вработените. Тие преживеаја. Но, наместо сите најпосле да здивнат, ги обзема уште поголем немир. Состојбата станува уште понеизвесна и поризична. Зошто сега, истото тоа скапано Возило, кое запре за доброто на децата, го доведува во прашање опстанокот на домот, а со него и на училиштето, и конечно, на целиот крај. Тоа го почувствуваа сите, и наставниците, и децата, и родителите, и сите се загрижија зашто почна да се остварува нивниот најстрашен сон – ако застане возилото, а децата нема како да дојдат на училиште, а за патни трошоци одамна веќе Министерството не исплаќа средства, а наставниците веќе немаат од што да одвојат за сопствениот превоз на работа, значи ли тоа дека училиштето почнува да умира? А умре ли училиштето, и целиот крај згаснува!

Приказната за Возилото не е осамена, сентиментална сторија која само бара брза акција. Таа е истурениот, видлив дел од сликата во која децата и луѓето, турнати далеку на маргините, се вистинските, трагични јунаци на своите животи. Тоа се оние кои, доколку имаме малку волја да ги слушнеме, ќе ни ја покажат целата своја одважност, храброст и умешност на живеењето, во времиња кога ништо од она што на здравиот ум му е разбирливо и вредно, веќе го нема. Со години по ред тие насетуваа што ќе се случи, ако возилото запре. Убаво знаеја и гледаа како се осипуваат децата чии родители се иселуваа, или не пристануваа на ризикот. И не се предаваа. Не само што го крпеа возилото, туку и празните места на децата кои си заминуваа, почнаа да ги пополнуваат со „децата на улица“, за кои, исто така со години наназад, никој веќе не водеше сметка, ниту беше заинтересиран одат ли на училиште? Ги бараа и наоѓаа, по непостоечките адреси, со помош на Центарот за социјална работа, и така дванаесет нови деца за првпат влегоа во училниците.

Стоички го поднесоа и укинувањето на средствата за превоз од Министерството за образование, и од своите скромни приходи почнаа да издвојуваат. И никогаш не ги напушти надежта дека ќе дојдат подобри денови за нив и за образованието. Дури, и кога возилото конечно запре, не се предадоа. Се пазареа и повторно со свои средства изнајмија друго, зошто децата мораа да продолжат да доаѓаат на училиште. А кога ги запре полицијата, и ги истовари сите, на среде пат меѓу Маврово и Гостивар, зошто изнајмиле возило без потребната лиценца, повторно од свој џеп мораа да платат 250 евра глоба, на државата. На истата онаа држава која требаше да се грижи да патуваат безбедно, и да стасаат на време.

А таа, ДРЖАВАТА, гради и модернизира на секој чекор, бргу и преку ноќ, врз трошните темели на незнаењето, негрижата и бедата. За потоа, исто така бездушно, да крати. Од што? Од тоа, најнужното што го нема!

А паметиме времиња, не така дамнешни, кога децата и наставниците, и училиштето на овие простори имаа вредност. Кога на нив се гледаше со почит, и никој во нив не смееше да чепне. Кога беа гордост на заедницата, и последното упориште во несигурни и тешки околности. И кога немаше за ништо друго, за училиштето и за неговите активности, секогаш имаше. Како што секогаш мора да има за празник, за слава и за сето она што луѓето ги одржува во живот.

Ова не е приказна за децата и луѓето, таму некаде заборавени. Ова е приказна за жилавоста и упорноста, за сето она што ги прави луѓето силни и способни да опстојат и да се носат со игнорантските, неефикасни политики и практики кои немаат никаков допир со човекот и со човечкото. Оние, кои со години го уриваат токму човекот, наместо да му помогнат. Кои маваат со клоци и боксови каде што ќе стасаат по него, по човековиот ум и достоинство, по неговата верба и снага, и не престануваат сè додека не го избијат и последниот темелник на неговата клучна позиција во заедницата. А тој тоа го живее како пропаѓање во жива кал, кога не знае кои тоа несмасни движења го влечат сè подолу и подлабоко, та во секој и најмал напор нешто да поправи ја гледа само сопствената пропаст, за сè потоа бргу да отиде во неповрат, како никогаш ништо да не се обидел, како никогаш и да не постоел. А сè што кога и да посакал е само работите да тргнат на подобро. Но тој, обичниот наш човек, ни тогаш кога пропаѓа, не се предава. Молчи, но не се предава.

И тоа никој не го смета за божје чудо, и никој за тоа не повикува никого на покајание. Да возите деца на отворен пат, во товарно, раскапано комбе, и тоа на пат кон училиште, да не обезбедите средства за превоз на наставниците, да ги оставите самите да се снаоѓаат, и да ги игнорирате како да не постојат сè додека не најдете повод да ги казните - зарем тоа не е светско чудо, и зарем тука нема такви за покајание, ако веќе нема за кривична пријава за загрозување на животи и за прекршување на нечии базични права на образование и развој?

И навистина, колку е тоа цената на едно возило, нека е и старо, за редовен, безбеден превоз на деца до нивното училиште? А колку е цената за сè она што го плаќаме кога Возилото, и сè друго што ни е неопходно за да одиме напред, го нема? Кои се нашите есапи и математики за да го пресметаме тоа? Во црквата Св. Димитрија луѓето навалија да го видат чудото со измиените фрески. Ќе има ли кој да се одзве на чудото во ученичкиот дом „Седек Костоски“, каде што живи деца нема како да стасаат на училиште, во 2012 година, среде некаква, нека е и нашава, цивилизација?

Извор: globusmagazin.com.mk