За инает на националистите!

Она што Славој Жижек го промовира, во своето интервју за Ал Џезеира, како „рационално решение“ на сегашнава „нефункционална и ирационална“ констелација на балканските граници претставува, всушност, апологија на она против кое сме навикнале да слушаме најжестока критика од него – имено, национализмот. Моментално не постои идеја кон која повеќе би се приклониле балканските националисти, од идејата за обединување на етнички чистите територии во големи национални држави, како што сугерира Жижек. – Албанија да се обедини со Косово, со делови на Санџак и со делови на Македонија; Србија да се обедини со Република Српска и со северните делови на Косово.

Проблемот во Жижековиот настап е во тоа што тој крајно арогантно го поставува интегрираниот, „цивилизираниот“ судија (себеси) на пиедестал, кој е тука да им помогне на „дивјаците“ (Балканците) кои наводно не можат/не знаат да живеат едни со други, доколку некој друг не им покаже и објасни како. Постколонијалната критика со право го осудува ваквиот пристап кон проблемите на поранешните колонии и на земјите во развој, зашто тој однапред го стигматизира Другиот како неспособен, примитивен и глупав и, на тој начин, го попречува во создавањето на автономен локален дискурс, кој би се справувал со сопствените проблеми. Она што е најшокантно е тоа дека само неколку минути претходно во интервјуто, Жижек се иронизира токму со таквата стереотипизирана претстава која секое „супериорно“ национално колективно несвесно од Балканот ја има за себе во својот однос кон Другиот, кого, пак, го замислува како аномалија која треба да биде „просветлена“. Имено, тогаш Жижек со право се исмејува/иронизира со односот кој „супериорните“ го имаат кон „инфериорните“ (Словенците кон Хрватите, Хрватите кон Босанците, Србите кон Албанците, Австријците кон Словенците итн.), бидејќи своето несвесно, своите лоши карактеристики од кои се срамат (расизмот, антифеминизмот, национализмот...), ги проектираат врз оние кои се „предодредени“ нив да ги имаат – Балканците. На тој начин, Жижек влегува во таборот на врвните интелектуалци (Фуко, Сартр...) кои, умислувајќи си дека го имаат одговорот на сите прашања (без доволно да ги познаваат спецификите на конкретниот контекст), знаат да прават кобни грешки и проценки кои само го дестабилизираат нивниот авторитет.

Конкретниот контекст, кој Жижек го заборава, а кој е исклучително битен во случајов, е дека идентитетот на Балканците – а на Македонците, би рекол, особено – е историски незамислив без присуството на Другиот (кого Жижек сака да го тргне со новото прекројување на границите). Темелите, на пример, на македонскиот идентитет се засноваат на еден граѓански и инклузивен, а не на националистички и ексклузивен модел. Илинденска, Асномска и Пострамковна Македонија – односно, културно интерпенетративна Македонија – јасно го нагласуваат тој нераскинлив аспект на нашиот идентитет, без кој Македонија бездруго би можела да влезе во планот на словенечкиот филозоф.

Најизненадувачкото во случајов е тоа што Жижек, всушност, застанува зад обезличувачките идеи на ВМРО-ДПМНЕ. Првиот пат кога беше на власт (1998-2002 година), ДПМНЕ експлицитно се приклони кон идеите од „лабораториите“ на МАНУ за размена на територии и население со Албанија. Сегашнава инкарнација на ДПМНЕ, пак, заговара своевиден апартхејд во поделбата на власта со ДУИ, со што, повторно, игра на картата дека тукашнава интерпенетрација на културите треба да се смета за аномалија, која што поскоро треба да се напушти.

За крај, вреди да се спомне една инаетчиска изјава на американскиот претседател, Џон Ф. Кенеди кој, на почетокот на 60-тите години на XX век, го кажа следново (парафразирам): „До крајот на оваа деценија, ние ќе испратиме човек на месечината, не затоа што е лесно, туку затоа што е тешко!“ До крајот на деценијата тоа навистина и се случи, за инает на Советите. Можеби звучи наивно, меѓутоа, она што чинам дека ни фали, токму спротивно на проекциите на Жижек, е поставување на една слична временска рамка: „Ние до крајот на деценијава ќе успееме да живееме заедно, токму затоа што е тешко!“ Имено, последно што денес ни треба е повторно удоволување на националистите и прекројување на границите, само затоа што тие, со своите акции, ја предизвикуваат нефункционалноста која Жижек ја забележува и која е несомнена. На тој начин, само ја признаваме нивната победа и нивниот светоглед го прогласуваме за единствен излез од нефункционалните држави во кои сме „заробени“. Токму спротивно, ние треба да покажеме дека националистичкиот повик, парадоксално но точно, води кон дезинтегрирање на нашиот идентитет – идентитет кој ќе направиме да биде функционален, по секоја цена! Само доколку не успееме да го хуманизираме нашиот балкански инает во една таква интегративна насока, ќе можеме да се согласиме со Жижек дека едно ново прекројување на границите треба да биде конечно решение за нашето „дивјаштво“.

Слики: Walter Martin