1029 hPa
80 %

-4 °C
Скопје - Сре, 12.02.2025 01:59
Започнувам со едноставна забелешка. Живееме во свет кој сè повеќе е дефиниран со верски мотивираното политичко насилство, а тоа треба да го анализираме и промислиме. Изгледа дека некако излеговме од ерата за која нè уверуваа, кога бев дете, дека е секуларна, пострелигиозна и се најдовме во нова ситуација каде политичкото делување произлегува директно од верскиот, метафизички конфликт. Оваа ситуација може да се смести во рамките на често фаталниот склоп од политика и религија, каде третиот чинител е насилството. Изгледа дека политиката, религијата и насилството ја дефинираат сегашноста низ која сите поминуваме набрзина, каде насилството е оправдано од страна на верата како средство за остварување на политички цели.
Како да се одговори на оваа ситуација? Како да се одговори на овој пресек на политиката, религијата и насилството? Дали човекот мора да ја брани верзијата на секуларизмот или тивко да го прифати лизгањето во некој друг вид теизам? Јас се обидувам да не се сложам со таквиот избор. Можеби постои друг начин и тоа е хипотезата на мојата книга „Верата на неверниците“. Но, повеќе за тоа подоцна.
Ќе кажам нешто за врската помеѓу политиката и религијата. Без разбирање на поврзаноста на политиката и религијата, нема многу надеж дека ќе ја сфатиме нашата сегашност. Сегашноста се открива низ мрачни паралели. Прво, исламизам, џихадизам, во своите различни облици, каде политичкото делување е потполно легитимирано во верски контекст. Осама Бин Ладен ја оправдуваше Ал Каеда како одбрана од ционистичките крстоносци, а својата позиција ја бранеше со логиката на верското жртвување. Второ, воениот неолиберализам, каде теологијата на слободниот пазар се комбинира со небесното разбирање на слободата, демократијата и човечките права, а се употребува симетрична прекумерна воена сила за водење војна против тероризмот, која се оправдува со аргументот за конфликт помеѓу цивилизациите. Цивилизацијата е имплицитно империјалистички концепт. Трето, ционизмот, каде државата Израел е заснована на поистоветување на религијата и политиката и каде секоја критика на политичкиот режим, со самото тоа може да биде осудена како антисемитска навреда. Четврто, социјалдемократскиот конзервативизам во кој земјите како што се Холандија, Франција, Швајцарија, па дури и старата добра Финска, наводно ја бранат својата традиција на толеранција, интеграција и предноста на социјалната држава со помош на слабо прикриениот расизам против наводните емигранти кои често се државјани од втора или трета генерација. Тие се обележуваат како исламисти и се обвинуваат дека не сакаат да се интегрираат во поширокото општество. Овој список би можел да се продолжи.
Генерално, историјата на современите политички облици за мене не е втемелена на трансформација од верското во секуларното, трансформација која наводно би била еднаква со онаа од предмодерното во модерното. Наместо тоа, историјата на современите политички форми, републиканизмот, либералната демократија, фашизмот, болшевизмот, најдобро е ако се разбере како низа од метаморфозни сакрализации. Современата политика се одвива во економијата на сакралното, економијата на насилството. Особено на преминот помеѓу трансцендентното и иманентното, каде Богот-крал станува Бог-народ. Ја проживуваме хроничната ретеологизација на политиката, сплетот на политиката и религијата кој е дефиниран со насилство и тоа се обидувам да го промислам во оваа книга. Меѓутоа, мојата цел не е да ја раскинам врската помеѓу политиката и религијата, туку да го признаам ограничувањето на која било секуларистичка политика, особено на левицата.
Ми се чини дека левицата ѝ го препушти верскиот терен на десницата. Тој терен треба повторно да биде освоен, со доследна, долгорочна и упорно позициона политичка војна, како што би рекол Грамши. Не треба да се заборави дека Грашми пишуваше: „социјализмот е религија која е неопходна за искоренување на христијанството“. Со други зборови, и овде сум малку пристрасен, дали верувањето е нешто што само тие го имаат? Дали верата е нешто само нивно? Луѓето како Мит Ромни, господи, во што ли веруваат мормоните?!
Но, дали можеме да им веруваме? Можеме ли и ние да имаме вера? На тоа мислев кога зборував за верата на неверниците. Се разбира, доаѓаме до Барак Обама. Сетете се ако можете, знам дека е болно, на возбудливите денови од претседателската кампања во 2008 година. Оваа кампања често се сведуваше на еден збор - „верувај“. И на други места критички се занимавав со Обама, но треба да се забележи дека неговата политичка генијалност, а овој збор не е премногу силен, се крие во неговото комбинирање со реторичката сила на религијата, особено со елоквенцијата на црнечкото христијанство, со одбрана на класичниот уставен американски либерализам. Меѓутоа, според мене , Обама не е христијанин. Тој е деист. Тој верува во Бог, но тоа е Бог кој не интервенира на Земјата, Бог кој не прави чуда – непророчки бог. Бог подреден на правото, на владеењето на правото. Бог кој го штити уставот, но никогаш не го пречекорува. Обама е либерал-демократ, а либералната демократија е владеење на правилата, владеење на законите кое елиминира сè што може да го прекрши законот. Либералната демократија е политички деизам, воден од невидливата и божествена рака на пазарот. Овде можеме да се потсетиме на целата дебата со Џеремаја Рајт и Обама од 2008 година. Сигурен сум дека таа повторно ќе биде на дневен ред во претстојните месеци, кога републиканските кандидати ќе заиграат на расната карта.
Ако го оставиме настрана политичкиот деизам на Обама, тогаш какво значење би можела да има верата? Може ли да постои политичка вера која не би била ниту десничарски первертираното христијанство ниту либералниот деизам, каде Бог не прави ништо? Јас тоа го нарекувам вера на неверниците. Може ли да има политичка вера, со цврст и активистички концепт за верата?
Книгата започнува и завршува со две параболи. Првата парабола како протагонист го има Оскар Вајлд а другата Киркегор и неговите „Дела на љубовта“. Кај Киркегор ме интересира неговото нагласување на цврстината на љубовта и нужната неизвесност на верата. Но, кај Вајлд забележав еден цитат од неговиот текст “De profundis”, кој е еден вид јадро на книгата. Во темнината, во смрдливата ќелија во Рединг, пишувајќи на еден лист хартија дневно, еден лист хартија што му е одобрен, потполно уништен, омразен и сатанизиран, Вајлд пишува:
„Кога размислувам за религијата воопшто, помислувам дека би требало да основам ред на оние што не можат да веруваат: братство на неверниците, каде на олтарот на кој не горат свеќи, свештеникот во чие срце нема мир, може да го слави неосветениот леб и ќупот без вино. Сè што е вистинито мора да стане религија. И агностицизмот би требало да има свои ритуали, ништо помалку од верата.“
Братство или сестринство на неверници. Мене најмногу ме интересира реченицата „Сè што е вистинито мора да стане религија“. Што значи „вистинито“ во тој пример?
Што подразбирам под вера?
Верата не е верување во некое метафизичко битие. Таа е проживеана, субјективна посветеност кон нешто што би го нарекол бескрајно барање. Таква е верата. Кога Исус во Беседата на гората вели: „Сакајте ги непријателите свои и молете се за прогонителите свои“, тој не наведува нешто што може само да се следи или изврши. Етичкото барање на Исус е бесмислено. Тој го става етичкиот субјект во ситуација на етичка преоптовареност. Но, според мене, смислата на етиката е преоптоварувањето. Кога Христос во истата беседа вели: „Бидете совршени како што е совршен вашиот небесен татко“, тој во ниту еден момент не мисли дека таквото совршенство е достижно. Барем не во овој живот, зашто тоа би претпоставувало еднаквост на човечкото со божественото, а тоа е ерес.
Ова барање ја открива нашата несовршеност и нашиот неуспех во борбата со силината на барањата и фактите. Дали тоа барање го поставува Бог, Исус спасителот, или само некој бунтовен рабин во окупираната Палестина? Тоа не го знаеме, а на крајот не е ни важно. Етичкото барање не зависи од божествената наредба. Самото барање е важно. Бескрајното барање и начинот на кој тоа ја структурира субјективноста. Начинот на кој ја структурира немоќната моќ на животот, што ја нарекуваме совест. Во средиштето на оваа книга е анализата на совеста, а за тоа би можел да зборувам уште. Но, верата е делување како одговор на повик. За мене верата не завршува со верување во божество. Тоа е декларативен чин, остварување на себе си како одговор на повикот.
Продолжува...
Извор: BAM, 07.02.2012.