1030 hPa
52 %

6 °C
Скопје - Сре, 12.02.2025 10:59
Овој концепт на верата не ја споделува само деноминацијата на неверните, туку тие можат истиот да го доживеат на примерен начин. Верата не мора нужно да биде теистичка. Меѓутоа, и тоа е константна преокупација во мојот труд: агностичката концепција на верата не смее да биде триумфалистичка.
Немам многу разбирање за ароганцијата и англискиот, оксфордскиот, евангелистички атеизам на Ричард Докинс и Кристофер Хичинс, кој Тери Иглтон неодамна го спои во едно митско суштество по име Дичкинс, кое го гледа Бога и религијата како некаква историска грешка, исправена со среќата и побиена со научниот напредок. Напротив, верската традиција што ја познавам најдобро, во најширока смисла јудеохристијанската, претставува силна артикулација на прашањата за значењето на човечкиот живот и не може да се сведе на натурализмот, ниту на природната наука.
Мислителите во чие друштво уживам, како што се Павле, Августин и Паскал, ги поставуваат токму најважните прашања, иако не можам секогаш да ги прифатам нивните одговори. Кога станува збор за политичките прашања, на пример прашањето што би можело да го мотивира поединецот да делува во спрега со другите, рационалноста е недоволна. За политичкото здружување да стане возможно, односно граѓаните да се посветат на некаква концепција за добрата, разумот мора да се поврзе со прашањата за верата и верувањата, кои можат да допрат длабока, егзистенцијална матрица на човечката субјективност.
Накратко, мене не ме задоволуваат ниту традиционалниот теизам ниту евангелистичкиот атеизам. Прашањето не е за тоа, како што беше за големиот мислител погубен при крајот на Втората светска војна Дитрих Бонхофер, да се зборува за бог без религија, туку прашањето е како да се зборува за религијата како сила што ги здружува човечките битија без бог. Тука религијата е поврзана со religare, тоа што брзо врзува.
Тоа е прашање на разликите помеѓу активистичките чувства за религијата и оној ужасен вирус наречен „духовност“. Тука се залагам за спротивставување на дискурсот на религијата со дискурсот на духовноста.
За мене суштината на политиката е здружувањето. Тоа што врзува брзо – religare. Политиката е здружување без застапување. Не договор, не парламент, не вообичаената државна политика, туку чинот на здружување.
Тоа што Маркс, во првата книга од Капиталот, го нарече здружување на слободните човечки суштества. Како што вели Павле, верата без љубов е „бучно ѕвоно кое го озвучува симболот“. Таа мора да се темели на љубов. Најновата идеја, за мене, во „Верата на неверниците“ е идејата за љубовта. Особено идејата за мистичната љубов.
И неверојатните сведочења и текстови, особено средновековните женски мистици, како што е Маргарет Порет, која е своевиден јунак во книгата. За луѓето како неа љубовта не е некаков договор, или како што би рекол Хегел, дијалектика на зависноста, љубовта не е константна состојба. Љубовта е чин на духовна смелост, кој се обидува да го прочисти и осуди старото битие, за да може да настане нешто ново. Љубовта го предизвикува битието да се напушти самото себеси. Да чекори во сиромаштија и да започне со уништување, да се теши и да се кине себеси, да направи доволно место за љубовта. Така тоа го објаснува Порет.
Љубовта е воедно и осиромашување и збогатување на битието. Збогатување преку осиромашување. Смелост и чин на страдање, давање на она што човекот го нема и примање на она над кое нема контрола, тоа е напорно.
Прашањето кое мотивираше голем дел од моите поранешни трудови, може едноставно да се формулира: како да се живее? Одговорот на тоа прашање веднаш се претвора во прашање на односот кон смртноста. Да се филозофира значи да се научи како да се умре. Така треба да се живее. Од причините кои се обидувам да ги разјаснам во новата книга, прашањето „како да се живее“, се промени во „како да се љуби“. Љубовта не е подеднакво силна како смртта, таа е посилна.
Има многу нешта кои би сакал да ги истакнам, но не можам да го направам тоа. Само ќе набројам неколку. Првата е темата за фикцијата, која е голема тема во книгата, како и идејата за врховната фикција, а тоа е фикција за која знаеме дека е фикција, но сè уште веруваме во неа. Тоа го позајмив од големиот американски поет Волас Стивенс.
Втората тема се однесува на природата на бескрајните барања во политиката или политиката без барања, а тоа се однесува на некои преубави случувања со движењето Occupy Wallstreet.
Трето, би сакал да зборувам за природата на политичкиот отпор и значајните разлики помеѓу анархизмот кој ми е близок и некои облици на неоленинистичкиот авторитаризам. Четврто, тука е и темата за нихилизмот, преку која само ќе поминам, затоа што може да ме вовлече во неволја.
Ќе завршам со насилството, односно со тоа што во последното поглавје го нарекувам ненасилно насилство. Тоа звучи како да сакам сè, а веројатно е и така. Но, прашањето со кое се обидувам да се изборам е многу едноставно. Меѓутоа, многу е тешко да се одговори на него.
Насилството не е едно нешто. Насилството не може да се сведе на еден чин. Насилството секогаш е некаква низа. Тоа е појава што има своја историја. Насилството е секогаш однос на насилството и противнасилството. Движењето на насилството и противнасилството, се протега наназад преку генерациите, низ историјата. А се чини дека историјата е всушност историја на насилството. И насилството и противнасилството се оправдуваат со своите аргументи и така се врти тркалото.
Во тој контекст зборувам за Франц Фанон. Фанон тврдеше дека насилството не е апстрактен концепт за колонизираните. Историската амнезија и недостатокот на љубопитност за насилството од минатото се луксуз на угнетувачите. А колонизираниот субјект го живее историското насилство на својата експропријација, се до состојба на психоза, во случаите што ги анализираше Фанон.
Прашањето со кое се обидувам да се изборам е следното: ако историјата е наизглед бесконечен циклус на насилство и противнасилство, т.е истите стари работи што се вртат во круг, тогаш како да се запре тој циклус? И колку е разумна етиката и политиката на ненасилството во светлото на историјата на насилството од кое потекнуваме. Немам одговор на тоа прашање кој би бил убедлив за сите вас, но се обидувам да се изборам со тоа во последното поглавје.
Значи, мораме да признаеме дека ненасилството не е принцип, не е закон, не е ниту категорички императив. Тоа е, како што вели Валтер Бенјамин, упатство. Упатство за делување во насилна ситуација. Во ситуација каде тоа упатство за ненасилство можеби ќе биде прекршено. На крајот од книгата, се обидувам да анализирам како заповетта на ненасилството „Не убивај“, не е апсолутна забрана. Тоа е кревко упатство за делување, чија сила може да се согледа во ситуација каде тоа може да биде прекршено.
Насилството може да стане неопходно. Но, никогаш оправдано. И во тоа е клучната разлика.
На крајот, за мене политиката е делување, кое го наоѓаме во конфликтот помеѓу посветеноста на ненасилството и историското насилство на реалноста во која сме уфрлени и која бара покомпромитирачко, понесовршено делување кое е водено од бескрајното етичко барање. Значи, за мене политиката е делување, таа е инвенција која никогаш нема чисти раце. Прашањето е колку сте подготвени да си ги извалкате рацете.
Мислам дека во мојот став се промени тоа што некогаш се залагав за недвосмислено ненасилство. Мислам дека тоа е кратковидно. Ни треба многу порафинирано разбирање на ризикот од насилството и нужноста од насилството во поедини контексти. Проблемот со принципиелното ненасилство е во тоа што на тој начин човекот завршува на страната на угнетувачите. Затоа што аргументот секогаш ќе гласи: кога еднаш ќе го прифатиш принципот на ненасилството, а потоа ќе станеш насилен, тогаш си се издал себеси. Едноставно, работата е многу покомплицирана.
Извор: BAM, 07.02.2012.