Може прајд немаме, ама го имаме Боки 13

Во Белград во недела, на 20 септември, ќе има парада на гордоста. Министерството за внатрешни ќе им излезе во пресрет на учесниците на парадата, со надеж дека Гробарите, Делиите и сите останати “ненамерници” овојпат ќе бидат оневозможени во намерите повторно да леат крв на недолжни граѓани.

Српската јавност веќе со недели е преокупирана со прашањето на прајдот. Како изненадување во последен момент дојдоа тв-спотовите за најава на фестивалот. Во нив настапуваат неколку познати личности, меѓу кои и легендарниот “Чика Куре”, Драган Бјелогрлиќ, кој некогаш беше прототип за тоа како треба да изгледа балканскиот мажјак. Во принцип, текстот на тие спотови оди нешто како “во мојата Србија, никој не треба да ја крие љубовта, туку напротив, на љубовта треба да сме горди”. Прилично ефектен слоган. Бјелогрлиќ порачува и дека никој не смее да биде малтретиран поради својата сексуална определба.

И не е само Србија. Летоска во Хрватска имаше прајд. Албанија најави дека ќе легализира хомосексуални бракови. Во Истанбул има прајд секоја година (годинава, во јуни, поворката имаше рекордни 3000 луѓе). Лани имаше за прв пат голем прајд во Атина, помалку успешен прајд во Софија (поворката беше нападната), а квир фестивалот во Сарајево доживеа дебакл. Меѓутоа, успешни или не, во соседството (значи, зборувам за Балканот генерално), ЛГБТ движењето полека но сигурно се етаблира на јавната сцена, и главно, има напредок по прашањето на правата на ЛГБТ популацијата. Како поддршка излегуваат јавни личности, дури и политички субјекти, и полека се рушат стереотипите и се деконструираат предрасудите.

Се разбира, тоа важи за Балканот, но не и за Македонија. Овде за политичарите статусот на ЛГБТ популацијата е апсолвирано прашање, а за јавноста табу тема: заложувањето за ЛГБТ правата, за политичарите значи губење на рејтинг и гласови, а секој оној кој би се обидел јавно да говори на таа тема се соочува со гневот на широките народни маси. Од друга страна, стигматизацијата и демонизацијата на ЛГБТ луѓето си врви сосема солидно: сеуште нехетеросексуалците важат за лош пример, а неретко се сретнува и став дека тие “сите права си ги имаат, нема што да бараат”. Иако, дури и не треба некое подетално истражување за да се заклучи дека денес сексуалните малцинства во Македонија се во потешка ситуација од етничките или верските малцинства: не постои закон за недискриминација, не можат да стапат во брак, јавно не се говори за нивните права, се соочуваат со голем социјален притисок, тешко се наоѓа работа и во голема мера ЛГБТ личностите се осудени на таен и подвоен живот (пред се’мажите хомосексуалци: скопските барови имаат политика да не примаат гејови, нема многу геј-френдли места, сеуште доминатниот модел е да се биде мачо итн).

Меѓутоа, не е проблемот само во таквиот третман на ЛГБТ прашањето од страна на некои страни во општеството. Нетолеранција, предрасуди и игнорантност има насекаде по светот во одредена мера, дури и во најлибералните средини. Значи, за очекување е дека поголем или помал дел од народот е нетолерантен или игнорантен кон ова прашање; впрочем, тоа може да се менува – со дебати, со протести, со паради, со музика, филм и литература. Проблемот е што баш таа реакција, на оние кои сметаат поинаку, изостанува, а што е уште потажно, најмногу изостанува реакцијата на најзасегнатите – лезбејките, гејовите, бисексуалците, трансџендер лицата...

Гледајќи го Чика Куре како говори за толеранција и прифаќање и за тоа како никој не смее да ги малтретира тие со поинаква сексуална ориентација, се запрашав, па добро, кој од нашите етаблирани познати личности обожувани меѓу најразлични социјални групи би излегол и така храбро и отворено би застанал зад организирањето на некој хипотетички прајд во Скопје? Јанко и Миленко, двата столба на креаирањето на јавното мислење во Македонија, одамна се изјасниле по тоа прашање – за нив ЛГБТ е декаденција. Попознатите глумци и музичари застануваат под знамето со ѕвездата од Вергина (со крстови на врат), но никој од нив не би можел да го замислам под знамето на виножитото. Писателите и уметниците, иако можеби одат најдалеку, пак се недоволно гласни. Да не бидам сфатен погрешно, има и исклучоци помеѓу глумците, музичарите, уметниците; сепак, сите тие доаѓаат од алтернативната сцена, а мејнстримот или молчи или е хомофобичен. И не е можно на цела и мејнстрим и алтернативна сцена да не излезе јавно еден јунак или јуначка надвор од плакарот и да си каже дека како нехетеросексуалец се чувствува погоден или погодена од ситуацијата со ЛГБТ правата во Македонија денес. А зад кулоарите, сите по нешто шепотат, не сфаќајќи дека со молчењето и пасивноста само го помагаат статус квото.

Во исто време, се отвара прашање во правец на некоја политичка поддршка за организација на прајд во Скопје. Дали можеби градоначалникот? Ете му добра прилика ако сака Скопје да го прави Париз. Впрочем, тој синоќа дури се појави меѓу пивопиите на Кале и покрај тоа што опивањето и воопшто пиењето не се вклопуваат во конзервативната приказна на неговата партија. Па ако може помеѓу пијаната младина, зошто да не може и меѓу ЛГБТ луѓето?

Дали можеби “преродената” СДСМ конечно ќе собере храброст отворено да застане зад правата на ЛГБТ луѓето, за легализирањето на истополови бракови и слично, или ќе продолжи да молчи од страв да не изгуби некој глас? Меѓу анти-СДСМ ориентираните струи во општеството се зборува дека СДСМ е партија која ги поддржува “педерите”; дали можеби тајно СДСМ сака да се отараси од таквиот епитет?

Многу реторички прашања, но едно е јасно: тешко изводливо е дека во скоро време некој од политичарите ќе излезе во јавност да проговори во прилог на ЛГБТ правата (или па некој да се декларира како ЛГБТ). Луѓето од партиите, и интимно да се согласуваат со таквите политики, го жртвуваат тоа прашање на сметка на популизмот и грабањето гласови играјќи на хомофобната карта. Во моментов имаме ситуација дури и да се шпекулира за политичари дека се хомосексуалци, само за да им се наштети, зашто се знае дека кај македонската јавност хомосексуалноста нема да пројде.

Значи, во Македонија по ова прашање сеуште нема никакво помрднување од мртва точка. И наместо заклучок само би сакал да поврзам со она што беше актуално деновиве: додека во Белград врие поради претстојниот прајд, во Скопје поторно горлива тема е контроверзниот Боки 13 и неговиот имиџ кој сите го асоцираат со хомосексуалност, играње со родот или слично, при што луѓе го навредуваат, шират говор на омраза и дури физички му се закануваат. Впрочем, и јас лично за Боки имам кажано толку гадни и офанзивни работи во почетокот на моето пишување (кога бев средношколец, доста хомофобичен и ксенофобичен), што сега едноставно ми е срам од сам себе. Не дека во овој текст сакам да се искупам или оправдам за тоа што сум го напишал: зборовите си остануваат запишани; но ете, Боки во овој момент го гледам првенствено како кршач на табуа. Можеби дискутабилна е неговата “уметничка вредност”, но неговата социјална функција е јасна: човекот отвара дебати по горливи прашања. Ако целта му е да привлече внимание или да биде селебрити, тоа го прави одлично; околу него се крева прашина, луѓето креваат морална паника, и одат до тој степен што се впуштаат во некои бизарности, тврдат дека Боки влијаел лошо на децата, па дека тој не е подобен да организира хуманитарен концерт итн. И се разбира, овие тврдења се разобличуваат само со прашањето: “зошто”? На крај, секако, тој победува.

Денес кај нас ЛГБТ активистите треба да учат од Боки 13. Не во смисла на неговите методи или поради тоа што Боки е некаква асоцијација на ЛГБТ во Македонија; туку од аспект на неговата храброст, ладнокрвност и доследност во тоа што го прави. Човекот решил да го форсира својот неконвенционален трешерски имиџ и да ги предизвикува вредностите кои ни се сервираат; и тука нема препрека за него. Излегува на телевизија и се расправа со оние кои сакаат да го забранат, и ги толчи логички и издржано. А притоа, неизбежно е дека тој во основа се бори против нетолеранцијата и патријархализмот, па и хомофобичноста и против табуизирањето на сексот. И сигурен сум дека да има прајд, дрег шоу или било што слично во Македонија, тој ќе излезе прв со поддршка. Затоа, гледајте и учете, Боки дава часови по кршење табуа.

Слики: Leong