Сеќавање на јавниот плоштад

За да ги разбереме протестите на плоштадот Таксим во Истанбул оваа недела, и за да ги сфатиме овие храбри луѓе на улиците кои се борат против полицијата и се гушат од солзавец, би сакал да споделам со вас една лична анегдота. Во моите мемоари „Истанбул“ пишував за тоа дека целото мое семејство некогаш живеело во станови кои го сочинуваа станбениот блок Памук во Нишанташи. Пред оваа зграда стоеше 50-годишно костеново дрво, кое за среќа сè уште е таму. Педесет и седмата година, општината донесе одлука тоа дрво да се исече за да се прошири улицата. Дрските бирократи и авторитарните градски функционери го игнорираа негодувањето на комшилукот. Кога дојде време дрвото да се исече, нашето семејство го помина целиот ден и ноќ на улица, менувајќи се на стража. На тој начин не го штитевме само нашето дрво, туку создававме и заеднично сеќавање, кое целото семејство со радост го памети и кое нè поврзува сите нас.

Денес плоштадот Таксим е костеновото дрво на Истанбул. Живеев во Истанбул во шеесеттите години и не можам да замислам во овој град да живее некој кого барем еден спомен не го врзува за Таксим. Во триесеттите години, во старата касарна, која оваа влада сака да ја претвори во трговски ценар, се наоѓал мал фудбалски стадион каде се одржувале официјални натпревари. Познатиот клуб Таксим Газино, средиште на истанбулскиот ноќен живот во четириесеттите и педесеттите, се наоѓаше на аголот на паркот Гези. Подоцна тие згради се уништени, стеблата се исечени, засадени се нови дрвја, и долж едната страна на паркот е подигната една низа продавници и најпознатата истанбулска уметничка галерија. Во седумдесеттите, на плоштадот се одржуваа прослави на Први мај, кои ги предводеа синдикатите и невладините организации; едно време учествував на овие собири. (1977 година 42 луѓе беа убиени во бранот испровоцирано насилство и хаосот кој уследи.) Во младоста со љубопитност и задоволство гледав како разни политички партии - десничарски и левичарски, националистички, социјалистички и социјалдемократски - одржуваат собири на Таксим.

Оваа година владата го забрани одбележувањето на Први мај на плоштадот. Што се однесува до касарната, сите во Истанбул знаеја дека таа ќе заврши како трговски центар на единствената преостаната зелена површина во центарот на градот. Таквата драстична промена на плоштадот и паркот, кои го чуваат сеќавањето на милиони, без претходно консултирање на граѓаните на Истанбул беше сериозна грешка на владата на Ердоган. Оваа бесчувствителна политика очигледно е одраз на свртувањето на владата кон авторитаризмот. (Кршењето на човековите права во Турција сега е полошо отколку во кој било миг во изминатите десет години.) Но мене ме исполнува со надеж и верба фактот дека народот во Истанбул одбива да се откаже од своето право да одржува политички демонстрации на плоштадот Таксим - или да се откаже од своите сеќавања - без борба.

Извор: The New Yorker, 05.06.2013.