Анархизмот и хомосексуалноста

15.07.2013 07:21
Анархизмот и хомосексуалноста

Можеби дури и геј активистите кои добро ја познаваат сопствената историја, ќе бидат изненадени од фактот дека повеќе од половина век пред основањето на организацијата Маташин (Mattachine Society), првото модерно здружение на хомосексуалните ослободители/ки, постоел жив и резонантен дискурс во Америка, кој постојано го бранел правото на истополовата љубов.

Но тој не бил создаден од страна на хомосексуалните интелектуалци/ки, туку од американските анархисти/ки.

Во 2008 година беше објавена книгата „Слободно пријателство: Анархизмот и хомосексуалноста во САД, 1895-1917“ на Теренс Кисак (Free Comrades: Anarchism and Homosexuality in the United States, 1895-1917, Terence Kissack), поранешниот извршен директор на Геј, лезбејското, бисексуалното, трансродовото историско здружение на Сан Франциско. Оваа книга е прва студија од овој формат посветена на овој малку познат феномен. Неговото дело е од витално значење и претставува важен придонес за геј историографијата.

Благодарение на американските анархистички автори/ки и пропагандисти/ки одбраната на хомосексуалноста го преминала Атлантикот и пристигнала и на европско тло, каде била развивана и одржувана од луѓето како Карл Улрихс и Магнус Хершфилд во Германија, Едвард Карпентер и Џон Едингтон Сајмонс во Англија – во епохата во која ниедно друго политичко движење или истакната јавна личност во САД не се занимавала со прашањето на истополовиот еротизам и љубов.

„Анархистичките сексуални радикали и радикалки“, пишува Кисак, „биле заинтересирани за етичката, социјалната и културната позиција на хомосексуалноста во рамки на општеството, бидејќи ова прашање се наоѓа во центарот на поврзаноста помеѓу индивидуалната слобода и државната моќ.“

Ема Голдман, најистакнатата личност на американскиот анархизам била исклучително харизматична јавна говорничка која држела предавања пред голем број луѓе ширум САД, кој според нејзините процени, достигнувал помеѓу 50.000 и 75.000 луѓе годишно. Таа прилично често зборувала за хомосексуалноста, а во повеќе наврати посветувала цели предавања за таа тема.

Во еден современ приказ на едно од овие предавања, се вели дека Ема Голдман го изјавила следново: „Сите лица кои дојдоа на ова предавање чувствувајќи презир и гадење кон хомосексуалците и кои се држеа цврсто до ставот дека властите треба да ги прогонат сите оние со овој специфичен облик на сексуално изразување, си заминаа со едно општо и сочувствително разбирање на оваа тема и со помислата дека во однос на прашањата поврзани со личниот живот, би требало секогаш да владее слобода.“

Голдман и останатите истакнати анархистички личности започнале да ја вклучуваат одбраната на истополовата љубов во својот дискурс при крајот на XIX век затоа што „хомосексуалноста станала фокус на надзорот и регулацијата од страна на полицијата и другите власти... при што значително пораснал бројот на осуди за кривичното дело содомија и медицинските списанија започнале да објавуваат прилози на оваа тема...“

Откако хомосексуалноста била поврзана со Чарлс Гито, омразениот политички аспирант кој во 1881 година го убил американскиот претседател Џејмс Гарфилд, „спојот помеѓу злосторот, лудилото и хомосексуалноста (а посебно во медицинскиот дискурс) го одржувал вообичаеното мислење дека сексуалната привлечност – а уште повеќе сексуалната активност – помеѓу двајца припадници на ист пол претставува голема опасност во однос на моралниот и општествениот поредок.“

Обвинението и осудата на Оскар Вајлд во 1895 година во Британија „биле повик за будење на анархистите кој ги поттикнал да се ангажираат во истражувањето на социјалната, моралната и законската позиција на истополовата желба... Делото на Ема Голдман и другите анархисти/ки кои застанале во одбрана на Вајлд ја претставувало првата артикулација на политиката на хомосексуалноста во САД“, пишува Кисак.

Вајлд бил поврзан со анархизмот и пред неговото судење. По смртната пресуда за осумтемина анархистички агитатори за осумчасовно работно време, кои биле осудени врз основа на лажни обвиненија за бомбашкиот напад на Хајмаркет во Чикаго во 1886 година, Вајлд потпишал петиција која му била упатена на гувернерот на Илиноис и со која се барало помилување за осудените (благодарение на тоа, казните биле преиначени за двајца од нив).

Во 1893 година, Вајлд одговорил на една анкета за политичките ставови на писателите и уметниците спроведена од француското списание L’Ermitage велејќи дека е „уметник и анархист“. По една година, Вајлд го повторил своето тврдење. „Денес сите сме помалку или повеќе социјалисти“, рекол тој, додавајќи: „Всушност, мислам дека јас сум повеќе од тоа... јас сум некој вид анархист“.

Во своето прво драмско дело „Вера или нихилисти“, Вајлд цитира делови од памфлетот „Катехизмот на револуционерите“, напишан од Михаил Бакунин и Сергеј Нечајев, за кои кружеле гласини дека се во хомосексуална врска.

Вусшност и критиките на Вајлд во однос на делото на Маркс – кој ја искористил хомосексуалноста за да го исфрли Бакунин од Првата интернационала – се многу слични со оние на Бакунин. Спротивставувајќи се на државната сопственост над средствата за производство, Вајлд напишал дека „ако социјализмот е авторитарен, ако владите се наоружаат со економска моќ во онаа мера во која сега ја поседуваат политичката моќ, ако би морале да се соочиме со Индустриски Тирании, тогаш последниот стадиум на човекот ќе биде многу полош од првиот“. Денес, по падот на комунизмот овие зборови делуваат прилично далекувидо.

Голдман, која инсистирала дека обвиненијата и пресудите против Вајлд биле „огромна неправда“, ја сметала неговата книга „Состојбата на душата на човекот за време на социјализмот“ (The Soul of Man Under Socialism) за „чиста анархија“ и рекла дека неговата драма „Ладалото на лејди Виндермер“ (Lady Windermere’s Fan) го изразува „револуционерниот дух во современата драма“.

Кисак детално прикажува како по судењето, Вајлд станал „тотемска фигура“ за анархистите/ките, во времето кога американските изведби на неговите драми биле затворани и забранувани, а неговите книги биле повлекувани од полиците на библиотеките, додека анархистичките списанија повторно ги објавувале неговите текстови и песни.

Во еден од првите броеви од своето списание „Mother Earth“, Голдман повторно го објавува De Profundis на Вајлд и во едно писмо до Хиршфилд, германскиот активист за правата на хомосексуалците со кој се спријателила напишала дека „сиот прогон и осудата на Вајлд ме погодија како чин на сурова неправда и на одвратно лицемерие на општеството кое го осуди тој човек“, додавајќи дека „како анархистка моето место отсекогаш беше на страната на прогонетите“.

Оваа изјава, како што вели Кисак, одразува неколку пристапи во американската анархистичка мисла за хомосексуалноста. Бенџамин Р. Такер, добро познатиот индивидуалистички анархист кој го уредувал и издавал анархистичкото списание „Liberty“, „ја формулирал својата политика на хомосексуалноста како апстрактна дискусија за правата на поединците, наместо да ги брани хомосексуалните лица. Тој воопшто не се занимавал со идентитетот, без разлика дали станувало збор за индивидуалниот или колективниот. Од друга страна, Голдман поминувала голем дел од своето време со многу хомосексуалци, па „зборувала за нив како за маргинализирано малцинство кое како и останатите (магргинализирани малцинства) заслужува подобар третман.“

Кисак му посветува цело едно поглавје на Александар Беркман и неговите „Затворски сеќавања на еден анархист“ (Prison Memoirs of an Anarchist) кои се објавени во 1912 година. Книгата на Беркман е приказ на 14-те години поминати во затворската ќелија, затоа што на 21-годишна возраст извршил неуспешен атентат врз Хенри Клеј Фрик, менаџерот на челичната империја на Ендру Карнеги.

Кисак наведува дека „хомосексуалната желба во сите свои облици и манифестации е клучната тема на „Затворските сеќавања на еден анархист“, една од најпродаваните анархистички книги, на која биле посветени голем број рецензии во комерцијалниот печат. „Таа ја документира не само принудната сексуална култура на затворот – силувањето и проституцијата – туку и консензуалната љубов која исто така постои зад решетките.“

Оваа книга „содржи цело поглавје посветено на моралната, етичката и социјалната позиција на истополовата желба... Беркман ја претставува љубовта помеѓу затворениците како вид отпор кон затворската средина која го крши духот... Тоа е еден од најважните политички текстови кои се занимаваат со хомосексуалноста напишани од страна на некој Американец пред 1950-те години.“

Во својата книга Беркман ја опишува сопствената аверзија кон хомосексуалноста која тој ја доживувал по влегувањето во затворот и одбивањата на понудите од затворениците кои сакале тој да биде нивниот „миленик“. Но со текот на времето ставот на Беркман се променил, благодарение на романтичните чувства кои ги развил кон неколку млади мажи за време на својот престој во затворот, па оттука до крајот на книгата тој се занимава со прашањето за етиката на хомосексуалноста.

По излегувањето од затворот, Беркман заминал на една предавачка турнеја со говорите за „Хомосексуалноста и сексуалниот живот во затворот“, кои претставувале – како што пишува и Кисак – „апел за толеранција и подобро разбирање на различните манифестации на еротските желби...“ Хомосексуалната политика на Беркман била одраз на неговиот прагматичен поглед на етиката на сексуалните желби. При своите предавања, тој тврдел дека „неуништливото не може да се уништи, а претворањето на еротската желба во злосторство било сурово и осудено на неуспех“ (нешто што тој го знаел врз основа на своето лично искуство во затворот). „Не можете да ги регулирате фундаменталните човечки потреби за емоционална и физичка привлечност“ – ваквиот став на Беркман ја одразувал темелната анархистичка доктрина, како и неговото сопствено искуство зад решетките.

Ема Голдман и денес е икона на феминистичкото движење, а името на Беркман опстанало во американската историја поради неговиот неуспешен атентат. Но во „Слободно пријателство“, Кисак ги спасува од мракот и останатите заборавени американски анархистички радикали како Такер, Џон Вилијам Лојд, Леонард Абот и другите, при што внимателно и промислено ги истражува нивните разновидни критики на востановените ставови во однос на прашањето за истополовите односи.

Американското анархистичко движење никогаш не закрепнало од ударот кое го претрпело по Првата светска војна, на чие одвивање се противело, како и на апсењата и на затворањата или депортациите на многу од своите истакнати претставници, вклучувајќи ги тука и Голдман и Беркман, во текот на таканаречените Палмерови рации, спроведувани од федералните власти против илјадниците за кои се сомневале дека се радикални левичари/ки, од 1919 до 1921 година. Своето последно поглавје Кисак го посветува на потрагата по остатоците од анархистичкото движење по овој дебакл и на влијанието на неговите радикални сексуални политики во текот на подоцнежните години, сè до денес.

Книгата „Слободно пријателство“, која е импресивна во однос на својата инструктивност кон анархистичката книжевност од тоа време, како и во поглед на политичкиот контекст во којшто се одвивале нештата кои ги пренесува, има непроценливо значење за оние кои сакаат подлабоко да го истражат овој заборавен, но сепак значаен дел од историјата на хомосексуалноста.

Извор: Revolution by the book