Женското право на глас (1)

17.12.2013 10:43
Женското право на глас (1)

Се фалиме дека сме време на наука и напредок. Не е ли тогаш чудно што и понатаму веруваме во почитувањето на фетишите? Добро, нашите фетиши се со различен облик и супстанца, но во својата моќ која ја имаат над човечкот ум сѐ уште се погубни како што биле и оние старите.

Нашиот современ фетиш е општото право на глас. Оние кои уште не ја оствариле таа цел, креваат крвави револуции да го остварат, а оние кои уживаат во неговата власт, принесуваат тешки жртви на олтарот на семоќното божество. Тешко на еретикот кој ќе се осмели да го доведе во прашање тоа божество!

Жената, дури и повеќе од мажот, е обожавател на тој фетиш, и иако нејзините идоли можат да се менуваат, таа е секогаш на колена, секогаш со кренати раце, секогаш слепа пред фактот дека нејзиниот бог има нозе од глина. Така отсекогаш жената е најголем поддржувач на сите божества. Исто така, мораше да ја плати цената која само боговите можат да ја бараат - плати со својата слобода, крвта од своето срце, со самиот свој живот.

Славната максима на Ниче „Кога одиш кај жената, понеси камшик“ се смета за многу сурова, а сепак Ниче со една реченица го изразил женскиот став кон нејзините богови.

Религијата, особено христијанската религија, ја осуди жената на подредена положба, положба на робинка. Ѝ го искриви наравот и ѝ ја ограничи душата, а сепак, христијанската вера нема поголеми поддржувачи, никој не ѝ е поверен од жената. Навистина, со сигурност може да кажеме дека верата одамна би престанала да биде фактор во животот на луѓето, да немала поддршка од жената. Најзагрижени „црковњаци“ се жените, најнеуморни мисионери во светот се жените, секогаш принесуваат жртва на олтарот на боговите кои им го оковаа духот и подјармија телото.

Незаситното чудовиште, војната, ѝ го одзеде на жената сето она што ѝ е драго и вредно. Таа ги бара нејзините браќа, љубовници, синови, а за возврат ѝ доделува осаменички и очајнички живот. А сепак, најголем бранител и почитувач на војната е - жената. Таа е таа која влева љубов кон освојувањето и моќта кај своите деца; таа е таа која шепоти за воената слава во ушите на своите малечки и која го заспива своето дете со звукот на трубата и вревата на пушките. Жената исто така е таа која го крунисува победникот кога се враќа од боиште. Но, жената е и таа која ја плаќа највисоката цена на тоа ненаситно чудовиште, војната.

А потоа, тука е и домот. Каков страшен фетиш е тоа! Како тој ја исцицува животната сила на жената - тој модерен затвор со златни решетки! Неговиот сјај ја заслепува жената за цената која мора да ја плати како жена, мајка и домаќинка. Но сепак, жената цврсто се држи до домот, моќта која ја држи во своите окови.

Може да се каже дека жената, затоа што сфаќа каков страшен данок мора да плати на црквата, државата и домот, бара право на глас за да се ослободи. Тоа можеби и важи за неколку жени; повеќето суфражетки изрично ја одбиваат таквата бласфемија. Напротив, тие секогаш инсистираат на тоа дека правото на глас ќе ја направи жената подобра христијанка и домаќинка, сигурна граѓанка на државата. Така правото на глас е само средство со кое се засилува семоќноста на самите богови на кои жената од памтивек им служи.

Зошто тогаш би било чудно што таа е подеднакво толку верна, посветена, на колена пред новиот идол, женското право на глас? Од дамнина трпела прогон, затворање, мачење и секакви облици на осуда со насмевка на лицето. Од дамнина се надевала на просветлување, дури и на чудото од божество на дваесеттиот век - правото на глас. Животот, среќата, веселбата, слободата, невиноста - сето тоа и уште повеќе од тоа треба да извира од правото на глас. Во својата слепа верност жената не го гледа она што умните луѓе го сфатија уште пред педесет години: дека правото на глас е зло, дека само помогна во поробувањето на луѓето, дека им ги затвори очите за да не можат да видат дека се вешто натерани да се покоруваат.

Барањето на жените за еднакво право на глас главно се темели на тврдењето дека жените мораат да имаат еднакво право во сите општествени сфери. Никој не би можел да го негира тоа кога правото на глас би било вистинско. Жали ја боже неукоста на човечкиот ум кој може во измамата да види правда! Бидејќи, не е ли тоа најсурова измама, еден дел од луѓето да создава закони за други луѓе кои се принудени со сила да се покоруваат? А сепак жените бучно ја бараат таа „златна прилика“ која направи толку јад на светот и му го одзема на човекот неговиот интегритет и самодоверба; тоа е измама која сосема ги расипа луѓето и ги направи плен во рацете на бескрупулозните политичари.

Кутриот, глупав, слободен американски граѓанин! Слободен да гладува, да скита по патиштата на таа голема земја, тој ужива општо право да гласа и тоа право го окова во синџири. Наградата која ја прима за возврат се строгите закони за работа кои забрануваат право на бојкот, на демонстрации, всушност на сѐ, освен правото да му бидат украдени плодовите на неговата работа. Но, сите тие страшни резултати на фетишот на дваесеттиот век не ја научија жената на ништо. Но, жената ќе ја прочисти политиката, нѐ уверуваат.

Излишно е да се каже, јас не се противам на женското право на глас што се однесува до конвенционалната причина дека таа нема еднакви права. Не гледам физичка, психолошка, ниту ментална причина зошто жената не би имала еднакво право како и мажот да гласа. Но никако не може да ме залаже бесмисленото поимање дека жената ќе го спроведе она што на мажот не му успеа. Ако и не ги влоши работите, сигурно нема да ги подобри. Поради тоа, да се претпостави дека таа ќе успее да прочисти нешто што не е подложно на прочистување, значи да ѝ се придаде натприродна моќ. Бидејќи најголемата женска несреќа е тоа дека на неа гледале или како на ангел или како на ѓавол, нејзиниот вистински спас е на земјата; имено, нејзиниот спас е во тоа да се смета за човечко суштество, и поради тоа, подложна на сите човечки глупости и грешки. Тогаш, треба ли да веруваме дека две грешки ќе ја поправат работата? Треба ли да претпоставиме дека отровот, кој веќе е вроден во политиката, ќе се намали, ако жените влезат во политичката арена? Најжестоките суфражетки тешко ќе поддржат таква лудост?

Всушност, најнапредните проучувачи на општото право на глас сфатија дека сите постоечки системи на политичка моќ се апсурдни, и дека се сосема непогодни да одговорат на ургентните животни прашања. Тоа гледиште го потврди изјавата на една од најжестоките вернички во женското право на глас, д-р Хелен Самнер. Во нејзиното силно дело со наслов „Еднакво право на глас“, таа вели: „Во Колорадо, еднаквото право на глас служи за тоа да се покаже на најочигледен начин есенцијалната трулост и понижувачкиот карактер на постоечкиот систем“. Нормално, д-р Самнер има на ум одреден систем на гласање, но истото со еднаква сила може да се примени и на целата машинерија на застапничкиот систем. Со таква основа, тешо е да се разбере како жената, како политички фактор, ќе извлече од тоа корист или како ќе извлече корист остатокот од општеството.

Но, велат нашите верни суфражетки, погледнете ги краиштата и државите во кои постои женското право на глас. Погледнете што остварија жените - во Австралија, Нов Зеланд, во Финска, скандинавските земји и во четири наши држави, во Ајдахо, Колорадо, Вајоминг и Јута. Оддалеченоста ја прави магијата - или, да ја наведеме полската формула - „добро е кога не ни е добро“. Така човек би претпоставил дека тие земји и американските држави се разликуваат од другите земји или другите американски држави, дека имаат поголема слобода, поголема општествена и економска еднаквост, дека повеќе го ценат човечкиот живот, подлабоко ја разбираат големата општествена борба, со сите витални прашања која таа ги вклучува во врска со човечкиот род.

Жените во Австралија и Нов Зеланд можат да гласаат и да помагаат во создавањето закони. Дали условите за работа таму се подобри отколку во Англија, каде суфражетките исто така јуначки се борат? Дали мајките таму се посреќни и дали децата се послободни отколку во Англија? Дали жената таму повеќе не се смета за обичен сескуален роб? Дали таа се ослободи од пуританските дволични мерила на моралноста на мажите и жените? Сосема сигурно никој, освен демагошките политичарки, нема да се осмели да одговори потврдно на овие прашања. Зашто, кога би било така, тогаш би било смешно да се истакнуваат Австралија и Нов Зеланд као Мека на еднаквото право на глас.

Од друга страна, оние кои ја познаваат вистинската политичка состојба во Австралија, знаат дека политичарите ги замолчија работниците со најстроги закони за работа, според кои штрајкот без одобрување на арбитражниот одбор е злосторство еднакво на предавство.

Не сакам ниту за миг да имплицирам дека женското право на глас е одговорно за таквата состојба на работите. Сепак, мислам дека нема причина да се посочува Австралија како чудо од земја за остварување на женските права, бидејќи нејзиното влијание не беше способно да ги ослободи работниците од ропството на политичкото шефување.

Финска им даде на жените право на глас; уште повеќе, им даде и право да седат во парламентот. Дали тоа помогна да се развие поголемо јунаштво, пожестока посветеност од онаа на руските жени? Финска го трпи, како Русија, страшниот камшик на крвавиот цар. Каде се финските Перовски, Спиридонови, Фингерови, Брешковски? Каде се безбројните фински девојки кои весело одат на Сибир борејќи се за својата цел? На Финска силно ѝ требаат јуначки ослободителки. Зошто гласачките ливчиња не ги создадоа? Единствен фински одмазник на својот народ е мажот, а не жената, и тој користи поефикасно оружје од гласачките ливчиња.

А во нашите американски држави во кои жените гласаат и кои постојано се истакнуваат како пример за чудо, што остварија во нив жените со гласачкото право, а што во голема мера не го уживаат и жените во другите држави; или што не можат да остварат со силен напор, а без правото на глас?

Навистина, во државите со право на глас за жените се гарантирани еднакви права на сопственост; но од каква корист е тоа за мноштвото жени без сопственост, за илјадниците наемни работнички кои живеат од денес за утре? Дека тоа право на глас не влијаеше и не може да влијае на нивната состојба призна дури и д-р Самнер, која сигурно добро го знае тоа. Како жестока суфражетка која во Колорадо ја испрати Универзитетската лига за еднакво право на глас од државата Њујорк за да собере граѓа во корист на борбата за право на глас, таа би била последната која би рекла нешто штетно за тоа; сепак нѐ извести дека „еднаквото право на глас многу малку влијаеше на економската состојба на жената. Дека жените не се еднакво платени за истата работа и дека, и покрај тоа што во Колорадо имаат право да работат во школите од 1876, учителките се платени помалку отколку во Калифорнија“. Од друга страна, Самнер не го образложува фактот дека, иако жените имаат право да работат во училиштата веќе тресет и четири години и иако имаат еднакво право на глас од 1894, пописот на населението спроведен пред пет месеци покажа дека само во Денвер има петнаесет илјади ученици заостанати во развојот. И сето тоа со мнозинство жени вработени во образовните установи и исто така и покрај тоа што жените во Колорадо ги донеле „најстрогите закони за заштита на децата и животните“. Жените во Колорадо „исклучително се интересираат за државните установи за грижа за зависните, дефектни и деликвентни деца“. Какво страшно обвинение против женската грижа е тоа, ако еден град има петнаесет илјади деца заостанати во развојот. Што е со славата на женското право на глас, бидејќи воопшто не постигна успех кога станува збор за најважното општествено прашање, за децата? И каде е надмоќното чувство за правдата која жената требаше да ја внесе во политичкиот живот? Каде беше 1903 година кога сопствениците на еден рудник поведоа герилска војна со синдикатот на рудари од запад; кога генералот Бел воведе царство на терор, извлекувајќи ги мажите од кревет навечер, грабнувајќи ги долж граничната линија, ги фрлаше во штали за бикови, прогласувајќи „по ѓаволите со Уставот, палката е Устав“? Каде беа тогаш политичарките и зошто не ја покажаа моќта на својот глас? Но, ја покажаа. Помогнаа да се порази најчесниот и најлиберален човек, гувернерот Вејт. Мораше да се ослободи место за орудието на рударските кралеви, гувернерот Пибоди, непријателот на работниците, царот на Колорадо. „Машкото право на глас навистина не можеше да направи ништо полошо“. Го признаваме тоа. Во што се тогаш предностите за жената и општеството од женското право на глас? Често повторуваната теза дека жените ќе ја прочистат политиката исто така е само мит. Таа теза не ја бранат оние кои ги знаат политичките услови во Ајдахо, Колорадо, Вајоминг и Јута.

(продолжува)

Извор: Emma Goldman, „Woman Suffrage”, Anarchism and Other Essays, Mother Earth Publishing Association 1911 (1st ed. 1910)

Слични содржини

Активизам / Историја
Активизам / Око / Историја
Општество / Живот / Историја
Активизам / Историја
Новоговор
Активизам / Историја

ОкоБоли главаВицФото