Зелените

Во годините кога студирав на Факултетот за ликовна уметност во Сули Ан, проучував две духовни традиции: Таоизмот и Суфизмот. Книгата на Лао Це – “Книга за Патот и неговата доблест“ постојано ја носев со себе. Ништо друго не ме интересираше освен сликарството и проучувањето на духовните традиции (па и ден денес, да бидам искрена).

Оваа слика е насликана во тие години, попрецизно во 1989 година. Има наслов „Просветлена ноќ“, под влијание на музиката на Шенберг и амбиентот на Старата скопска чаршија. Значи сè што е апстрактно беше/е интересно за мене. Апстрактна-атонална музика, апстрактна религија, апстрактно сликарство, апстрактен концепт за светот – Тао (како проникнувачко единство на Јин и Јанг).

Во Исламот, кој истовремено е и најмлада и најапстрактна религија, а посебно во гнозата на Ислaмот – Суфизмот, пронајдовме огромно пространство, неискажливо чувство на слобода, духовна сила и божествена убавина. Во тоа време „на чај“ каде што се собираше друштвото, среќававме разни дервиши, па така од прва рака дознававме многу за дервишките редови и за патот на суфите (Tariqa). Дури и одевме во теќето на Бектешкиот ред (или Рифаи, не сум сигурна баш) и присуствувавме на дервишкиот обред- зикир (Dikr).

Така сите ние од тоа друштво, што во тоа време пиевме црн турски, односно индиски чај, автоматски преминавме во Зелените. До ден денес припаѓам на партијата на Зелените шуми, планини и ливади, на нивната длабока тишина и шумот на лисјата и на повеќегодишните дрвја кои не сакаат да бидат исечени.

Каква врска има оваа моја приказна со Суфизмот или медитацијата? Нема никаква врска, го пополнувам просторот за да не зборувам за суфи медитацијата, духовната практика за која не може да се зборува. За суштината на суфизмот нема зборови кои лесно се кажуваат...

Како да се зборува за Џалал ад-Дин Руми или Јунус Емре, тоа живо злато и живо сребро, и за другите суфисти како Атар, Газали, Хагвири, Икбал, Хафиз, Рифаи, Бајазид Бистами, Иб ал-Араби, ал- Мисри итн., сите тие бесценети камења-ѕвезди во милиони нијанси на бои на тиркизното небо на Суфизмот? Можам само да цитирам некоја нивна песна и толку. Како може да се зборува за Месечината, која како конкавно-конвексно огледало ги собира и фокусира зраците од овие огромни суфи сонца за да потоа зрачи фина, фина бела светлина накај Земјата? Или, може ли да се опише сама танцот, ритуалот на дервишите од редот на Руми, мевлеви, и да се сфати таа духовна хармонија, ако самите не сме „внатре“ за да искусиме? Вака однадвор гледаме некоја убава претстава, дервишите се вртат крај својот учител - шех (околу своето „Внатрешно Сонце- Срце“). Ритуалот ни заличува на хипермодерен балет. Но и тоа е само форма. Што се случува „внатре“ немаме поим. Она што не можеме да го видиме ни го доловува музиката на нејот, директно нè транспортира во Духовните Сфери на Хармонија, Тишина, Мир и Убавина.

Етимологијата на поимот Суфизам (Тasawwuf) не е лесно да се открие, бидејќи за такви суптилни работи кои истовремено имаат и повеќе значења, ќе се згреши ако се даде само едно објаснување. Најраспространето толкување е волнена облека – suf која ја носеле суфите. Суфи исто така значи чистота (safa), тоа објаснување, би рекла, e поблиску до вистината. Расправата на al-Hagwiri околу етимологијата заклучува: Суфи е името кое го даваме и кое некогаш се даваше на светците и духовните следбеници.“ Тој кој е прочистен со чиста љубов, и тој кој е обземен со Саканиот и кој се откажал од сè друго е суфи.” (Antologija sufijskig tekstova, Eva de Vitray- Mayerovitch) Според средновековниот научник Abu Rayhan al-Biruni, зборот суфи потекнува од грчкиот збор sofia, што значи мудрост.

Само суфите вистински знаат што значи да се биде суфист. Но суштината секако може да ја доживееме и ние од надвор, кои ја проучуваме таа духовна традиција. „Единството, Едноста со Божественоста низ Љубовта“ е кратката дефиниција, и од луѓе помудри од мене.

Стоте имиња на Алах ме воодушевуваа во тоа време, бидејќи апстрактниот концеп за Тоа што Е, преку божествени атрибути, особини, беше највпечатливо и доста широко поимање на религијата. Мир, Светлина, Вистина, Убавина, Чистота, Радост се некои од тие имиња, како особини на внатрешното битие, реки кои се слеваат во Големиот Океан или зраци на Сонцето. Светлина – Нур, Мир – Селам, Вистина – Хак, Љубов - Махабба...

Ако ги заборавиме сите војни меѓу религиите и ако апстрахираме некое време во кое религиите се во единство, (време кое треба да биде токму ова денешното), средбата на две духовни личности, на пример Суфи и Христијански Гностик (па и не само во ова време, туку во кое било време) е средба на голема радост, бидејќи вистината од две различни духовни традиции станува уште поголема во таа средба. Јазикот на комуникацијата е универзалниот јазик на Срцето, а едниот станува духовно огледало на другиот, идеалот кон кој се стреми денешниот човек, на почетокот на ХХI век.

Проблемот со Другиот, значи не-нашиот, тој кој не припаѓа на нашата нација, религија, држава, раса, род, партија, народ, семејство, класа, племе, со други зборови, проблемите меѓу луѓето како резултат на отуѓувањето од било која причина, е предмет на истражување на другоста, нова академска досциплина од 80-тите години на минатиот век. Во глобалната политика, секогаш се обележува, анатемизира некој друг, тој лошиот, грдиот, во кого се проектира омразата и незнаењето. Меѓутоа, како што некогашниот Генерален директор на УНЕСКО, Федерико Мајор, кажал , „Тој другиот е секој од нас“, чекорот кон разбирањето на Другиот, доближуњето кое го иницира интелигенцијата, е светлата точка за иднината на човештвото. Тоа заедно со екологијата и феминизмот, (и се рабира духовноста) ги сметам за најпрогресивни движења, кои се надевам дека набргу ќе заземат голем замав во акциите на човекот.

Така денес, глобално, исламските фундаменталисти – терористи, се Големото зло - Другиот (како што во Студената војна беше комунизмот и Советскиот Сојуз и „комуњарите“ денес во Македонија) во кое се проектира сета омраза, фрустрација и незнаење. Се разбира, примитивноста на некои исламски племиња е големо зло, тука нема дискусија. И нивната закана во вид на дискриминација од секаков вид, извртување на религиозните доктрини, па и тероризам и „одмазда“ кон Западот е реалност и во тоа се сложувам. Но, закани од типот примитивност и перверзија има насекаде, и во современите развиени општества, а не само таму, во тие одредени локации од планетава...

На локално, балканско ниво, имаме типични примери за неразбирање на Другиот. На пример случајот меѓу Македонија и Грција. За Грција, оној Другиот, значи Македонија, е големиот непријател од кој се зазира, и обратно. Но, мислам дека тоа е повеќе присутно во грчката/македонската политика и меѓу помладата генерација која така била воспитана, значи индоктринирана (и се разбира, кај повозрасните кои беа жртви на злодело). Во срцето на проблемот е Другиот (македонското малцинство) кој беше избркан и на кого му беа одземени поседите. Мислам дека мостот прво треба да се гради меѓу интелигенцијата и уметниците од двете страни. Па постепено тоа да се прелее и во другите сфери и сегмети од двете општества, за да се дојде до помирување. Па зарем не е вистина дека многу поголеми непријатели од Втората светска војна како Германија и Полска или Германија и Франција се смирија и си простија?! Зашто не би можеле и ние? Да се признане злоделото од едната страна и да се прости од другата е мудрост која други народи ја сфатија и затоа одат напред. Ова е коренот на проблемот, а името е последицата. Да се реши проблемот со името е да се реши проблемот со Другиот. Но, имам чувство дека ние сме со менталитет како тој на Блискиот Исток. Тешко ги решаваме проблемите, бидејќи сме повеќе емотивни отколку рационални народи. (Затоа порационалните народи одат напред, а ние, Другите, шлајфуваме во место.)

Алузијата со духовното огледало, Другиот како Мое Огледало ја опева Руми. Постани огледало, вели Руми. Така, кога би управувале духовни луѓе како него, а не политичари, луѓето ќе бидат огледала и внатрешната светлина ќе се рефлектира од еден во друг. Факт е дека политика и космополитизам не одат заедно. Кога едното владее умира другото и обратно. (Ако барем еден политичар ме разубеди, ќе го сменам овој став.)

Борбата е против незнаењето, глупоста, простаклукот, некултурата и сè она што произлегува од нив. Би рекле, денешниот човек нема друга опција, освен да напредува духовно и преку себеосвестување ги надмине проблемите.

Затоа спасот е во мултикултуралноста заснована на взаемно прифаќање на универзалните духовни вредности, како универзални граѓански вредности, втемелена во и спроведена низ добро образование и воспитување. Со цел победа над незнаењето, догматизмот и стеснетата свест. А тоа е општа потреба и појава насекаде каде што постои човечкиот род, ќе се сложиме...

(Дел од текстот објавен во Глобус бр. 331 од 27.08.2013, под наслов Медитација (8)- Суфизам)

29.07.2014

А да се сочува еко-системот, нашата преубава планета Земја, е битката на Зелените на физички план. Инспирацијата избликнува од зелената чакра – Анахата (Срцевата чакра).

Каква врска има меѓу Зелените – екологисти и Зелените – суфисти? Некој, во она време, ми одговори – „Никаква врска нема, само бојата. Што ти е на тебе?“ Па зарем е малку тоа што им е заедничка бојата?

За крај ќе констатирам – Зелената е секаде исто, кога е чиста. Зелените инспирирани од Тиркизно-Зелените „одвнатре“ дејствуваат „однадвор“ во борбата за спас на планетата.

Според духовните личности, Животот треба да се живее одвнатре а не да биде диктиран од некаква идеологија. Но како оваа сјајна идеја да профункционира во една заедница, општество? Кој е принципот, образецот?

Би рекле дека парадигма е слободата. Слобода за остварување секој на свој сопствен начин инспириран од внатрешното срце - сонце во единство со другиот. Тоа би била една од дефинициите за култура и мултикултуралност (и мултиколоритност)...

Аналогно на сето ова погоре, мислам дека политиката ја има улогата да го организира општеството така што најдобро ќе му служи на неговиот граѓанин и на неговиот богат Живот, како израз на Културата.

Не поклонување на фетишот (златното теле) туку на слободата и духовните вредности. Тие што го разбираат ова да управуваат, а не обратно, како што е случајот денес со библиската земја Македонија.

Зелената боја е виталност. Голема, огромна виталност му е потребна на ова наше умртвено, сиво, македонско општество.

Слики: Татјана Миљовска (освен 4 и 5)