Интервју со Жак Рансиер

20.11.2015 10:46
Интервју со Жак Рансиер

Многу пишувавте за демократијата и се покажа дека таа е лага или, подобро кажано, илузија. Ако демократијата подразбира (а она што се подразбира секогаш е опасно) владеење на народот, дали можеме да кажеме дека таа умира во моментот на влегувањето во парламент? И, понатаму, дали може да се каже дека демократијата временски постои во моментот помеѓу гласањето како илузија на изборот и конституирањето на некој парламент?

Моето гледиште е дека изборите и парламентите не се вистинскиот модел за постоење на демократијата. Изборите не биле изборна демократска форма на постоење на јавните институции. Тие биле лотарија заснована на принципот дека, ако еднаквоста значи нешто, тогаш значи дека сите се еднакви во капацитетите. Во принцип, претставувањето не е демократски принцип. Во самиот почеток тоа го означувало начинот на кој избраните луѓе требало да ги претставуваат силите на кои се сметало во општеството какви што се благородниците, свештениците, итн. Системот на избор е демократски до таа мера што секој би требало да има еднаков глас, но другата страна на медалот е фактот дека демократијата не е резултат на избирање колку што е резултат на дејствување. Демократијата постои тогаш кога сите ние сме вклучени во јавните работи. Може да се каже дека не е можно да се постигне сите луѓе да дејствуваат заедно. Тогаш, демократијата значи дека постои автономна форма на израз на народот, освен нивните претставници во државата и парламентот. Не би рекол дека демократскиот момент е во моментот на гласањето и дека потоа е готово. Ќе кажам дека постои демократски момент кој е автономен, во моментите на изразување на еднаквоста на секој со секого, што е различно од формата на претставување која, се разбира, значи дека нема демократска држава. Секоја држава е олигархиска, секоја држава е окупирана од мала група олигарси. Но, постојат држави кои се погодени, а се зависни од демократските принципи и демоктарските сили. Тоа е причината која влијаела демократските движења да имаат сопствена агенда и свои начини за дејствување кои се далечни од државната агенда.

На тој начин парламентарното остварување на демократијата се претвора во јаз помеѓу народот и самото тоа остварување на демократијата?

Секако, и сега го имаме фактот дека сè повеќе и повеќе одлуки кои ги донесуваат владите се одредени од економските и финансиските сили, па идејата за народен избор станува сè повеќе и повеќе илузија и луѓето го знаат тоа. А, тоа значи дека системот не функционира така што ги лаже луѓето за нивната моќ. Тие немаат илузија за тоа. Дури, напротив. Системот дејствува на обесхрабрување на луѓето. Од гласачите се бара да избираат помеѓу десницата и левицата иако има сè помалку и помалку разлики во програмите. Луѓето се пред избор и знаат дека оној за кого гласаме, кој и да е, на крајот ќе нè издаде. Луѓето, сепак, гласаат за нив, што значи дека се свесни за својата важност и изборниот систем сè повеќе и повеќе личи на машина која кај луѓето предизвикува чувство на немоќ.

Да се обидеме да отидеме уште понатаму. Дали демократијата е крај на револуциите како можност? На пример, на Блискиот исток западниот концепт на демократијата ја украде и претвори во хаос револуцијата која почна како барање за демократија. Како да се излезе од овој круг?

Па, повторно, тоа е прашање за она што подразбираме под демократија. Ако мислиме на вистинската демократија тогаш можеме да кажеме дека револуционерниот момент е реалниот момент на демократијата. Момент на демократија во револуција е, да прецизирам, директната моќ на анонимните. И се разбира дека се јавува проблемот, што потоа. Вистинското прашање е прашање за оддалеченоста помеѓу демократската моќ на народот и која било форма на држава. И повторно, не постои вистинска демократска држава. Она што го нарекуваме демократска држава во која постои капацитет за народна иницијатива е пред државата, некаков вид мобилизација на луѓето која ќе насочува кон почитување на волјата на народот. Арапската пролет помина. Вие велите дека ја украле демократските влади. Во нашите земји луѓето мислат дека ја украле религиските сили и се разбира никој не се сложува со тоа кој е одговорен. Но, тоа е вистина, не само за Арапската пролет туку и за другите народни движења како 15 мај во Мадрид или движењето Occupy во Истанбул или Атина. Изгледа дека тука постои некаква поделба помеѓу овие моменти на автономната моќ и потребата тие да се претворат во некаков вид институционализирани сили. Повторно, тоа е очигледно во Грција и Шпанија со Сириза и Подемос кои се обидоа да ја трансформираат мобилизацијата на движењето Occupy за да се направи некаков вид парламентарна сила. Моето гледиште е дека таквата трансформација има смисла само ако имплицира програма за радикална трансформација на претставничките институции: кратки мандати, без реизбор, улога дадена со лотарија, реална моќ за контролирање на народните собранија над претставниците и упорност на автономната народна моќ. Се разбира, сето тоа ќе остане список желби сè додека не го надминеме моменталното чувство на немоќ меѓу луѓето. Денес постои растечко чувство на кобност: луѓето гласаат за сопствените олигарси со идејата дека, после сè, можеби би можело и да биде полошо. Многу е тешко да се бориме против овие чувства.

Што е со суверенитетот? Ве прашувам заради реакцијата на бегалската криза во Европа. Би сакала да ми одговорите во смисла на политичката филозофија и позадината на идејата дека дистинкцијата домаќин/прогонет од Кант до Дерида и натаму одлучува за современото промислување на суверенитетот.

Моето гледиште е: јас се сложувам со Дерида за идејата дека демократскиот принцип не е принцип на суверенитет. Но, оваа дистинкција за мене е инхерентна на самиот концепт на демосот кој и самиот е политички принцип и значи моќ на кој било. Од друга страна, Дерида се стреми кон идентификување на политиката и суверенитетот, па тој мора да бара демократија која би дошла надвор од територијата на политиката и да ја отелотвори во концептот домаќин кој и самиот е двојно битие, во исто време странец кој мораме да го пречекаме и заштитиме и господар кому мораме да се покориме. За мене, ваквото гледиштњ на демократијата е дел од поделбата на светот која се обидувам да ја анализирам на поинаков начин: од една страна постои логиката на консензусот – логиката за елиминација на демократскиот конфликт и растечката идентификација на политиката и менаџментот – која владее во западните олигархии. А, тука е и потсетникот на консензусот, масата „други“ кои се отфрлени на хуманитарната сцена која, повторно, е отфрлена на периферијата на консензуалниот свет. Самата рамнотежа сега е нарушена со приливот мигранти и бегалци кои повеќе не можат да бидат вклучени ниту во традиционалната категорија прогонети, ниту во новиот концепт домаќин. Денес, повеќе се работи за глобалниот неред кој мора да биде во согласност со својата контрадикција: тие сакаа слободно циркулирање на стоката, но не слободно циркулирање на луѓето. Сега овој компромис стана невозможен. Луѓето бегаат од местото каде не можат да живеат, без разилка дали заради сиромаштијата или репресијата. Директната конфронтација помеѓу полицискиот поредок и овие ситуации создава реакции што ги видовме. Европската унија сака дистрибуција меѓу националните држави: Словачка и Финска одбиваат, итн. Најпосле, ова го открива дефицитот од демократија. Демосот – колективитет на оние кои се „ништо“ – е единствениот колективитет во чии рамки новодојдените би можеле да бидат вклучени е уништен со консензуалниот, што значи олигархискиот, поредок. Вистинските народни заедници – одвоени од етничкиот или националниот идентитет – треба да бидат реконструирани во нашите земји за ова вклучување да биде можно.

Како може да се примени ова прашање за суверенитетот на кризата во Грција?

Ситуацијата во Грција јасно покажува што значи идејата на Европа замислена со позитивно надминување на националните држави и нивните граници. Се покажува дека таа идеја значеше едноставно подредување на народите, преку нивните влади, на глобалниот економски поредок кој го одредуваат финансиските центри на моќта. Не постои европски народ, само европски полициски поредок во служба на економскиот конструкт. Ограничувањето на суверенитетот на нациите прво значи суспензија на народната моќ. Грчките гласачи гласаа против условите на Европската комисија, но нивната влада ги прифати тие услови. Тоа е повторување на сценариото кое веќе беше видено во Франција кога се спроведе референдум за Уставот на ЕУ и француските гласачи гласаа против; иако, сите партии се сложија дека треба да кажеме „да“ ние рековме „не“. Па, сепак, неколку години подоцна, нашата влада потиша. Така што, постои сè поизразена идеја да се сузбие националната држава и тоа како облик на зависност на народите од финансиските центри на моќта.

Во романот „Покорување“ на Мишел Уелбек постои идејата за „брутална смрт на опозицијата левица-десница“. Дали мислите дека е можно најпосле да се случи нешто такво?

Она што го гледаме во нашите земји е малку покомплицирано. Од една страна, тука е фактот дека партиите од десното крило и партиите од левото крило сè повеќе и повеќе го прифаќаат економското „нео-либерално“ кредо. Двете ги уништуваат јавните служби, системите за социјална сигурност и сите форми општествена солидарност. Сега, нивното соучесништво има две последици. Од една страна, отворање пат на силите од радикалната десница кои можат да тврдат дека се единствени опоненти на консензуалниот систем на доминација. Од друга страна, партиите од десното крило мораат да пронајдат други форми разликување, она што тие го нарекуваат „вредности“. На пример, таква е гневната кампања против истополовите бракови во Франција или кампањата против имигрантите под изговорот за одбрана на вредностите на универзализмот и секуларизмот. Нештата стануваат уште почудни откако аргументите на новите расисти и идентитаријанците ги елаборираа интелектуалците, новинарите и политичарите од левото крило во име на одбраната на републиканските вредности од партикуларизмот, религиското задирање и подредувањето на жените. Не е случајност што француската лева партија речиси го презема називот „Републиканци“. Постои целосна конфузија во доминантните идеологии, која резултира со растечка тешкотија да се разграничи што е десница, а што левица, но оваа конфузија на никаков начин не е форма на смирување.

Дали може да се каже дека светот денес е пост-деконструктивен свет? Ве прашувам со една многу значајна напомена, деконструкцијата да ја сфатиме како Настан, а не како завршен процес. И, дали барањата за хомогено и консеквентно јакнење на десницата е некаков вид одговор на овој, условно кажано, пост-деконструктивен свет?

Не сум сигурен дали можеме да ги користиме термините деконструкција и пост-деконструкција за периодизација. Она што во Европа главно беше деконструирано, со падот на Советската империја, е марксистичката форма на разбирање на светот во кој живееме и неговите историски трансформации. Деконструкцијата, како филозофска доктрина, ја следеше оваа поширока декомпозиција на доминантните категории за интерпетација и ги теоретизираше на свој начин. На ова мислев кога ја споменав теоријата на Дерида за домаќинот наспроти суверенитетот, што е начин на интерпретирање на ситуацијата за комплементарност помеѓу световите на консензусот и хуманитарните сцени доживеани како надворешното кое е подредено на законот на Другиот. Дури и поопшто, теориите на амбигвитетен начин ги следеа трансформациите на нашите сопствени начини да бидеме заедно и политичките исходи на нашите начини. На пример, да ја промислиме судбината на психоанализата и особено психоанализата на Лакан чии аргументи беа во корист на познатиот поредок и општествените врски, што често беше слично со аргументите на евангелистичките проповедници во САД. Ова е дел од впечатливиот пресврт на идеите за прогрес и либерализација за кои изгледаше дека се дел од новата состојба на капитализмот. Да помислиме повторно на бесната кампања против геј браковите во Франција. Додека изгледаше дека сè е дел од растечката либерализација на сите облици односи, постоеше оваа страшна мобилизација на хомофобичните организации.

Ако го прифатиме тврдењето дека Универзитетот беше хомоген дискурс на модерната, тогаш што е со овој свет кој го означивме како пост-деконструктивен? Какви концепти на знаењето, ако воопшто може да стане збор за концепти, постојат? Дали е уште на сцена идејата за криза на европските науки на Хусерл или таа еволуираше во нешто друго?

Хусерл пишуваше во моментот кога Универзитетот сè уште се сфаќаше како институција посветена на промоција на универзалистичките вредности, место од кое е можно да се реконструира заедничкото значење. Исто така, ова беше дел од сфаќањето дека постои интелектуална елита способна да го преземе погледот на судбината на цивилизацијата и да поттикне нова насока за развој на науките и облиците на колективно постоење. Денес, оваа идеја за Универзитетот сосема исчезна. Веќе нема идеја за Универзитетот како место од кое некој би можел да направи синтеза на науката и да подготви нова евалуација на светот. Во рамките на Болоњскиот процес, функцијата на Универзитетот е да ги прилагоди студентите на новите форми економски живот, вработување и менаџмент. Згора на тоа, образовниот систем работеше како форма за самолегитимација. Во Франција, секоја година постои реформа на средните училишта, колеџите или универзитетите. Реформата би требало да создаде подобра адаптираност на студентите, но таа, пред сè, е насочена кон самолегитимација на институцијата и државата која управува со неа. Всушност, тоа е докажување дека глобалната машина совршено се вклопува во тоа на секого да му дозволи да го пронајде своето место во општеството. Со забелешка дека, ако не функционира, тогаш виновни се самите луѓе. И тука системот дејствува така што ги тера луѓето да ја чувствуваат сопствената немоќ.

Извор: http://www.tacno.net

Слични содржини

ОкоБоли главаВицФото