Светот го гледам како маскенбал

02.09.2016 13:07
Светот го гледам како маскенбал

Хетеросексуалните врски се во криза. Моногамноста, како некаква врвна западна морална доблест, исто така веќе подолго време не функционира. Бракот меѓу мажот и жената, "основната ќелија на капиталистичкото (а богами и на социјалистичкото) семејство", никогаш не бил во поголема криза. Пред неколку недели (во 2006 година; заб. ур.) падна и најмоќниот западен бастион на традиционално сфатениот концепт на семејство, Соединеттите американски држави; и таму мнозинство станаа самците; и таму, како во речиси цела Западна Европа, луѓето во брак станаа малцинство, паднаа под педесет проценти во вкупниот број на домаќинствата.

Иако некому неумолививе општествени трендови можат да му заличат само на куриозитетни новински статистики, во суштина станува збор за големи тектонски пореметувања во начинот на кој луѓето, особено оние на Запад, живеат и се здружуваат.

Се разбира дека и нас нè допираат ваквите трендови. И кај нас сe склучуваат сè помалку бракови, на сметка на сè поголемиот број разводи. И кај нас расте бројот на луѓето кои живеат сами. И кај нас хетеросексуалните врски тешко се одржуваат.

Уште неконвенционалниот Вилхелм Рајх, бунтовниот отпадник од психоанализата на Фројд, велеше дека единствената цел на обврзниот доживотен брак е создавањето потчинети типови личност, неопходни за да функционира масовното општество. Тој исто така велеше, слично како и Фројд, дека потиснувањето на сексуалната љубопитност води кон општа интелектуална атрофија, што ја вклучува и загубата на способноста за бунт.

Денес имаме ситуација кога потрошувачкиот капитализам всушност едновремено ги произведува и троши нашите капацитети за љубов, копнеж и хедонизам. Резултатот е (не само на Запад) општество на среќни шопингхоличари за коишто купувањето не е само омилен начин на рекреација туку и идентитет. Ние сме до тој степен општествени битија, тврди извонредната современа теоретичарка на културата Лаура Кипнис, што она по што копнееме секогаш е претставата за љубов која општеството ја вкалапува: "Како поинаку да се објасни државниот поредок толку среќно помирен со општествените диктати кои велат дека сексот и работата постепено почнаа да функционираат како неодвоиви единици на општествената машинерија? Зошто никој не се буни? Зошто никој не е огорчен? Секоја трага на бунт и огорченост толку темелно е искоренета - и тоа во рамките на само неколку генерации - што социјалната критика стана небитна како некој рудиментарен орган. Сетете се дека бунтот на копнежот против општествените пранги некогаш беше омилена културна тема, која струеше низ толкави книжевни класици - од Ромео и Јулија до Ана Карењина..."

Кипнис тврди дека психологијата на сексот во голема мера е производ на историските околности; на пример, за жената да остане сексуална сопственост на еден и само еден маж, таа низ историјата морала да научи да чувствува гадење спрема сексуалниот однос со кој било друг.

Кризата на бракот и на хетеросексуалните врски веројатно придонесува луѓето одново да ги преиспитуваат општествените механизми со кои се создаваат прифатливи модели за тоа што треба да се сака и на каков начин, т.е. каде треба да ги инвестираме нашите љубовни копнежи и потреби.

А дали таквите трендови придонесуваат за зголемување на хомосексуалните врски? Или кризата на хетеросексуалната љубов само овозможува поголема видливост за хомосексуалната љубов? Или, независно од трендовите, незапирливата демократизација и плурализација на јавната сфера им овозможува на луѓето отворено да си ги тераат животните стилови кои до неодамна мораа да бидат скриени?

Не постојат недвосмислени одговори на важните цивилизациски прашања кои во голема мера ќе ја одредат иднината на човештвото. Тие прашања само ќе се развиваат во длабочина; на пример: дали опозицијата хетеро/хомо навистина е доведена пред исчезнување? Какви ќе бидат материјалните, политичките, општествените последици од новите обиди да се реорганизираат концептуалните темели на идентитетот? На кој начин (ќе) се менуваат нашите сексуални практики и политики? Зарем не е неопходно да се исцртаат не само границите околу новите културни и полови активности, туку да се дофатат и бурните промени на самиот концепт на задоволство, сфатен во некакви општествени рамки?

Според новите влијателни теоретичари на родот (Џудит Батлер, на пример, или Дајана Фас) еден од начините барем теориски да се дофатат отворените прашања е во полето на досега единствената полова разлика да се внесат повеќекратни полови разлики. Така што, веќе нема да зборуваме само за хомо и хетеро мажи и жени тука за цел еден спектар, полов континуум без строги граници, каде што секој човек би го пронаоѓал својот специфичен полов или родов идентитет. Во тој спектар на полови идентитети свое место би пронашле и транссексуалците и трансвеститите и сите други "гранични случаи".

Втората важна работа на која сакам да обрнам внимание е основната теза на Џудит Батлер: можеби самиот род е еден вид имитација за која не постои оригинал? "Со други зборови", вели Батлер, "хетеросексуалноста секогаш е во процес на имитирање и приближување кон сопствената идеализација на себеси - и таа секогаш потфрла. Во настојувањата себеси да се натурализира како оригинал, хетеросексуалноста мора да се разбере како принудно и обврзувачко повторување кое произведува само ефект на сопствената оригиналност..."

Според Батлер, значи, но и според многумина други современи теоретичари (произлезени пред сè од под шинелите на Дерида и Фуко), родовиот идентитет во значајна мера е културен конструкт, а сите наши љубовни кокетерии, и хомо и хетеро, се само перформативни искази во рамките на една голема и контролирана општествена травестија.

Некои од тие теоретичари (Стивен Апстејн, на пример) одат толку далеку што се залагаат за "политичка употребливост" на етницитетот како "геј идентитет": "Како да ѝ се спротиставиме на општествено наметнатата категоризација, ако не организирајќи се токму околу категориите? Баш како што црнците немаат друг начин да се борат против арбитрарноста на класната класификација (освен да се организираат токму како црнци), така ни геј мажите не можат да се застапуваат за преврат во половиот поредок, без својата определба да ја постават како основа на своите барања."

Отворивме премногу прашања за еден новински текст. Но, интересно е што многу од нашите важни и често неотворени општествени прашања всушност се поврзани: демографијата, смртноста, болестите, бракот, љубовта, сексот, хомосексуалноста, идентитетот, заедниците... За општеството навистина да го направиме отворено и вистински плуралистично, пред нас и понатаму ќе стои задачата не само да ги отвораме деликатните или прикриените прашања туку и да ги поврзуваме со оние наизглед понепосредни политички прашања.

2006.

Слики-везови: Alaina Varrone

Слични содржини

Општество / Став / Живот / Теорија
Никола Гелевски
Општество / Јавни простори / Став
Општество / Активизам / Теорија
Општество / Балкан / Теорија / Историја

ОкоБоли главаВицФото