Преку глава

На Ружица

Уште еднаш му се јавуваш на хирургот. Претплатникот и натаму е недостапен. На крајот го губиш трпението, викаш такси и одиш во болница. До терминот за посети капиите се заклучени, но ти го знаеш тајниот влез во лавиринтот ходници, во дигестивниот тракт на Полифем.

Неколку часови порано стоиш пред црно‒белата табла, скроена од самолеплив тапет на вратата од фрижидерот. Внатре, зад симболот на шаховски фигури, отпечатени на кружно исечени магнетни фолии, стојат послужени крањски колбаси, фети сланина, шаржери хреновки, тегли ајвар, школки јајца. Сѐ е само мелем за жолчката пред експлозија. Станот што го делиш со него се склупчил како напуштен и болен пес. Наслушнуваш како во саксиите пука засушената земја. Листовите на фикусот се свиткуваат, престрашени од утринската запурнина. По предметите, како прав, паѓа неговото отсуство. Ѓубрето во кантата на жештината ја испушта смрдливата душа. Во глувиот стан го наслушнуваш ехото на сопствената празнина.

На часовниците што не ги навиваш, стрелките стојат како изиграни прегратки. Во екранот на изгасениот телевизор се огледува неговата маса: перниче за под лактите, празни ливчиња лото и бинго, арсенал моливи. Измочај се, боже, врз нашата веселба, го слушаш како вели додека го гужва ливчето и го фрла во пепелникот, под кој е нотесот извалкан од траги од кафе. Од него ги дешифрираш запишаните зборови со кириличен ракопис од исчезнатиот роден крај: трошинќе – трошки; кутретија – кучиња; спаталоше – легне; рнќе – ноздри; шољќање – шегување; пшне – тивко да прдне...

Одигравте илјадници партии еден против друг и ниту една без шољќање и обострано задевање. Се обидуваш да се сетиш на сите табли кои што сте ги играле, на сите фигури, на сите часовници по кои удираше додека тој не се сети да ги облепи тастерите со колути од сино‒црно градинарско црево. Сеедно победуваше, несреќен што растеше опкружен со неговите патенти, имуни на естетика. Доволно е да ги повикаш сликите од детството, и веќе чувствуваш мириси на синтелон, калај, лак за нокти.

Со тој лак го премачкува конецот, обвиткан околу трската на писоците што ги изработува сам затоа што купечките за кур не ги бива. И слушаш звук, налик на кукурикање, со кој ги испробува и потоа задоволен ги положува во кожeни табакери. (Ја одбрал обоата сосема случајно; неговиот постар брат еднаш го слушнал нејзиниот тон, повисок од сите останати, чист и горд, осамен меѓу сите останати, неописливо далеку од сите кавали, гусли, дипли и дефови. И тоа беше причината Шекуларац да го замени со Бах, Албинони, Бетовен, Чимарозо, Вивалди, Хенд, Моцарт...)

Таму каде што со години не го забележуваш, сега ти недостасува во секој миг. Седнуваш на работ на неговиот кревет и ги вртиш каналите на Дамокловиот телевизор, опасно навален од ормарот над постелата. Дали „Пинк“ би платил отштета, ако настрадаше под него, наместо што дваесет дена лежи во болница и чека? Пријателите те советуваат да понудиш мито, но тебе ти е срам да се посомневаш во чесноста што работат почесна работа од твојата и ги прифаќаш сите нивни причини: уште некое испитување за секој случај, уште една експертиза, уште една доза антибиотици, уште една спирометрија. И кога го враќаат од салата неопериран, разбираш дека имало поитни случаи, дека некои зафати се искомплицирале, дека анестезиологот не дал зелено светло. Но, тој е сѐ понервозен и побезволен, во него растат стравот и малодушноста, копнее во пругастата пижама, осуден на постојани помилувања. Сѐ помалку личи на тиранин пред кого треперат домашните, порцеланот и завесите, на збеснат бог кој со громови пцости го спржува непослушниот свет, и во него оној што ги измисли мобилните телефони и во‒на‒би радио, камера, именик, календар и уште триста курци, треба човек повторно да оди на училиште ако не сака техниката да го прегази. (Мацко, што треба да притиснам кога ќе ми се вклучи автоматска секретарка?) Да си Хемингвеј би ја напишал книгата „Старецот и мобилниот“.

Ја изгланца кујната и нема повеќе зелени дамки на каленото стакло, ниту спечена мрснотија на споевите на лимот. Го премеруваш времето, сметајќи дали уште чека гол под чаршафот на креветот со тркалца, или веќе е спуштен со лифтот во операциониот блок, можеби веќе му ставиле маска со етер на лице. Уште е рано да телефонираш, впрочем хирургот ти е познајник, а Весна, која никогаш ја немаш запознаено, му рече дека може да биде горд на својот син, кој засекува со перото во душата како со скалпел, и со зборовите како со хируршки конец, од болка везе гоблени. Како да е лесно да се живее прогонет во расказот што го пишува, да се чувствува неговиот ладен поглед како метална рентгенска плоча на наежената кожа, да го гледа како ги собира неизговорените прекори во грч околу устата, како да ќе плукне.

Плетената кошница во купатилото е полна со неиспрани алишта. Конечно ги има доволно за да можат да се распределат, памук со памук, синтетика со синтетика, белото со бели, шареното со шарени. Конечно си сигурен дека твоите гаќи нема да го изгубат сјајот, дека нема да им се скине ластикот, конечно го имаш целото време на овој свет за да ги спариш чорапите на јажето и да се поштедиш од пеглање. Но, во чекањето евтина струја поминуваат денови, или ќе ја преспиеш, или не си тука, или како сега одиш низ станот и чекаш да заѕвони телефонот.

Сега имаш можност да го исфрлиш сиот тој крш на балконот, собиран со децении, сета таа железарија, достојна на елитните воени отпади, сиот тој репро-материјал за ситни поправки на правосмукалки, анласери, чевли, миксери, чадори, запалки, славини, велосипеди, куфери, брави, осигурувачи, очила, оган, сите тие шелни, шајбни, нитни, лицни, дизни, диблови, шибери, шублери, целата таа колонија германизми во санитетскиот смб сандак втк‒14, да се ослободиш од рачно кованите ножеви со дршки од еленски рог во кожни кании, шрафштоци и шми-шајбнии. Да го исчистиш птичјиот измет и мувлата од ѕидовите, да ги собереш пердушките заедно со пајажината и да ги изнесеш масата и фотелјата, по триесет години повторно да ја населиш терасата, временската капсула во саќето облакодери, висечката оаза над бетонската пустина. Но, повеќе сакаш да стоиш пред фрижидерот и да се обидеш да најдеш излез за црниот крал, првпат откога играте не сакаш да победиш.

Го знаеш тоа од приказните на преживеаните: избањат, избричен, клистиран, гол положен на кревет‒количка, покриен со син чаршаф, здрвен од апчиња, преплашен од самотијата, го чекаш својот ред во тесниот ходник, пред широката врата, и го замислуваш сопствениот погреб. Би требало да се воведе таа пракса, благодарејќи на напредокот на техниката, покојниците да им се обраќаат на присутните со снимен глас, како со говор од урна. Каков празник на искреност без интерес би било тоа! Каква можност за исповед, за рекапитулација на пропуштеното, за посипување со сопствената пепел, каква идејата за радио‒драма! Ужален е еден познат писател и професор, затоа публиката и статистите главно ги сочинуваат неговите колеги и читателки. Покојникот чека поворката да се претопи во круг околу лименката со неговото име, а потоа малку се закашлува и почнува: прескокнува детали од животописот, почнува со признание: да, кубел срца од лубеница, парчел чоколади тути‒фрути, скриени во книгите, ги криел трагите на ханутите, отворал гиниси и ги мешал со кокта, ноќе сортирал овошни јогурти и на разни други начини го поткраднувал својот животописец. Но, сето ова не е никаква плата за трпението, потребно да се дели кујната со Бранковиќ, да се гледа своето презиме под туѓа вистина, да се слуша цела божја ноќ крцкањето на таа поткорна бубачка во сувото гранче на стеблото на Немањиќи, за да се радува, најпосле, на својот пораз.

Во низата твои денови ниту еден не е болничка, па сепак можеш да го замислиш студенилото на керамичките плочки во операционата сала и играта на сенките врз нив, ехото на уиграност околу масата под рефлектор, како во бокс на формула еден. Човекот‒балон со цевчиња во носот е надуен со јаглен‒ диоксид, а зафатот врз него е рутински, налик на видео‒игра, со добри изгледи за брзо заздравување и невидлив белег. Но, телото е истрошено, белите дробови слаби, жилите нагризани од шеќерна ‘рѓа, нема гаранции дека животот нема да прсне како меур од сапуница. Дека нема да отиде преку главата.

Уште еднаш му се јавуваш на хирургот. Претплатникот и натаму е недостапен. На крајот го губиш трпението, викаш такси и одиш во болница. До терминот за посети капиите се заклучени, но ти го знаеш тајниот влез во лавиринтот ходници, во дигестивниот тракт на Полифем. Се качуваш во лифтот заедно со лекарите што те препознаваат и ја продолжуваат расправата кој и кога прв за починатиот пациент на масата рекол „отиде преку главата“. Со олово во нозете излегуваш на деветтиот кат и влегуваш во неговата соба.

Неговиот кревет е наместен, но тоа не го сфаќаш веднаш. Туку прво го гледаш неговиот ловечки ранец, спакуван на тој кревет, и испразнетото ормарче крај креветот.

‒ Ме пуштија дома – го слушаш неговиот глас зад грбот.

Се вртиш и го прегрнуваш. Не се лутиш што заборавил како се вклучува мобилниот, не те интересира зошто го пуштаат и зошто воопшто не го оперираа, само не го пушташ од прегратката, назад, во расказот.

Превод од босански: Ѕвездан Георгиевски
Извор: Витез на шведската маса, Темплум, Скопје, 2016.
На сликите: Сузана Бауер, везови врз листови