Моливот на поетот

Познавав еден поет кој можеше да пишува песни само со парченце од графитен молив. Ништо друго не му чинеше. Семејството и пријателите му купуваа наливперо, хемиски пенкала, машини за пишување и лаптопи, но тој ги држеше подалеку од себе. „Како да му подарите рачен часовник на куче за Божиќ“, рече неговата жена. Се радуваше само на дрвените графитни моливи. „Зошто“, го прашуваа пријателите. Затоа што - објаснуваше тој - само моливот можеш да го изгризеш до срцето додека смислуваш што ќе напишеш следно. Не користеше ни блокови, тетратки или фина хартија за пишување. Повеќе ги сакаше ковертите од стари сметки и задната страна на летоците кои се делеа на њујоршките улици како реклами за брзи заеми, салони за масажа, разни гатачи и огромни попусти на пропаднатите фирми, но еднакво можеа да послужат и менито од ресторан или банкарската потврда.

Има уште нешто! Сакаше да пишува песни во кујната додека жена му готви. Да го ставиш во соба со тераса која гледа на француската ривиера, или во планинска куќа на швајцарските Алпи, тоа би било расфрлање со пари зашто преголемата природна убавина го успива. Но, штом ќе дочуеше дека жена му во кујната толчи лук или сечка магдонос, неговата Муза ќе се појавеше. Домашните супи, гулашот, пржената шунка и колбасите на скара имаа исто дејство. Лирската песна е како првокласна кујна: бара чувствителен нос и вешто користење на зачините. Од мирисите кои лебдеа во воздухот устата ќе му се наполнеше со плунка, очите ќе му се насолзеа и веднаш ќе појдеше да земе молив и нешто на што може да се пишува, а и едното и другото го чуваше во кујнската фиока поракј големата залиха чепкалки за заби. Потоа ќе си ставеше чаша црно вино и ќе седнеше. Му беше потребно полека да испие една чаша или можеби две. Избегнуваше да испие цело шише зашто од тоа стануваше сентиментален и наместо да пишува поезија, посакуваше да пее песни од мјузикл и италијански оперски арии.

* * *

Сакаше да пишува со графитен молив затоа што ракописот тогаш му беше многу нечитлив. Така никогаш не мораше да се срами од она што го напишал. Подоцна ќе се задлабочеше во чкрабаниците и ќе се обидеше да одгатне што тоа, добога, рекол. Кога немаше среќа, ќе побараше помош од жена му. Таа постојано го изненадуваше со прекрасни решенија кои звучеа подобро од сѐ што напишал во својата глава. Спој на реалното и замисленото - зарем поезијата не е токму тоа? Како што минуваа годините, повеќе не можеше да се сети што е негово, што е на неговата жена, а што им припаѓа на оние нејзини божествени смеси кои се крчкаа на шпоретот; некои од нив, за волја на вистината, беа авторки на неговите песни колку и самиот тој. Тоа е вистинска соработка, си велеше самиот на себе. Работиме заедно како двајца луди научници во хорор филм кои поминуваат денови и ноќи над епруветите во лабораторијата и му викаат на кучето Игор да замолчи и да го пушти поштарот да го стави во сандачето купчето писма со кои поетските списанија ги известуваат дека повторно се одбиени.

* * *

Кој е тој идиот, веројатно се прашувате. Јас, секако. „Дали би можеле да го опишете својот процес на пишување?“ Така ги тормозат писателите и другите уметници деновиве. Го прашуваат ли светскиот шампион во јадење виршли како тренира? Веројатно. Познати сте ширум светот по своите скулптури од путер, господине; вашите ремек-дела го привлекуваат вниманието на водечките музеи во земјата и во светот: дали своерачно го матевте путерот за славната „Мадона во солзи“ или го купивте во блиската самопослуга? Ако каже дека сам го правел путерот, ќе побараат да ја запознаат кравата која го дала млекото и сите заедно да се сликаат покрај скулптурите.

* * *

Бидејќи поетите, ако се чесни, ретко знаат од каде доаѓаат нивните песни или како точно ги склопиле, мораат да исцедат објаснувања од својата биографија, книжевниот жаргон и помодното психодрдорење за да ја задоволат својата публика. Не секогаш морале да го прават тоа. Никој не им поставувал такви прашања на Т.С. Елиот или Роберт Фрост. Се сеќавам на еден славен поет од мојата младост: седеше на стол, а околу него клечеа студенти кои го гледаа без да трепнат додека со чепкалка си ги чистеше ноктите, многу темелно и во целосна тишина.

* * *

Кога мајка ми беше во длабока старост и живееше во дом, еден ден, при крајот на животот, ме праша дали сѐ уште пишувам поезија. Кога ѝ признав дека сѐ уште го правам тоа, ме погледна запрепастено. Морав да го повторувам својот одговор сѐ додека не преврте со очите, веројатно помислувајќи: На син ми отсекогаш му фалела даска во главата. Тоа ме потсети како во времето кога бев момче им зборуваше на комшиите дека нејзиниот збркан син секогаш кришум нешто чкраба. Се обидуваше да ѕирне преку моето рамо - и други членови на семејството го правеа тоа - а јас тогаш се вовлекував во креветот и се покривав преку глава. Кога ќе ме прашаа што правам, молчев или ќе свикав „Ништо!“ Еднаш го пребарала мојот кревет додека бев на училиште и нашла парченце молив под мојата перница. Друг пат кога го направила тоа, не нашла баш ништо. Сето тоа таа самата ми го раскажа подоцна.

Јас не се сеќавам на ништо слично и немам поим за што зборуваше.

* * *

Во време на компјутери и паметни телефони, кога на дрвените моливи им се заканува истребување, бидете љубезни и обѕирни ако случајно најдете парченце молив во некоја јавна библиотека или во месарница која наскоро ќе биде затворена поради банкрот. Бидете сигурни дека тој има историја. (Сите тие ја имаат.) Ако сте добар Самарјанин, однесете го моливчето дома и зачувајте го на сигурно место во својата соба, па еден ден кога ќе безделничите, изнесете го од скривалиштето и нежно ставете го на дланката, ќе ви ја раскаже приказната за својот живот.

Извор: The New York Review of Books, 03.12.2017.
Слики: Кристијан Вотсон