Пофалба на љубовта

05.01.2018 11:07

Колку и далеку во минатото да ми допираат сеќавањата на моите љубови, тешко ми е за нив да зборувам. Таа занесеност отаде еротизмот е безмерна среќа, колку и чисто страдање: и двете ја предизвикуваат страста на зборовите. Невозможен, несоодветен, за миг на окото алузивен тогаш кога посакуваме да биде што понепосреден, јазикот на љубовта е полет на метафори: тој спаѓа во книжевноста. Чудно, тоа го прифаќам само во прво лице. А сепак, овде ќе ви раскажувам за еден вид филозофија на љубовта. Оти, што е друго психоанализата освен непрекинато трагање по повторните раѓања низ љубовно искуство, одново започнато а потоа помрднато, повторно оживеано и, ако не ослободено од натрупаните афекти поврзани со некој трауматски настан, тогаш барем наново потсобрано и поставено во сржта на подоцнежниот живот на пациентот, како услов кој соодветствува на неговото непрестајно обновување, неговата не-смрт?

Признавам дека посебната судба на моите љубови (дали би морала да кажам, на својата сопствена ранливост скриена под маската на претпазливост?) ја продлабочува фаличноста на моето излагање под преплетот на сексуалноста и идеалот ‒ од што е создадено љубовното искуство. И поради тоа, пред лирската маѓепсаност или психо-порнографскиот опис го претпочитам во некоја рака историскиот јазик на накнадното. Дали во тоа наоѓа прибежиште и (љубовниот) молк на аналитичарот?

Зборовиве не треба да се разберат само како претпазливост, повлекување или страв од повредување. Имено, не ли чувството дека во љубовта сме морале да се раздаваме, ако не и да ги жртвуваме желбите и стремежите, е цена што мораме да ја платиме за насилството на нашата страст над другиот?

Налудничавоста чијшто апсолут може да оди и до злочин над саканата личност, љубовта за која со право велиме дека е луда, сепак одлично се согласува со изострената, дива луцидност на над-јас, којашто, меѓутоа, само љубовта има моќ, привремено, да ја наруши. Химна за потполното предавање на другиот, таквата љубов е, исто така, и тоа речиси на еднакво експлицитен начин, и химна на нарцистичката моќ кон која дури можам да ја жртвувам нејзе или да се жртвувам себеси?

Ако во љубовта ѝ давам посебна важност на мешавината од противречност и двосмисленост, што таа е ‒ истовремено бескрај на смислата и нејзино замрачување ‒ тоа е зашто како таква таа ми помага да не се задушам под купот преправања и компромитирања кој ни го нудат групната невроза или неврозата за двајца. Таквата љубов ја наслушнувам во своето внатрешно уво и затоа за да не ме залулеат тешкотиите и тензиите на моите пациенти, а и за, напротив, да успеам во нив да ја распрснам смртната опасност, и да ја понудам можноста за живот. Како таква, љубовта се појавува во лутањата на метафоричката конотација. Во љубовниот занес, имено, границите на сопствениот идентитет се губат во истиот миг во кој се брише изостреноста на референцата и смислата на љубовната беседа (за што толку елегантно пишуваше Барт во своите Фрагменти на љубовниот говор). Дали ние зборуваме за иста работа кога зборуваме за љубовта? И за која? Љубовното искушение е ставање на јазикот на искушение: на неговите еднозначности, неговите моќи за реферирање и разбирање.

Болката, зборот, писмото

Љубовта на прв поглед, љубовта лудило, неизмерливата љубов, огнената љубов...

Обидот да зборуваш за љубовта, ми се чини дека, на поинаков начин, но не помалку неподносливо и волшебно опоен, значи нејзе да ја доживуваш. Звучи смешно? Попрво лудо. Ризикот на говорот за љубовта, љубовничкиот говор, првенствено произлегува од неизвесноста на неговиот објект. За што, навистина, разговараме?

Се сеќавам на разговорот меѓу неколку девојки, меѓу кои бев и јас. Девојка како заљубена личност во вистинска смисла на зборот ‒ клише за заводливата заводница која ги меша уживањето, желбата и идеалите во таа распламтеност којашто страсно ја нарекува „љубов“ ‒ сепак останува еден од најснажните знаци за вистинитоста и вечноста на љубовта. Стануваше збор за тоа да утврдиме дали, кога сме зборувале за љубовта, сме зборувале за иста работа. И за која? Кога изјавувавме дека сме заљубени, дали на своите љубовници сме им ја разоткривале вистинската смисла на своите страсти? Не е баш извесно; бидејќи кога тие, од своја страна, изјавуваа дека се заљубени во нас, никогаш не бевме сосема сигурни што тоа точно значеше за нив.

Наивноста на оваа расправа ја затскрива можеби извесната метафизичка или барем лингвистичка длабочина. Покрај разоткривањето ‒ едно од многуте ‒ на провалијата што ги раздвојува половите, таа запрашаност сака да каже дека љубовта е, во секој случај, осамена, оти е несоопштива. Како да, во истиот миг кога ќе се осети снажно вистинита, моќно субјективна, но и силно етична, оти благородно е спремна да направи сè за другиот, личноста ги открива ограниченоста на својата положба и немоќта на својот јазик. Не ли се две љубови во суштина индивидуални и оттаму несомерливи, осудувајќи ги на тој начин партнерите да се сретнат дури во бескрајот? Освен ако не комуницираат преку трето: идеал, бог, посветена група... Но, тоа е друга приказна, и нашата лаичка младост ги вознемируваше нашите тела и ги заобиколуваше идеологиите, теологиите...

Најпосле, да се зборува за љубовта е можеби едноставно згуснување на јазикот, кое, на крајот на краиштата, кај оној кому му се обраќаме, го поттикнува текот на неговата метафорична способност: цела една имагинарна, неконтролирана и неодредлива буица, чијшто клуч го поседува само саканиот, без да го знае тоа... Што саканиот разбира од она што му го говорам? Што јас разбирам од тоа што тој ми го говори? Сè? ‒ Како што сме склони да веруваме во миговите на нашите апотеози за стопување, толку потполни колку и неискажливи? Или ништо ‒ како што јас мислам, и како што тој може да рече кај првата рана која ќе ја потресе нашата кревка кула од огледала...

Вртлогот на идентитетот, вртлогот на зборовите: љубовта е, во рамништето на поединецот, онаа ненадејна револуција, онаа неизбежна катаклизма, за која зборуваме дури после сè. Додека трае, не зборуваме за. Едноставно имаме впечаток дека, најпосле, прв пат, навистина зборуваме. Но, дали е тоа стварно за нешто да речеме? Не нужно. И ако не, што е тогаш заправо работата? Дури и љубовното писмо, тој наивно перверзен обид да ја смириме или оживееме играта, премногу е нурнато во живиот оган, за да не зборува само за „мене“ и „тебе“, односно за едно „нас“ произлезено од алхемијата на идентификациите, но не и од она што стварно се случило помеѓу едниот и другиот. Ги нема онаа кризна состојба, рушењето, лудилото кое со себе може да ги однесе сите брани на разумот, како што може ‒ а тоа е динамиката на живиот организам кој живее во полн раст ‒ да претвори една грешка во обновување, да преобликува, преработи, воскресне едно тело, еден ментален склоп, еден живот. Односно два.

Меѓутоа, ако, за разлика од нашите неверни заљубени девојки, се согласиме дека наспроти несомерливоста на афектите и смислата што протагонистите ги ставаат во игра, можеме да зборуваме за една љубов, за Љубовта, тогаш треба да признаеме дека колку и да нè закрепнува, љубовта во нас никогаш не престојува а од неа да не изгориме. Да се зборува за неа, макар накнадно, можеби е можно дури благодарение на таа горешта рана. Следејќи го прекумерното зголемување на заљубеното Јас (le Moi), кое е толку екстравагантно во својата охолост колку и во својата понизност, таа прекрасна слабост се наоѓа во сржта на таквото искуство. Нарцистичка рана? Искушение на кастрацијата? Смрт во себе? ‒ тоа се жестоки зборови, близу до онаа состојба на жизнерадосна кршливост, ведра снага која надоаѓа од љубовната буица, или која е напуштена од љубовната буица, но која сеуште, под формата на одново освоениот суверенитет, го крие местото на психичката и физичката болка. Таа чувствителна точка за мене го означува ‒ со заканата и задоволството со кои демне врз мене, а пред, секако привремено, да се затворам во очекувањето на друга љубов за која во мигот верувам дека е невозможна ‒ дека „јас“ во љубовта бил некој друг. Таа формула која нè доведува до поезијата или до налудничавата халуцинација нè упатува кон состојбата на нестабилност во која поединецот престанува да биде неделив и си допушта себеси да се изгуби во другиот, за другиот. Кога постои љубов, тој инаку трагичен ризик е дозволен, нормиран, осигуран до крајни граници.

(...)