Подајте го царевото на царот, а Божјото на Бога (Судирот на земното со небесното)

28.09.2018 13:07

Бернандино Луини, Христос меѓу учените; околу 1515-30 г.

19 И во тој час првосвештениците и книжниците сакаа да стават рака на Него, но се плашеа од народот; зашто сфатија дека за нив ја кажа оваа парабола. 20 И дебнејќи Го, испратија и лукави луѓе, кои се преправаа дека се праведни, за да Го фатат во некој збор и да можат да Го предадат на поглаварите и на власта управникова. 21 И Го прашаа, велејќи: „Учителе, знаеме дека право зборуваш и учиш, и не гледаш кој е кој, туку вистински поучуваш за патот Божји. 22 Позволено ли е да му даваме да¬нок на царот или не?“ 23 А Тој го разбра нивното лукавство и им рече: 24 „Покажете ми еден денариј: Чија слика и натпис стои таму?“ Тие одговорија: „На царот.“ 25 Па им рече: „Дајте го царевото на царот, а Божјото на Бога!“ 26 И не можеа да фатат нешто во Неговите зборови пред народот, туку само се зачудија на одговорот Негов и замолкнаа.

Во евангелието според Лука 20:19-26 Исус изговора една од неговите најпознати изјави „дајте го царевото на царот, а Божјото на Бога!“ Ова е изјава дадена во контекст на директен конфликт со естаблишментот и центрите на моќ. Секој естаблишмент кој ја има власта и моќта во свои раце се грижи таквиот статус-кво да не биде нарушен. Исус, пак, претставува очигледна закана за тогашните властодршци на кои им е јасно дека неговото учење го привлекува народот, а згора на тоа во голем дел од неговите фасцинантни параболи естаблишментот е директно критикуван за својата корупција и злоупотреба на моќта. Ако се погледне потесниот контекст на делот каде што Исус вели да му се даде царевото на царот, а Божјото на Бог, во 19-то и 20-то поглавје на Лука, станува јасно дека споредбите кои тој ги кажува или настаните во кои учествува, тематски се однесуваат на оваа тензија меѓу царевото и Божјото или меѓу земното и небесното. Лука 19 почнува со настанот со цариникот Захеј кој бил дел од најозлогласениот естаблишмент на корумпирани Евреи кои собирале данок во името на Рим, а Лука 20 завршува со Исусовото предупредување да се чува од книжниците, или поточно од еврејските религиозни и историски експерти.

Иако Исус недвосмислено им зборува вистина на моќниците и на властодршците, во ниту еден миг нема ниту претпоставка дека од протагонистите се очекува да се изземат од земното. Напротив од нив се очекува да бидат вклучени во тековите на земното. Без тоа нема како да се гради заедница во чиј контекст ќе се поучуваат и ќе се негуваат вредностите на небото – „да дојде царството Твое, да биде волјата Твоја, како на небото, така и на земјата”. Цитираното од молитвата „Оче наш” го нагласува токму тој контекст на земното и на небесното. На верните следбеници на Христос, оваа страна од небесното, земното, не им бега како и на сето човештво. Но останува прашањето на должноста која произлегува од молитвата. Небесното да го облагороди земното. Во спротивно го земаме Божјото и му го даваме на царот. Тогаш Христовата црква се претвора во естаблишмент подложен на корупција и злоупотреба на моќ.

Анџелика Кауфман, Христос во разговор со Самарјанката; 1796

Религиозниот естаблишмент во Исусово време имал особено истенчен осет за заканата по нивната моќ. Многу им е јасно за кого Исус зборува во неговите параболи.

Тој во нив нагласува дека тие ги злоупотребуваат религиозните сентименти на обичниот народ со цел да го експлоатираат и репресираат. Според филозофот Мишел Фуко на тоа може да се сведе севкупната религиозна историја на човештвото. Тој тврди дека отфрлањето на некаков трансцендентален субјект врз што се заснова религиозноста е патот кон автентичната човечка слобода. За Фуко поривот за задоволство и желбата за моќ се двигателите околу кои се врти човечката цивилизација. Она што Фуко има да го порача преку своите дела е од извонредна важност, колку и тоа да било напати вознемирувачко. Естаблишментите треба да се предизвикуваат во име на човековата слобода. Но ако се земе предвид дека според Фуко, откако ќе се отфрли транседенталниот субјект, останува желбата за задоволство и борбата за моќ. На што се сведува човечката цивилизација во таквиот случај? Според Сара Кокли, која предава теологија на Универзитетот Кембриџ, Фуко,

човечката цивилизација ја сведува на бесконечни преговарања и ре-преговарања на човечката моќ и желба. Но кога моќта останува централна и единствена организирачка човечка категорија, како може да се формира каква било епистемолошка или етичка критика против еден сеопфатен репресивен режим?

Ако моќта само раѓа и поддржува моќ, кои ќе бидат алтернативните методи и средства за барање правда? Фуко во суштина, како и секоја хуманистичка варијација на атеизам, нема доследен одговор. За нас кои веруваме во трансцендентален субјект кој го нарекуваме Бог, а особено за следбениците на Христос, неговото учење останува ненадминливиот принцип на субверзија кон секоја човечка власт и моќ. За тоа специфично се работи во наведената парабола на евангелистот Лука. Живееме на оваа земја и одговорни сме да учествуваме и да придонесуваме кон земните текови, поточно да му го дадеме царевото на царот. Само така ќе разбереме што значи да му го дадеме Божјото на Бог.

Во 19-иот и 20-иот стих Лука ни доловува дека во секое време и во секое политичко уредување најподобни за одржување на една власт се послушниците, оние кои немаат никакви скрупули. Тие сфатиле дека во најдобар случај се медиокритети, а во најлош неспособници. Послушништвото им е единствен начин да бидат општествен фактор. Овие подли кукавици играат на картата добро опишана во книгата Бучавата на времето, роман на Џулиан Барнс за животот на Шостакович, еден од два-тројцата највлијателни руски композитори на дваесеттиот век. Го наведуваат Исус да зборува вистина која ќе биде негова осуда. Џулиан Барнс го вели следното за состојбата на Шостакович при неговиот судир со моќта: „Важниот факт за Советскиот Сојуз е дека не е можно да се каже вистината и да се остане жив. ... Со други зборови ваквите луѓе всушност ја бараа твојата крв.” Тоа е токму исходот на кој се надеваат подлизурковците и нивните налогодавачи во случајот со Исус. Му поставуваат трик прашање мислејќи дека неговата вистинољубивост ќе го доведе до неизбежна осуда на смрт.

Даниел Сеитер, Недовербата на Св. Тома; околу 1700 г.

Наместо да им даде директен одговор, Исус првин ги коментира нивните мотиви. „Зошто ме искушувате.” Библиските егзегети знаат дека дури и во најмала фраза, навидум инцидентна, може да се открие поголемата слика која ја градат библиските автори. Во поглавјето 4 на евангелието според Лука, Исус е искушуван од ѓаволот во пустината. Исус како одговор на искушувањето ќе каже: „Кажано е: ’Не искушувај Го Господа, својот Бог!’“ (Лк. 4:12). Созданието не смее да го искушува Бог! Ова е суптилен начин на кој Лука го потврдува христијанското верување дека Исус е отелотворен Бог. Луѓето пак го искушуваат Бог секогаш кога ќе ја изгубат довербата во него и ќе очекуваат тој да дејствува според нивните желби и пориви, поточно кога е поисплатливо да се држиш до власта и моќта отколку да му веруваш на Бог. Искушувањето на Бог за кое Исус зборува е поврзано со мрморењето на Израелците дека иако Бог ги ослободил од ропство во Египет, сепак ним како да им било подобро таму под стегите на фараонот. Контекстот е ист со евангелието по Лука 20:19-26: судирот на земното со небесното.

Вообичаено за Исус тој на прашањето одговара со прашање, пред да го даде својот одговор. Им вели на своите искушувачи да му покажат денариј, римска кованица. Чиј образ е на денаријот? прашува тој. Секој римски денариј го носел образот на царот кој во тој период бил на римскиот престол. Денаријот е платежно средство што е неутрална и многу корисна цивилизациска алатка, но за жал пречесто како такво со користи за да контролира нечиј труд и да се акумулира моќ. Големи пари нејчесто се заработуваат со експлоатиција, со измама или со комбинација на двете. Сеедно Исус не заповеда да се откажеме од користењето на воспоставените платежни средства, ниту забранува да учествуваме во процесите на царевото зашто се подразбира дека власта расипува. Должни и одговорни сме да учествуваме во земното. Образот на царот секогаш ќе биде компромитиран. Учествувајќи во наједноставна трансакција на добра, веројатно придонесуваме кон нечија експлоатација. Никој од нас не може од овој живот да излезе со чисти раце. Образот на човечките организирани уредувања е неизбежно контаминиран.

Одговорот на оваа контаминација не е изолација туку трансформација. Ако денаријот е царев зашто има негов образ на него, тогаш што значи да му се даде Божјото на Бога? Исус нагласува дека секому му припаѓа она чиј образ го носи. Образот на царот е на денаријот, а образот на Бог е на човекот. Останува прашањето што е она кое треба да направиме за да му го дадеме Божјото на Бог? Одговорот е даден во книгата Повторен закон 9:4-9

4. Почуј, Израиле: Господ, нашиот Бог, е единствен Господ, 5. сакај Го Господа, твојот Бог, од сè срце, со сета душа твоја и со сите сили твои! 6. Овие зборови, што ти ги заповедам денес, да бидат во срцето твое и во душата твоја; 7. и пренесувај им ги на децата свои и говори за нив, кога седиш дома и кога си на пат, кога си легнуваш и кога стануваш; 8. и врзи ги на раката своја како знак и да ти биде тој непоколеблив пред очите твои, 9. и напишете ги на надвратникот на куќите ваши на вратите ваши.

На царот му должиме данок, а на Бог му го должиме нашето битие. Само така разбрано човечкото битие е ослободено од потребата да се бори за моќ или да биде послушник на моќта. Кога го чуле овој одговор подлизурковците замолкнале. Пред Бог конечно мора да се замолкне. Во Псалм 46:10 Јахве вели: „Молкнете и знајте дека Јас Сум Бог, возвишен над народите, возвишен над целата земја.”

Џуземе Вермиљо, Ecce Homo; после 1611 г.

Една од најфасцинантните сцени на молк пред Бог е онаа на Јов во истоимената книга. Откако добар дел од книгата ќе му приговара на Бог за својата незаслужена несреќа, ќе го сослуша Бог, Јов ќе рече: „Бев слушал за Тебе со слухот на увото; сега, пак, очите мои Те гледаат; затоа јас се откажувам и се покајувам во прав и пепел.” (Јов 42:5-6). Одеднаш не се работело за молк, туку за можност правилно да се чуе Божјиот глас. Дури во тој молк Јов го наоѓа својот вистински глас. Јов разбира дека Бог Создателот избрал да покаже моќ преку слабост, поточно преку откажување од притаеност и влегување во двонасочна комуникација со своите созданија. Кога ова ќе се земе предвид ќе се види дека Божјата семоќност се манифестира преку слабост, тогаш станува јасно дека судирот меѓу земното и небесното не мора да биде судир, туку соработка, синергија со Бог за да се „доврши она кое” недостига во усовршувањето на вселената. Јов во молкот, слушајќи, разбира дека е повикан учествува во Божјото дело на обнова на светот. Тоа е всушност давањето Божјото на Бог. На тоа Исус ги повикува своите следбеници. Да се откажат од коруптивните земни борби за моќ и преку молкот пред Бог да го најдат својот глас кој е субверзивен за земната царева моќ нагласувајќи со апостолот Павле дека „Божјата немоќ е посилна од човечката моќ” и дека „Божјата сила наполно се покажува во слабоста”.

Божјото создание не е уметност заради уметност. Како што еврејскиот мистицизам убаво објаснува, Со тоа што Бог создава, Тој минува низ „смалување” на своето битие, претпоставува самоограничување и овозможување за негативното, испрашувачкото, па дури и за ризичното, за да може и нас да нè вклучи во сопствениот живот.

Давајќи му го царевото на царот, дури и вакви несовршени, ограничени и над сè грешни, кога ќе му го дадеме Божјото на Бог, нашата слабост станува најголема сила во спротиставувањето на корумпираната царева моќ и моќта на неговите подлизурковци.

Колку само на Македонија ѝ требаат Христови следбеници кои ќе го дадат царевото на царот зашто веќе му го дале Божјото на Бог. Зашто само така ќе ѝ служат на Македонија, а ќе бидат субверзивни кон земната корумпирана моќ, дури и кога учествуваат во неа.