„Некој бил тука“ - роман на годината за 2018 година

15.03.2019 16:51
„Некој бил тука“

Дел од образложението на жири-комисијата за доделување на наградата „Роман на годината“ за 2018 година

На конкурсот за престижната литературна награда „Роман на годината“ за 2018 година, кој во организација на Фондацијата за промоција и унапредување на културата „Славко Јаневски“ беше распишан на 15-ти декември лани и траеше заклучно до 15-ти јануари годинава, пристигнаа 36 книги. За наградата одлучуваше жири-комисијата составена од: Фросина Пармаковска (претседател и минатогодишен лауреат ), поетот академик Богомил Ѓузел, писателите Елизабета Баковска и Александар Прокопиев и претставничката на Фондацијата „Славко Јаневски“, Катерина Богоева. Комисијата заседаваше четирикратно при што, на првиот состанок беше направена селекција од 11 романи, на вториот беа селектирани шест романи, а на третиот беа одбрани романите финалисти: „Страв од варвари“ од Петар Андоновски („Или-или“), „Маџун“ од Влада Урошевиќ („Магор“) и „Некој бил тука“ од Николина Андова Шопова („Темплум“). На четвртиот состанок, романот „Некој бил тука“ од Николина Андова Шопова, со тајно гласање и со мнозинство гласови, беше избран за „Роман на годината“ за 2018 година.

„Некој бил тука“ од Николина Андова Шопова е роман што се чита брзо и лесно, но истовремено е и приказна што не е ниту површна, ниту плитка. Тоа е исклучително зрел и убедлив, тежок и емотивно напорен текст за читателот. Се работи за една долготрајна и мачна себеотуѓеност која, низ необична и нималку наивна игра со и во просторот, резултира во едно неопходно и неизбежно себесретнување. Раскажувањето на Андова Шопова со леснотија го повлекува читателот во морето од сомнежи, стравови и сеќавања, при што потребна е подготвеност за веднаш и бескомпромисно да се нурне во длабокото. Технички и јазично, тој е компактен и стегнат, во него не недостасуваат ниту „стрчат“ ниту една реченица и ниту еден збор.

(Извадок од романот)

Етикетата од кошулата ми го гребеше вратот додека возев. Беше предолга, висеше како исплазен јазик и Ирина несмасно и набрзина ја исече со ножичките пред да излезам, оставајќи го едниот агол зашилен. Што и да направеше, ме оставеше со чувството дека во тилот имам некаква игла што ме боцка и од која никако не можев да се ослободам. Ваквите ситници ја засилуваа непријатноста, која на моменти стануваше толку неподнослива, што морав поскоро да побегнам.

И овојпат ѝ кажав дека одам да се видам со Оливер, близок пријател од студентските денови, кој со години живеел во Бостон, по разводот со жена му се вратил дома и сега живее со мајка му, која е неподвижна. Го измислив сето тоа, бидејќи сите други алибија што најчесто ги користеа мажите за мене беа неупотребливи – не ме бидуваше ниту за спорт, ниту за друштвени игри, па не можев да кажам дека одам на кошарка или на партија бриџ. Не пиев ни алкохол, така што ни одење на пиво не ми вршеше работа. А немав ни доволно близок пријател за да можам да му ја доверам својата интимност. Но затоа бев новинар, а имав и некои писателски обиди, па белки бев кадарен да измислам лик за кого Ирина би поверувала дека е вистински.

Понекогаш ѝ раскажував за неговата пегава, сега веќе бивша жена, за проблемите во бракот и борбата околу децата, за тоа дека не може да најде добра негувателка за мајка му и дека често му се потребни мојот збор, утеха и поддршка. Дури еднаш и самата се понуди да помогне и предложи своја поранешна пријателка што имала искуство со нега на стари лица, но побрзав да ѝ одговорам дека Оли веќе никому не може да верува, дека се откажал од идејата и решил самиот да се грижи за мајка му. Секако, тоа подразбира многу посветеност и жртвување, па затоа и најчесто се гледавме кај него дома. Еднаш ме праша зошто тој никогаш не доаѓа кај нас; ѝ кажав дека по сѐ што му се случува не е расположен за семејни дружења.

Никогаш не ја спомна опцијата да дојде со мене за да го запознае, зашто таа не излегуваше никаде. Одеше на работа и се враќаше дома, секогаш со истиот автобус во исто време. Кога врнеше, ги чистеше чевлите од кал пред да ги внесе и постилаше весник на подот пред да ги спушти на земја. Ако се погодеше страницата од весникот да е некролог, ја вртеше од другата страна, за да не ги става чевлите врз фотографиите од мртвите. Понекогаш знаеше да ми завитка некои маринирани копанчиња или неколку парчиња од нејзиниот омилен „американски колач“ и да ми ги даде како поздрав за Оли и мајка му. Можев да ја дадам грижливо спакуваната храна на некој просјак или со неа да нахранам улично куче, но јас ја фрлав во контејнер. И овојпат така направив, излегов од колата, и ја фрлив храната како смрдливо ѓубре.

Застанав пред влезот и чекав – неколкупати се закашлав од возбуда и го кренав погледот за уште еднаш да се осигурам дека сум на вистинското место. Бројот на влезот беше испишан на ѕидот со боја за варосување, со зелени римски бројки и постојано се вртев да го проверам уште еднаш зашто ми се чинеше дека кога и да го погледнам, една цртичка исчезнува. Почна да ми се врти во главата од компулзивното вртење и кашлање, кога застана една кола и од неа излегоа гласови, смеење и звуци од штикли што се приближуваа до зградата. Срдечно ги отпоздравив трудејќи се да не делувам сомнително и ги склопив рацете на стомакот за да изгледам поприбрано. Влегоа во зградата, светлото автоматски се запали и ја осветли погачата завиткана во проѕирен целофан со бела лента, и тортата во вид на срце на која имаше нешто напишано.