Кирил Ценевски (1943-2019)

Кирил Ценевски по многу параметри е единствена појава во македонската кинематографија. Контроверзноста слободно може да фигурира како негово средно име. Уште со првиот филм, ЦРНО СЕМЕ, ги освои не само најбитните награди на фестивалите во тогашна Југославија, туку е и прв македонски игран филм кој учествувал и бил наградуван на интернационални филмски фестивали.

Го нарекуваа бунтовникот на македонската кинематографија, човекот кој помести многу граници во филмската уметност и ги надмина современиците. 

„Секој старт е ризик и треба да биде тоа, бидејќи само таков однос кон творештвото ќе донесе до целосна провокација на авторскиот чин.“ 

„ Во условите на нашето социјалистичко самоуправно општество третманот на филмот како стока, го доведува до поддржување на вкусот на гледачот заради неговата комерцијална реализација, а со тоа не секогаш ја извршува основната функција како културна дејност.“

„Релативен е успехот. За мене ќе биде доволно секое уметничко дело да провоцира, активира, предизвикува, облагородува и да предизвикува интерес. Неактивниот однос на публиката и критиката кон остварувањето секако е најголем неуспех на тоа уметничко дело.“ - Кирил Ценевски

Роден е во Крива Паланка, 28.1.1943. Филмски режисер и сценарист. Студирал на Архитектонско-градежниот факултет во Скопје. Со киноаматеризам се занима уште од студентските денови. Првпат на игран филм професионално е ангажиран како асистент на режисерот Љубиша Георгиевски во филмот ЦЕНАТА НА ГРАДОТ (1970). Во 1971 година Ценевски го режира филмот ЦРНО СЕМЕ, за којшто добива повеќе награди: Златна арена за режија на фестивалот во Пула, Златен венец за најуспешен деби, 11 Октомври и други.

Награди: 1971 ФЈИФ Пула, Златна арена за режија / „Црно семе“ 1971 ФЈИФ Пула, Златен венец за најдобар режисер дебитант / „Црно семе“ 1971 МФФ Москва, Награда „Жар птица“ за најдобар режисер дебитант / „Црно семе“ 1972 МФФ Авелино, Награда Laceno D’Oro за режија / „Црно семе“ 1972 Југословенски кандидат за ОСКАР 72 / „Црно семе“ 1972 Награда 11 ОКТОМВРИ за „Црно семе“ 1976 МФФ Карлови Вари, Специјална награда за филмот / „Јад“ 1980 ФЈИФ Пула, Награда „Првомајска“ за филм со современа тематика / „Оловна бригада“ 1980 Награда на филмот од рударите во Раша / „Оловна бригада“ 1980 Сребрен медал на CIDALC / „Оловна бригада“…

Режисерот и сценарист Кирил Ценевски е добитник на наградата „Златен објектив“ за 2013 година, која Кинотеката на Македонија ја доделува за исклучителен придонес во македонската кинематографија. Истата година беше првиот добитник и на наградата „Големата ѕвезда на македонскиот филм“, награда што ја воспостави Друштвото на филмските работници и ја доделува на Интернационалниот фестивал на филмската камера „Браќа Манаки“ во Битола.

Филмографија:

1970: Цената на градот (Помошник на режија)
1971: Црно семе (Режија, Сценарио)
1975: Јад (Режија, Сценарио)
1975: Леополд Седар Сенгор (Режија)
1976: Фазил Хисни Дагларџа (Режија)
1976: Еугенио Монтале (Режија, Сценарио)
1978: Џафра (Режија)
1979: Рафаел Алберти (Режија)
1979: Ежен Гилвик ( Режија)
1980: Оловна бригада (Режија, Сценарио)
1982: Мостови – Струшки вечери на поезијата (Режија)
1984: Хуаскаран – Анди ’82 (Режија, Сценарио)
1985: Јазол (Режија)

1987 Хемтекс, режија, документарен, Вардар филм

По „Јазол“, Ценевски не застана зад камерата повеќе од три децении. Пред три месеци Кинотеката го промовираше ДВД изданието со дигитално реставрираните играни филмови на Кирил Ценевски. 

„Со своите филмови Кирил Ценевски е бунтовник. Бунтовност насочена не кон човекот, ни кон луѓето, туку кон системите. Кон прагмите, кон конвенциите. Неговите филмови се отпор кон рамките на уметноста и животот“, рече филмскиот критичар Влатко Галевски на промоцијата на ДВД изданието на филмовите на Кирил Ценевски.

 Извор: Кинотека на Северна Македонија