Што се напади на паника, како да ги препознаете и како да ги победите?

10.07.2019 00:08
Што се напади на паника, како да ги препознаете и како да ги победите?

Ова доживување најчесто е проследено со силни и забрзани отчукувања на срцето, трнење на рацете и стапалата (кај некого и згрчување на екстремитетите), препотување, гушење, мачнина, вртоглавица, конфузија и дезориентираност, што за оваа исплашена личност претставува доказ дека навистина се подготвува нешто лошо.

Дијапазонот застрашувачки сценарија е широк и многу зависи од претходните искуства и креативноста на личноста, но најчесто тоа се паѓање во несвест, лудило и инфаркт, зашто телесните симптоми кои ги преживуваат луѓето во моменти на паника најмногу им наликуваат на споменатите нешта.

Затоа луѓето вообичаено одат на лекарски прегледи за да откријат од што боледуваат, па кога лекарот ќе утврди дека нема физиолошки показатели на болеста, ги упатува кај психолог, психијатар, психотерапевт. Некогаш тоа го прави итната помош после еден или повеќе повици од страна на лицето кое доживеало напади на паника.

Искуството зборува во прилог на тоа дека има повеќе видови панични напади, и дека понекогаш се толку невообичаени што речиси се непрепознатливи, и потребно е повеќе време да се утврди дека е во прашање напад на паника. Нападот не мора секогаш да биде толку интензивен како што опишавме на почетокот, па многумина го доживуваат повеќе пати, а не се свесни дека впрочем тоа е напад на паника. Може да се случи еднаш во животот, а може да се случува и повеќе или помалку зачестено, а во зависност од зачестеноста се поставува и дијагнозата панично нарушување.

Во зависност од интензитетот, зачестеноста и индивидуалните карактеристики на личноста, како и евентуалните здружени психички тегоби, некогаш паничните напади можат да се решат самостојно, некогаш со пократка или подолга стручна помош од психотерапевт, а некогаш се потребни и медикаменти. Проблемот е решлив, поточно паничните напади мошне успешно се лекуваат и претставуваат една од психичките тегоби за чиј механизам се знае многу малку и кој е мошне добро покриен во современата литература (особено во областа на когнитивно-бихејвиоралните терапии).

Како се случува напад на паника?

Кога самоиницијативно, доволно долго би дишеле плитко од градите, со подолго вдишување отколку издишување и со затегнати раце би ги пумпале дланките, како да треба да извадиме крв, би ги доживеале следните симптоми: вртоглавица, трнење на дланките и стапалата, забрзано чукање на срцето. Слично, но помалку интензивно, како и она што се случува на почетокот на самата паника.

Ако овие телесни симптоми би ги толкувале како знак дека ќе се случи нешто страшно, дека ќе ја изгубите контролата или дека нешто сериозно не е во ред со вашето тело и здравје, ќе иницирате телесна реакција на стравот, односно реакција на симпатичкиот дел од автономниот нервен систем и засилено лачење адреналин, лачење резерви шеќер и масти во крвотокот, забрзано чукање на срцето, напнатост на мускулите... сето она што му е потребно на организмот да му даде сила да се бори или да бега од надоаѓачката опасност.

Кога нема реална опасност, овие моќни телесни промени организмот најчесто ги толкува како знак на „катастрофа“. Во реална ситуација, некои телесни промени или знаци на помала вознемиреност (што е последица на веќе активираниот органски ланец за реакција на стравот) личноста ги толкува како знак на надоаѓачка опасност, дише побрзо и поплитко, што предизвикува или ја засилува хипервентилацијата (вишок кислород во организмот што е проследено со вртоглавица и трнење на дланките и стапалата), па понатаму се толкува како „доказ“ дека опасноста навистина доаѓа и реакцијата од стравот верижно се засилува и како последица се случува интензивирање на сите опишани телесни промени.

Овие телесни промени поминуваат спонтано после краток временски период (во просек десетина минути), зашто природата освен со симпатички, не обдарила и со парасимпатички дел од нервниот систем, чија улога е спротивна на симпатичкиот. Неговата улога е да го смирува и закрепнува организмот после реакцијата „бори се или бегај“. Личноста која преживува напад на паника не го знае ова (понекогаш не ни верува), туку има потреба моментално да се „спаси“, и спроведува низа реакции со кои впрочем си го отежнува целиот процес. Кои се тие реакции? Бегање и размислување „Ова не смее да ми се случува“, „Само да не добијам напад повторно“, што често или само го одржува проблемот или го интензивира.

Нападот на паника има исто влијание како и хорор филмовите (единствено што филмовите сами избирате да ги гледате). Сѐ што може да ви направи филмот е да ве заплаши и тоа прилично, и да ве мотивира да се однесувате како да сте во вистинска опасност - а впрочем не сте. Човек исплашен од хорор филм спие со запалено светло и се тресе на секој звук, лишувајќи се од квалитетен сон и одморено функционирање, избегнувајќи ја замислената опасност. Верува дека не смее да му се препушти на сонот и мора подготвен да ја дочека опасноста. Слично постапува и личноста во паника, предвидувајќи и стравувајќи од нов паничен напад.

Што да се прави?

Да посматраме наназад, важно е да не се извлекуваме и да не бегаме, да ја прифатиме својата вознемиреност и да почекаме да помине. Што значи да се прифати? Да се сфати вознемиреноста како непријатност со која може да се функционира и која секако ќе помине.

Како, на пример, кашлицата. Кога кашламе, констатираме дека имаме кашлица. Вообичаено продолжуваме да го правиме она што сме го правеле и покрај константниот нагон за кашлање - се искашлуваме и продолжуваме понатаму. Кашлицата ни е непријатна, но бидејќи не можеме да ја избегнеме, веќе е тука, продолжуваме да функционираме. Меѓутоа, ако кашлицата е премногу интензивна, ќе земеме нешто што помага за смирување на кашлицата и ќе се смириме додека не помине - ако сме во можност. Но, не сме се оттргнувале ниту сме си зборувале: „Не смеам да имам кашлица, страшно е и неподносливо“. Кога тоа би си го повторувале кога ќе имаме кашлица, веројатно би се исплашиле и би доживеале гушење.

Да се прифати тоа значи да се функционира, и покрај непријатното чувство, не треба да се спротивставуваме. Да се прифати значи да се констатира што се случува и да се функционира и покрај тоа. Тоа го посматраме однапред, сакаме да ја прекинеме верижната реакција на нејзиниот почеток. Не ги толкуваме телесните промени како знаци на катастрофа, болести и слично, туку им го припишуваме реалното значење. Си велиме дека тоа е вознемиреност, само непријатно чувство и дека ќе помине. Секогаш поминува!

Констатирајте и прифатете ја реалноста, а единствената реалност е дека сте анксиозни. Значи, вие сте анксиозни (исплашени), но не сте во реална опасност. Не ја негирајте сопствената анксиозност и не си го забранувајте тоа чувство зашто тоа само ќе ги влоши нештата. Како може да ви наштети анксиозноста? Се работи само за непријатно чувство, но не и за реална опасност. Не бегајте. Останете во таа ситуација и почекајте да помине бурата. Не мора да бегате за да се смирите, ќе се смирите секако. Почекајте малку. Интензивната анксиозност во моментов ви го нарушува размислувањето, концентрацијата и планирањето акција.

Останете со тоа чувство во ситуацијата во која се наоѓате и одложете ја одлуката за бегање. Внатрешниот говор, она што го мислите во таа ситуација е клучно за да не се влошат нештата. Доколку сте во некоја пасивна позиција (на пример, седите во автобус), сѐ што треба да направите е да продолжите да седите, обрнете внимание на внатрешниот говор и дишењето, и продолжете го патувањето. Доколку сте во активна позиција (да речеме, возите автомобил или одржувате предавање), кога ќе го констатирате анксиозниот бран и сѐ она што го правите како и оној во пасивна позиција, полека продолжете да го правите она што сте го правеле.

Фокусирајте се на сегашноста, на она што се случува во реалноста, а не на катастрофалните сценарија што ги смислува мозокот. Секоја помисла и слика која се заснова на прашањето „Што ако...“ се случува само во вашата глава, а не во реалноста, и секако не ви помага да се смирите туку уште повеќе да се вознемирите. Затоа, вратете се во реалноста, така што ќе разговарате со луѓе, ќе им поставувате прашања, гласно ќе ги читате сообраќајните знаци, ќе констатирате што се случува околу вас.

Мислите кои одат во правец „Ќе умрам, ќе полудам, не смее да ми се случува... Неподносливо е“ треба да се заменат со некои пореални „Непријатно е, но ќе помине“... Кога би верувале во тоа, секако ќе ви биде полесно, а за да верувате во тоа треба претходно да се обидете. Исто така, техниките за дишење се мошне важни за побрзо и поефикасно смирување на организмот и состојбата на умот. Што ако некој ме види кога имам паничен напад? Тоа е сосема можно, навистина, што тогаш?

Луѓето главно одговараат: „Па, ќе се посрамотам...“ „Ќе мислат дека сум луд(а)“, ќе ми се смеат...“, „Ќе видат дека имам слабост, а тоа е недозволиво“. Јас и натаму прашувам: „Ок, па што?“. Никој не е рамнодушен кон една таква можност, ниту се очекува да биде, но, колку навистина се страшни последиците ако ве видат за време на паничниот напад? Дали во долгорочна смисла навистина може да изгубите што било?

Кога луѓето ќе видат човек што доживува паничен напад, гледаат дека не му е добро, се плашат и самите, повикуваат помош или и самите помагаат. Или само констатираат дека на човекот не му е добро. А потоа, со стравот дека некој би можел да ве види (или да ве види група луѓе) само го влошувате проблемот, го одржувате и го интензивирате. Впрочем, ова претставува проблем кој треба да се реши посебно, покрај самата паника.

Кога знаеме дека тоа е само доживување, дека тоа е непријатно, но реално безопасно и дека ќе помине, тогаш стравот од нов напад значително се намалува. Постои непријатност, но не и страв. А со такво чувство полесно го прекинуваме бранот на надоаѓачката анксиозност и спречуваме паничниот напад да се случи во полн сјај, зашто телесните симптоми што ги чувствуваме кога се вознемируваме исто така ги толкуваме пореално.

Од голема помош во смирувањето се техниките за дишење. Ако, како што видовме погоре, со намерно плитко дишење можеме да предизвикаме хипервентилација, зошто тогаш не би можеле намерно да изведеме обратен процес? И тоа е физиолошки факт. Адекватните техники за дишење посигурно ќе ве доведат до смирување на телесните реакции отколку седативите. Полесно е да се испие лек, но со дишењето, меѓу другото, се нуди доживување на реална контрола, односно сознание дека вие управувате со своето тело (а тоа е она што му е потребно на некој што е склон кон паника).

Во случаите кога паничните напади се случуваат од никаде, без јасен надворешен прекинувач, луѓето се прашуваат зошто тоа воопшто и почнало да им се случува? Како дошло до првиот напад на паника?

Пред првиот (некогаш) и единствен напад на паника кој не е ситуациски поврзан, му претходело некое трауматско искуство или интензивен стрес (на пример, сознание за сериозна болест, смрт на блиска личност и слично) или хроничен акумулиран стрес (долг процес на лекување, низа неповолни настани на работното место...), хроничен замор и исцрпеност, па организмот е „повознемирлив“.

Што не треба да се прави? Не дишете длабоко! Длабокото дишење, на начинот кој е вообичаен во нашата култура, впрочем е само поинтензивна варијанта на плиткото вдишување воздух во градите (со подигнување на рамениците), кој вообичаено не е проследен со доволно долго издишување, така што со оваа варијанта на дишење само ја зголемувате хипервентилацијата. Она што впрочем е длабокото дишење (на кое алудира странската литература) е таканаречено „дишење со стомак“, кога во процесот на вдишувањето и издишувањето го вовлекувате и опуштате стомакот, а не ги поместувате градите и рамениците.

Постојат и други техники на дишење кои се мошне корисни, а се засноваат на тоа да имате изедначен ритам на дишење со подолго издишување (вдишување со нос - задржување на воздухот - подолго издишување преку устата) зашто токму тоа е спротивно на она што доведува до хипервентилација. Токму заради хипервентилацијата во повеќето американски филмови оној што доживува паника дува во хартиена кеса - за да се ослободи од вишокот кислород од организмот (што води кон целта: смирување).

Слики: Natalia Skirzynska

Извор: https://www.danas.rs

Слични содржини

Графички Дизајн / Книжевност / Психологија / Стрип
Општество / Психологија
Книжевност / Психологија / Живот
Психологија / Живот
Психологија / Наука / Теорија

ОкоБоли главаВицФото