1014 hPa
66 %
10 °C
Скопје - Вто, 19.03.2024 12:58
СНЕГ
Таа доцнеше на нашата прва средба во кафулето Синема. Чекајќи ја, нервозно прелистував страници од книга. Потоа се вртев наоколу, но и тоа ми здодеа. Еден љубовен пар влезе во кафулето. Беа убаво облечени. Одново го измешав кафето, но не отпив голтка. Само ми се допаѓаше звукот што лажицата му го прави на филџанот. Наоколу беше речиси тивко – се слушаше само музиката. Тоа беше албумот од Мајк Олдфилд.
Седев гледајќи кон влезната врата и поради големите прозорци наместо ѕидови, можев да ги забележам минувачите. Сите поминаа, освен Марија.
Само што го спуштив погледот кон книгата, кога таа брзоплето седна на столчето спроти мене.
– Знам дека доцнам. Извини – рече. Гласот ѝ беше убав.
Погледна кон книгата.
– Ете, си читал барем.
– Да – реков.
Марија нарача кафе. Ја зеде книгата во раце. Нежно, со прстите ја истражи корицата, па насловот, па ја отвори и ја помириса.
– И, каква е? – ме праша.
– Меланхолична – одговорив – некако меланхолична е.
– Што значи тоа? – краевите од нејзините усни се собраа. Изгледаше како да се шегува.
Позборувавме уште малку на таа тема. Потоа, како добар вовед во следната, Марија стави една коцка шеќер во нејзиното кафе.
– Не мислев дека коцките шеќер сè уште постојат – се насмевна.
Вљубениот пар наспроти очигледно се забавуваше повеќе од нас. Некој од нив гласно го спомена зборот комедијант и стигна до нас. Марија рече дека брзо ќе им помине. Ја прашав зошто.
– Затоа што го употребија зборот комедијант. Луѓето не зборуваат така денес.
Во кафулето Синема беше удобно, но Марија посака да прошетаме надвор на снегот. Ѝ го придржав капутот додека го местеше шалот. Бев блиску до нејзината коса и посакав да ја допрам. Таа не ги насети моите намери.
Надвор паѓаше снег. Се плашев дека чевлите можат да ми пропуштат вода и во случај Марија да ме покани кај неа дома, би се посрамотил.
Таа, пак, потскокнуваше во неизгазениот снег бидејќи ѝ се допаѓаше звукот, или тишината што ја носи снегот, сеедно. Чекоревме без престан и не знаевме во која насока се движиме. Не сакав да ѝ попречам на спонтаноста на нашата прва љубовна средба.
– Кажи ми некоја тајна – рече таа.
– Каква тајна? – прашав вчудовидено.
– Не знам. Тајна. Некоја обична тајна.
Ја спуштив главата и ги броев чекорите, повремено обидувајќи се да ги синхронизирам со нејзините.
– Понекогаш сакам да спијам во дневната соба – изустив. Се поколебав, но продолжив. – Убаво ми е таму. Имам чувство како да не сум сам. Телевизорот е секогаш вклучен, се слушаат стрелките од часовникот, стои сладникавиот мирис на луѓето што поминале и јас спијам тука. Каучот е тесен, а стапалата ми висат надвор. Но сепак, спокоен сум.
Марија слушаше внимателно. Не рече ништо, но ме фати за рака. За миг почувствував дека чевлите ми се натопиле.
Тогаш, таа направи нешто неочекувано. Легна на снегот и ги рашири рацете.
– Нели ангелчиња во снегот прават само децата? – реков изненаден.
– Во никој случај – рече таа низ смеа – ова не е детска игра.
Легнав и јас на снегот, до неа. Се држевме за раце и мавтавме горе-долу, горе-долу и помислив на сите оние нешта што би ѝ ги направил потоа и како би ѝ ја допирал косата и би ѝ ставил коцка шеќер на јазикот и додека мечтаев, снегот ги стопи нашите тела и сè што остана од нас беа двете фигури на снегот и нашата облека над нив.
ФОТОГРАФИРАЊЕ НЕЧИЕ ОТСУСТВО
Сабота, 9 јуни
На литературната средба во Културниот центар не се случи ништо особено, освен што бесцелно се дискутираше за концептот на време во книжевноста. Поради својата ненаметливост, односно непознавање, не се вклучив, туку стоев потпрен на вратата и само слушав. Се подготвуваше да заврне, токму во квечерината, и тоа дополнително ме вознемири.
Додека еден роднокраен прозаист се обидуваше да нè инспирира, ми дојде мисла дека нема помачно, понеиздржливо чувство од чувството на квечерина – нешто што личи на вина – токму како да се присетуваш на период од историјата што никогаш и не постоел.
Таа помисла не ја споделив ниту со еден пријател поет, со кого се среќававме на тие средби. Иако ми успеа да се спријателам само со него (не делевме ист вкус ниту, пак, имавме други теми на разговор освен надменоста на дискутирањето за литература), не можев да му ги откријам личните ставови во врска со книжевноста – нив, сепак, ги доживував онолку интимно колку што се доживува ракописот со рецепти за храна на одамна починат човек.
Токму пред крајот, еден постар, но невпечатлив поет се осмели да прочита песна. Ја читаше бавно, стих по стих, и тоа личеше на нераскадрирана сцена од филм на Бела Тар. Доби неколку лоши критики. Не верувам дека повторно би читал.
Потоа, сосема случајно, како што и секогаш бидува во книжевноста, ја видов неа. Не беше сама. Мојот прв впечаток за неа – личеше на оние луѓе што никогаш не остануваат сами. Мојот втор впечаток за неа – ноктите ѝ беа исечени.
Истата вечер заспав мечтаејќи по иднината на нашата книжевност и нејзината љубовна историја, со којзнае колку невешти и смешни љубовници преплашени од самотијата.
недела, 18 јуни
Врнежливо и безнадежно. Се плашев да не ја откажат литературната средба за вечер. Прегледував некои од книгите што ги имам: „Род“ од Јерговиќ, „Храбрите капетани“ од Киплинг (ги обожавав илустрациите на изданието од „Детска радост“ повеќе од романот), „Insomnia“ од Дурацовски, „Што да сторам кога сè гори?“ од некој егзотичен автор чие име не можам да го запаметам, збирка раскази од Господинов, „Раковиот напоредник“ од Милер. Повеќето од овие наслови се купени на старо и мирисаат на други луѓе и отпечатоци од некои изминати прелистувања. Не ми пречи тоа. На пример, во „Прогонувачот“ од Кортасар, купен кај еден сезонски продавач со тезга покрај езеро, пронајдов цвет, а од една друга книга од истата тезга, прелистувајќи ја, испадна ливче со редоследен број за лабораториски испитувања. Чии испитувања? Дали читателот некогаш ќе биде добро? Кратко мистифицирав, а потоа го поканив брат ми на ручек.
На вечерната средба во Културниот центар повторно истите лица. Нетрпеливо ја чекав, но таа не се појави. По читањата, завршивме во едно кафуле. Пушевме и пиевме кафе. Го прашав неугледниот поет колку време ја пишувал поемата што ја прочита синоќа.
– Ми се допадна – му реков.
– Да, но за среќа, поетите ме распнаа.
Во кафулето се мешаа мириси на неиспрана облека и цигари. Кафето имаше киселкав вкус.
– Зошто? – го прашав.
– Па, песната не беше моја, туку од Анте Поповски, што значи го критикуваа него.
Се насмевна зајадливо, и од таа насмевка сфатив дека не е нужно книжевноста да се доживее сериозно, туку напротив, како шега, како анегдота што се пренесува од колено на колено во една фамилија риболовци.
понеделник, 19 јуни
Книгите се товар единствено за оној што не знае како без нив. Го замислувам мигот на враќање во татковиот дом по векови скитање, тропнувам на врата, отпрвин тој не ме препознава, ништо во мене не оддава слика на оној претходен, помал и слабичок јас, но следејќи ја логиката на сонот, знае кој сум. Ме поканува во домот и пред да ми направи чај, ме носи во својата соба и покажува кон книгата што не знаејќи сум ја оставил над телевизорот.
– Ја бришам од прашина секој ден за да ја сретнеш онаква каква што си ја оставил – вели мојот татко.
недела, 25 јули
Го открив нејзиното име. Тоа беше во една кратка средба помеѓу две претставувања во Културниот центар. Наспроти сите очекувања, завршив во нејзиниот кревет, во една куќа во стариот дел од градот.
– Куќата е на мајка ми, тука дојдов да го поминам летото.
Добро е, помислив, го имаме само ова лето на светот. Водевме љубов додека не нè обдени, и разминувајќи се со пијаните рибари во пет наутро, почувствував дека треба да напишам нешто.
понеделник, 26 јули
Чкртките што ги напишав вчера, или денес, можеби немаат ништо заедничко со вкусот на нејзиното тело. Го приложувам нечитливиот ракопис во случај дневников да испадне од мојата чанта по љубовна сцена и таа да посака, без моја согласност, да го прочита.
Рој инсекти се собираат врз жолтеникавата светилка на мојот кревет. Кога топлината го пржи нивното кратко постоење, се струполуваат врз моите клепки или врз буквите од некоја поткината книга. Се обидувам, сосема срамежливо и нежно, да составам реченици од зборовите над кои лежат инсектите, или да ги размачкам преку хартијата во обидот да ги отстранам.
На адресата на која живее нејзиниот татко, односно во малечката соба што ја има земено под наем, секој вторник пристигнуваат писма од жената што цел живот ја чека, а никогаш не ја видел. Тој нема намера да ги отвори, затоа што вели дека ја знае содржината. Го префрлува своето исушено, гнасно тело на другата страна од креветот и продолжува да јачи од болки.
Еден студен вторник, нѐ осамнува писмо пред прагот од собата, а внатре во креветот нема никој. Сѐ што останало од нејзиниот татко се искинатите долни пижами и мирисот на умрено. Некоја подалечна роднина објавува дека ископале нов гроб на крајот од гробиштата и дека попот ќе го пее следното утро во девет часот. Врне снег непрекинато. Се молиме стоејќи пред беспотребно ископаната земја. Тогаш доаѓа таа, жената од неговите писма, се обвистинува нејзината појава, црнината со везени мотиви на рамената, бавниот чекор, глуждовите што наѕираат како бели срни исплашени од ветрот. Се доближува до нас, фрла парче земја над замислениот ковчег. – Зошто престана да испраќаш писма? – ја прашувам. – Рој инсекти умираа во светилката над мене и ми паѓаа над клепките или врз зборовите што ги составував – вели таа најпосле.
четврток, 3 август
Откако открив дека таа доаѓа тука речиси секое лето, ме измачува помислата на зима. Познавајќи се себеси, очајно ќе посакувам времето да помине.
Повторно се сретнавме пред Културниот центар. Потоа, целиот ден го поминавме на плажа и се вративме во нејзината соба на стемнување.
– Ние сме прозорци од напуштена куќа – рече таа.
Впечатливо е тоа што кога ќе здогледа канделабра, се одделува од мене со брз чекор и потскокнувајќи како балерина, танцува под канделабрата. Тоа го прави на секоја од канделабрите до куќата на мајка ѝ. Ме моли да ја фотографирам додека танцува. Не сфаќам зошто ми е срам да ја гледам така, се чувствувам непријатно и непријатноста расте од канделабра до канделабра.
На последниот танц во ноќта, заврна. Зјапав во нејзиниот целосно потопен жолт фустан, во малите тврди гради и истакнати брадавици, во капките што ѝ се слизгаа по вратот. Изгледаше како да ме изневерува. Ги разголи бедрата под уличната светилка и дозволи облаците да ѝ ја натопат вагината со течности што испариле од нејзиното меѓуножје во една наша љубовна средба рано наутро во вторник. Ме вознемирија нејзините чекори, леснотијата со која се крева на прсти и се спушта претпазливо, едната рака високо крената, другата закопана во неисчешланата коса, гласот, пижамите со Мики Маус, сè.
Кога танцот заврши и последната канделабра остана далеку зад нас, Марија го намести креветот.
Преморен, легнав како некој болен, а таа се средуваше пред спиење. Помислив дека треба да ја оставиме чешмата од тоалетот да тече капка по капка цела вечер – ох, колку уморувачка мисла е тоа – нешто упорно да прави звук во точно одреден ритам.
– Некој сигурно забележал колку езера постојат на светов. Некој друг сигурно ги посетил. Треба да се провери ова – ѝ реков.недела, 18 август
Летата овде знаат да бидат исцрпувачки и наметливи. Од синоќа се преполови бројот на поети на литературните средби во Културниот центар. Не ја открив причината. Во кафулето заедно со мојот пријател поет и со Марија дискутиравме за временската прогноза и за честите невремиња. Таа ме праша дали сум го паметел летото кога исто така имаше поројни дождови. Без двоумење одговорив да, тоа беше летото 2014 година и таа, очигледно вчудовидена, ме праша како сум можел да запаметам лето според тоа дали врнело.
– Понекогаш дождот го сфаќам лично – одговорив – и сите години од мојот живот ги паметам според летата и книгите и точно, во летото 2014 врнеше дожд и не одев на плажа, а во големата кујна од станот каде што седев под наем ги читав трите тома на Дејвид Коперфилд што ме чинеа цела вечност. Сè уште го паметам тоа лето – изданието на Дејвид Коперфилд беше старо и разјадено по страните, брат ми имаше нова девојка, репрезентацијата на Италија испадна уште во групната фаза од Светското првенство во фудбал, а дождот не запираше.
вторник, 13 септември
Два настана неизбежно ме променија мене и мојата младост. Во Културниот центар немаше ентузијасти, а со тоа престана и одржувањето на литературните средби. Марија си замина од мојот град без да се збогуваме. Тоа го дознав едно утро кога чекајќи ја пред куќата, со крпа на рамото и шише со вода во раката, излезе нејзината мајка и ми соопшти дека таа заминала и ќе се врати догодина. Ѝ било тешко да се збогува со мене, а и јас сигурно сум бил свесен дека на крајот од летото, таа треба да си оди.
Вистината е дека моето поимање за времето откако ја запознав беше налик на преминувањата во книжевноста (времето што тече во романите на Томас Вулф) и во филмовите (неспоивото време помеѓу две сцени од филм на Годар). Нашата врска беше краток попладневен сон или бескрајно разлевање на капка дожд врз прозорецот.
Таа отсекогаш личеше на отсутен човек, а за таквите луѓе имам чувство дека никогаш вистински не заминуваат. Затоа и не го насетив епилогот.
понеделник, 19 февруари
Мојот пријател поет ми раскажа анегдота за некој друг поет што сакал да биде тажен за да може да пишува. Ова, секако, сум го слушал често и во секакви варијанти. Моето пишување, нормално, не се подобри по нејзиното заминување, туку стана пркосливо.
За волја на вистината, цела зима ја поминав пишувајќи ѝ едно кратко писмо:
„Драга Марија, го очекувам мигот на нашата следна средба. Дотогаш, размислувам за многу нешта. Не знам дали знаеш, но животните, кога заспиваат, ја наслонуваат главата настрана. Патем, вчера ми се случи нешто необично. Заборавив во која литература спаѓа Кундера. Поминав по чешката, француската, но залудно. Потоа го барав во еден подзаборавен агол со сомнителен наслов. Таму обично се наоѓаат отпадоци, жолт печат, учебници по биологија, неколку некролози. Но, него го немаше. Исцрпен, цела ноќ ја поминав во библиотеката. Книгите испуштаат специфичен мирис поради жештината. Тешко е да се дише покрај нив. Впрочем, кога не е?
Се плашам дека го загубивме Кундера. До скоро.
П.С. Тоа што го кажав за животните можеби не е точно во целост, но мене особено ми значи и го сметам за своја лична вистина.“
И тоа беше сè. Таа, секако, не ми одговори. Фала му на Бога што Културниот центар престана со работа и роднокрајните поети не се занимаваа со безначајни подвизи како моите.
недела, 9 јуни
Сосема случајно, ја сретнав Марија на аголот од една улица во стариот дел од градот, блиску до куќата на мајка ѝ. Со себе носеше книги. Ми кажа дека сега пристигнала дома, но само за кратко и дека сепак ќе се врати кон крајот на летото (повторно истото тегобно навестување дека времето поминува). Беше облечена во единствениот жолт фустан, а патоказите во форма на мали црни точки на нејзиниот мек, бел грб, ме одведоа до еден друг јуни, кога ги испитуваше измачените лица на пазарџиите и филозофираше со наивноста на убаво намирисана и чиста девојка. Се сетив како нејзиниот грб беше осветлен од портокаловите светилки залепени над креветот од мојата соба, кој беше утешно голем за двајцата во неиздржливите приквечерини на минатото лето. Тогаш, влегувајќи во неа, почувствував како во мојата душа се насобрале илјадниците книги од мојот живот, со своите тврди, црни, зелени и црвени корици, со измачените ’рбети и шилести агли и натежнале како нешто неискажано, нешто што не успеав да ѝ го кажам на мојата мајка во детството, на мојот татко малку подоцна, а најпосле ниту нејзе.
Таа стоеше на аголот од улицата и не се помрдна. Долго зјапаше во мене и рече:
– Не се збогував со тебе тогаш затоа што човек што чита деноноќно не е жив човек.
Ја наслонив главата на нејзиното рамо.
Договоривме средба на крајот од летото на истото тоа место. Потоа таа замина и ја гледав како чекори бавно поради купиштата книги што ѝ се вдомиле под рамената. среда, 13 септември
Почеток на септември. Денот се намалуваше, Марија собираше камчиња и школки, а јас пишував.
– Сликај ме – рече. – Сликај ме како собирам камчиња. Од нив ќе направам свеќници.
Дури и сега, по многу време, кога го внесувам овој ден во мојот дневник и ќе помислам на тој миг на плажата, чувствувам некаков спокој. Таа не собираше секакви камчиња, туку само оние што се мазни од сите страни, мазни и сиви. Гледајќи ја така, се прашував дали некогаш ќе бидеме безгрижни. Го изговорив зборот безгрижност, го изговорив буква по буква, меко, нежно, грубо, но дури и во неговото бавно изговарање се чувствуваше мачнина.
– Треба да зборуваме на јазик поблизок до суштината – реков.
– Треба да ти ги покажам семејните албуми со фотографии – одговори таа.
Истата ноќ ги разгледувавме нејзините семејни албуми со фотографии. Полека ѝ навлегов во оној дел од животот во кој сѐ уште не сум имал можност да ѝ бидам. Таа се засрами, ја наведна главата. И јас би се срамел ако ги покажувам фотографиите од мојот живот, не затоа што таму има нешто што не треба да биде, туку дека не сум доволно присутен во албумите од своето детство.
Во еден друг расказ, некогаш одамна, напишав: „На фотографијата сме сите ние, освен јас. Во рацете држиме огромен крап и ѝ се насмевнуваме на камерата.“
Во моите спомени фотографијата постоеше и на неа држам крап, слаб сум и немам повеќе од 7 години. За потребите на расказот, го отворив албумот и ја видов фотографијата, но ме вознемири фактот што јас не бев на неа. Во моите спомени, во некој интимен дел од нив, сум се проектирал на фотографијата, сум ѝ се наметнал. Впрочем, исто онака како што на почетокот на септември, сосема скромно, се наметнав во детството на Марија преку нејзините албуми, божем моето битие природно припаѓа на нејзиното уште од најраното детство. Важно ми е да се сакаме уште од деца, инаку зошто сега, по толку години, ја запознав без да сум ја сакал во детството?
Бдеев над еден албум со убави корици – исполнет е со слики од семеен одмор во Пештани кон крајот на 90-тите или почетокот на 2000-тите. На фотографиите има повеќе возрасни, а и деца. Забележав дека Марија сѐ уште ја има истата насмевка. Јас не. Се обидов да пресметам колку години сум имал јас на тој нејзин одмор. Не можев да се сетам. Го вметнав своето детско тело помеѓу нејзиното во една фотографија од плажа. Моето тело е како на сувтар, слабо, исончано, имам пеги на лицето и гумени влечки поголеми за неколку броја. Таа е исто така сувтар, ненајадена е, умешно ја има собрано косата со шнола, ѝ се насмевнува на камерата, позира. Во нејзиниот дел од фотографијата е пладне, во мојот дел сонцето речиси и да заоѓа. Во мислите се погрижив и за тоа. Наеднаш, тука сме, на плажата, моето тело и нејзиното, две среќни деца, без ништо лошо на нив. Го затворив албумот. На Марија конечно ѝ олесна, воздивна и ја крена главата.
– Не мислев дека олку ќе се засрамам пред тебе – рече.
– И мене ми олесна – ѝ реков, имаме една заедничка фотографија како деца. Отсекогаш сме се познавале.
Тоа беше најсреќната ноќ во мојот живот, слична на сонот кога се враќам во родната куќа и таму ме пречекуваат книги. Сакав да ѝ кажам уште толку многу нешта за себе, да ѝ покажам кој сум и како размислувам, да ѝ раскажам дека целиот свој живот ќе го поминам обвинувајќи се себеси за нешта што не сум ги сторил, и дека чувствувам, длабоко во себе, дека нема да ми олесни товарот што мојата измачена душа го крепи, правејќи непрестајно да ги мијам рацете и лицето, како милостивиот клисар во Канео пред да ги бакне иконите.
И така, најчесто, тегобноста расте во лето, во приквечерината налето, кога сонцето паѓа и небото е убаво и не припаѓа никому како нејзиното тело кога е голо. Тогаш, за да се смирам, го замислувам токму тоа тело како се шири во креветот; нејзиното тело изгледа бескрајно кога е голо и замислувам како го допирам, нејзината кожа е како пената што ја прават брановите, како шеќерните коцки во чаша со вода, нејзиниот здив е како млака анестезија, и продолжувам, ја спуштам главата помеѓу нејзините нозе, тоа е моето причестување пред Бога, го исползувам јазикот да вкуси од течностите на нејзиното тело, тивко дишам, го мрдам јазикот, создавам букви, ја наоѓам нејзината коса во мојата уста и однекаде се слушаат црковните камбани, нејзиното бесчујно дишење додека спие, музиката, езотеричноста во краевите од нејзините усни и една книга покрај креветот на кој сонува (секогаш се истите тие усни и секогаш е истата таа книга „Приказна за господин Зомер“), геометриските фигури околу нејзината уста и сите природни науки собрани во нејзините очи, и за миг над нашиот кревет почнува да врне, а кога ќе престане, ѝ го помирисувам грбот и бакнувајќи го внимателно и полека, за да не го повредам, нежно се качувам нагоре до нејзиниот врат, и таа станува немирна во сонот и за да ја успокојам, ѝ шепнувам дека таа е најубавото откритие после огнот, и воздивнува, како глуварче на ветрот, се врти кон мене за да провери дали сè уште сум тука, или јас сакам да мислам дека го прави тоа, и потоа паѓа, паѓа во длабок сон од кој не можам повеќе да ја разбудам, и наместо неа, се будам себеси и повторно се наоѓам во квечерината во лето и моето испосничко срце се стега како хоризонтот пред мене, чувствувајќи дека нема да преживее уште едно зајдисонце на овој свет, и се присетувам на Господ, како на стар пријател, и во разговорот со него, го обвинувам за неповторливоста на детството и овие наши љубовни средби.
четврток, 14 септември
Се бањаме во разбранетото езеро. Ако на брановите сум им свртел грб, Марија вика Пази! ако, пак, таа им свртела грб, јас викам Пази! и замислив дека си викаме така сè до крајот на нашите животи.
Од збирката раскази „Неми филмови“ во издание на Или-или
Димитар Димоски (1992) е роден во Охрид. Добитник е на наградите: „Нова Македонија“за расказот „Создавач на светови“ (2014), награда „Живко Чинго“ за расказот „Мојата куќаво Крс’ Џамија“ (2015) и „Нова Македонија“ за расказот „Неми филмови“ (2016). Член е налитературниот клуб „Григор Прличев“ од Охрид. Збирката раскази „Неми филмови“ е неговиот дебитантски ракопис.
Фотографии: Зикиан Лиу