Ноам Чомски за Викиликс

Џон Фејн: Кое е главното прашање во оваа борба околу Викиликс и достапноста на информациите?

Ноам Чомски: Главното прашање е дали граѓаните на една држава имаат право да знаат што работи нивната влада.

Фејн: Со други зборови, сакате да кажете дека не ни кажуваат што работат?

Чомски: Кога би ни кажувале, не би постоеле тајни. Доста време поминав читајќи ги документите од кои е тргната ознаката за доверливост после многу години, и во најголемиот дел од случите тоа се документи кои ја штитат државата од нејзиното сопствено население. Она што сега се објавува е познато на нејзините противници – не сè, ама еден значаен дел – да.

Фејн: Не е ли точно тоа дека државата мора да држи некои работи во тајност за успешно да ја врши својата работа?

Чомски: Се разбира. На пример, ако САД и Британија сакаат да го нападнат Ирак, подобро би им било да го кријат фактот дека Блер и Буш веќе почнале да бомбардираат пред официјалниот почеток на инвазијата. Но мислам дека државите немаат право да ги држат во тајност таквите работи. Постојат исклучоци. Има случаи кога, на пример, траат преговори и не треба истите да се попречуваат. Тоа не е апсолутен принцип, но мислам дека системите на власт секогаш треба да ги правдаат причините зошто ги држат своите граѓани во незнаење. Понекогаш тајните се потребни, ама главно не се.

Фејн: Веќе споменав дека владите во некои тоталитарни системи не би се замарале многу околу обвинувањата кои сега му се „пакуваат“ на господинот Асанж, но зошто овие држави толку се трудат да го спречат објавувањето на овие материјали кои, засега, само создаваат добра забава и предизвикуваат блага нелагодност, но колку што можеме да видиме, никаде не создаваат ризик за националната безбедност?

Чомски: Мислам дека не постои опасност за националната безбедност, но тоа обично е така со доверливите документи. Можеме да се запрашаме: зошто сите не се објават наеднаш? Па, владите и другите системи на моќ – деловните и другите кругови – сакаат да се заштитат од јавноста. Но мислам дека има и некои откритија.

Фејн: Кои?

Чомски: Според мене, тоа се откритијата за дипломатската служба и коментаторите. Ќе ви го дадам највпечатливиот пример. Најголемо внимание предизвикаа документите за Иран. Стејт департментот, Хилари Клинтон и некои аналитичари заклучиле дека документите покажуваат дека арапските држави ја поддржуваат непријателската политика на САД кон Иран, па дури и дека посакуваат отворени напади. Тоа беше главната вест. Пред сè, документите не го покажуваат тоа, но поентата е дека не се споменува ни фактот дека огромно мнозинство од населението во арапскиот свет радикално не се согласува со тоа. Овие факти не се познати.

Brookings Institute, една многу угледна институција, пред само неколку месеци ги објави резултатите од испитувањето на јавното мислење во арапските држави. Излезе дека 10% го сметаат Иран за закана, 88% го сметаат Израел за голема закана, додека 77% ги сметаат САД за голема закана. Всушност, политиката на САД е толку омразена што 57% сметаат дека регионот би бил побезбеден кога Иран би имал нуклеарно оружје. Не знам за Австралија, но кога резултатите беа објавени, во Америка за нив пишуваше само еден мал дневен весник: муниевскиот Washington Times (конзервативен вашингтонски весник во сопственост на Сун Мјунг Мун, основач на Црквата на обединувањето. Следбениците на оваа црква се нарекуваат „муниевци“ – заб. на прев.). Но тие информации се достапни. Ако дипломатите и аналитичарите не знаат за нив, тоа многу ни говори. Тоа покажува дека просто не им е гајле. „Арапскиот свет“ за нив се диктатори, не население. Мислам дека тоа многу ни кажува.

Фејн: дали нештата се поинакви за ова поколение поради интернетот, или сè би било исто ако си имавме работа со „старите“ технологии како што се весниците?

Чомски: Зависи од тоа како весниците си ја вршат својата работа. Во секој случај, интернетот нуди многу можности за дистрибуција на информациите и понекогаш се користи ефикасно. Но кога новинарите би ја вршеле својата работа, повеќето од овие нешта би биле познати. Всушност, ако новинарите сега си ја вршат својата работа, насловите не би гласеле: „Арапските држави ги поддржуваат САД по прашањето за Иран“, туку: „Американската дипломатска служба толку страсно ја мрази демократијата што не и’ е гајле за тоа што мисли населението“.

Фејн: Дали мислите дека се спрема некое народно движење – реакција, отпор, контранапад – како одговор на притисоците на Викиликс?

Чомски: Не сум сигурен на што мислите. Отпор против кого?

Фејн: Против власта. Во Австралија имаме една мобилизација на мислењата од поширокиот политички спектар, и изгледа дека ова прашање произведе поддршка за Викиликс од некои неочекувани, па дури и спротивставени табори. И левичарите и десничарите, ако овие поими денес воопшто имаат смисла, од сосем различните сфери на дејствување – сите тие велат дека државите не се во право.

Чомски: Мило ми е што го слушам тоа. За жал, овде не се работи за истото. Всушност, овде медиумски присутната јавност – не сум сигурен за вистинската јавност – во суштина бара крв. Да можат да го фатат Асанж, веројатно би го растргнале.

Фејн: Но зарем тоа не е школски пример за убивање на гласникот?

Чомски: Па, тоа е показател за интелектуалната и политичка култура која се наоѓа во голема криза, според мене. Мило ми е што слушам дека во Австралија е поинаку.

Фејн: Можеби сме преплавени со поинакви информации, но колку што гледам, луѓето велат – Конечно! Ја сакаме вистината, а не будалаштините со кои државите постојано нè затрупуваат.

Чомски: Тоа е исправна реакција. Не велам дека овде нема такво нешто – има, зашто и самиот добивам безброј пораки на е-поштата. Но ми се чини дека во медиумите тоа е малцинско мислење.

Фејн: А истовремено, оние кои го поддржуваат Викиликс – а сигурен сум дека и вие сте меѓу нив – се обвинувани дека сево ова го користат за продолжување на својата долгогодишна кампања против САД и нивните меѓународни интереси.

Чомски: Што се тоа меѓународни интереси на САД? Мислам, јас сум дел од САД, и моите меѓународни интереси не се исти со интересите на Хилари Клинтон. Хилари – како што покажува примерот што го наведов, а има и многу други – ја презира демократијата. Јас не ја презирам. Нашите интереси се различни.

Фејн: Забележливо е отсуството на движењето Чајанка (Tea Party) во реакциите на Викиликс.

Чомски: Мислам дека тоа е погрешно толкување на тоа движење. Тие навистина велат: „Тргнете ни ја државата од рамениците“, но овде постои една скриена порака: „Натоварете ни ја приватната власт на рамењата“. Колку тие се свесни за тоа што го зборуваат, не сум сигурен. Луѓето, се разбира, се различни. Но смислата на нивната порака е – ајде да им дадеме поголема власт на неодговорните приватни тирани. Тоа е резултатот од симнувањето на државата од раменици. Мислам, има многу лоши работи во државата, но во некои случаи таа реагира на грижите и потребите на населението. Корпорациите се грижат само за една работа – заработката. Всушност, тоа им е законска обврска.

Фејн: На крајот, господине Чомски, мислите ли дека овој случај со Викиликс ќе го промени начинот на кој владите располагаат со информациите и односот на јавноста спрема државата?

Чомски: Секако дека ќе се промени начинот на кој владите располагаат со информациите. Мислам, Стејт департментот сфаќа дека направил нешто многу глупаво. Премногу информации беа достапни за голем број луѓе – истекувањето практично беше загарантирано. Сигурен сум дека во иднина ќе бидат многу повнимателни. Но освен тоа, не очекувам некоја голема промена. Освен, секако, доколку аналитичарите, коментаторите и медиумски присутната јавност, но и вистинската јавност, ако се организираат и не бараат значајни промени.

На пример, постојат примери кои ја илустрираат опасната државна политика за која владата би требало да одговара. Ќе ви дадам еден пример од западната хемисфера. Постојат преписки од Хондурас кои покажуваат дека амбасадата спровела опсежна анализа на воениот удар кој неодамна се случи таму. Латинска Америка се противеше на тој удар, како и поголемиот дел од европските земји: САД се колебаа, но на крајот сепак практично го одобрија ударот – Америка е една од малубројните земји кои ги прифатија резултати од изборите спроведени под воена власт.

Стејт департментот испрати документ со уставно-правна анализа, во кој се заклучува дека навистина станува збор за воен удар, противуставен и незаконски. Би било добро Американците да го знаат тоа.

Фејн: И вие сте еден од потписниците на отвореното писмо до австралиската премиерка, а нашата влада не се огласи откако писмото беше испратено – иако во првите мигови се однесуваше како полицаец, обвинител и судија. Оттогаш малку ја променија пораката. Ќе видиме како ќе се заврши тоа. Благодарам за гостувањето.

Чомски: Ви благодарам и вам

Извор: ABC Radio Melbourne

Фотографии: Ерик Хелгас