Британија и ЕУ по Брегзит

По Брегзит, Велика Британија и ЕУ се соочуваат со стапицата на Гор Видал. Во согласност со максимата на американскиот писател со остар јазик: „Успехот не е доволен. Другите мора да изгубат “, завладеја тешка политичка логика која обете страни ги наведува да го мерат својот успех со релативниот пораз на другата страна.

Тоа веќе го видовме со вакцинацијата против Ковид-19, додека Борис Џонсон се фалеше дека Велика Британија постигнала повеќе од сите други во Европа. Гевин Вилијамсон, британскиот министер за образование, му даде пубертетски тон на тој став кога изјави дека тоа е зашто „ние сме многу подобра земја од која било од нив“. Она што можеме да го наречеме „видализам“ е вградено во проектот Брегзит. Конечно, целата смисла на таа работа е дека наводно на Британија „ќе ѝ биде подобро надвор од ЕУ“.

Таа логика е помалку доминантна на страната на ЕУ, не само поради тоа што Унијата има многу повеќе грижи. Сепак, сè уште е присутна, особено во земјите каде силни евроскептични политичари (како што е Марин Ле Пен) го потенцираат успехот на „ослободената“ Велика Британија. Таа логика е јасна и на Твитер профилот на талентираниот француски министер за Европа, Клемон Боун. Така ноќта при конечното заминување на Велика Британија, минатиот месец, Боун сподели коментар што го даде за францускиот Инфо канал (LCI). Велика Британија сама се казнува со Брегзит, со право забележа тој, но „исто така беше неопходно да се покаже цената што треба да се плати за заминувањето“.

Но, ќе речете, преговорите се завршени. Имаме договор. Брегзит заврши. Па, размислете уште еднаш. Следните неколку години Велика Британија ќе ги помине во состојба на постојани преговори со ЕУ. Владата на Џонсон соопшти дека изборот е сведен на моделите на „Австралија или Канада“, но всушност повеќе ќе личиме на Швајцарија, која трпи бескрајни рунди на ситничавост во преговорите со ЕУ, испрекинати од одмаздничките напади од Брисел. Додуша, Британија ќе биде Голема Швајцарија со ракети, но дилемата е во основа иста.

Владата на Џонсон постигна извонреден договор за трговија со стоки – всушност извонреден за ЕУ. Германските автомобили и натаму ќе пристигнуваат во Британија, заедно со останатите производи и добра, каде ЕУ има трговски суфицит со Велика Британија. За 80 отсто на британската економија, која ја чинат услуги, допрва треба да се договори речиси сè. Тоа ги вклучува и финансиските услуги кои чинат речиси 10 отсто од британскиот извоз. Како што Клемон Боун триумфално твитна, првиот ден на берзанската трговија годинава, околу шест милијарди евра (5,3 милијарди фунти) вредната европска размена ја напушти лондонската берза и отиде на пазарите во Европа. Весникот „Ле Фигаро“ тоа иронично го нарече „Голем притисок“. (Како ли на француски се викаше злорадосен?)

Во одличниот извештај за потребите на лоби групацијата „Најдобро за Британија“, експертот за трговија, Дејвид Хениг, тврди дека договорот на Џонсон е само „рамка за идната соработка“. Хениг идентификуваше бројни области во кои Британија има долгогодишен економски интерес за натамошни договори. Во многу од нив, како што е потрагата по „еквивалент“ за британските финансиски услуги, одлучува исклучиво ЕУ, а некои можат да бидат откажани по налог на ЕУ, како што тоа го открија и Швајцарците. Асиметријата на моќта меѓу двете страни е поостра од кога било претходно.

А зошто сето тоа? Ако „суверенитет“ значи правна надлежност на државата да донесува закони, според кои одлучуваат нејзините судови, тогаш Британија стекнала повеќе суверенитет. Ако „суверенитет“ значи делотворна моќ на државата самата да раководи со својата судбина и го остварува националниот интерес, тогаш Британија изгубила суверенитет.

Не ми е целта да ја повторувам старата дебата од Брегзит, „внатре или надвор од ЕУ“. Поентата е дека во живиот песок на постојаните преговори ќе има безброј можности за злонамерни несогласувања, натпревари и конфликти.

Па така прашањето за сите интелигентни и добронамерни луѓе од двете страни на Каналот е како да се избегне стапицата на Видал. Тоа не значи избегнување на конкуренцијата; таа е добра за бизнисот. Историчарите велат дека нивото на конкуренција помеѓу различните играчи е она што во текот на историјата ја направило Европа побогата и помоќна, за разлика од монолитните уредувања како Кина. Трикот е во добрата рамнотежа помеѓу конкуренцијата и соработката.

Секој што следел какви било интерни преговори во ЕУ, знае дека меѓу членките се задржало многу ривалство. Сепак, тоа е повеќе како натпревар во рагби сојузот на „домашните нации“, како што ги нарекуваме во Британија. Рагби играчи од Англија, Шкотска, Велс и Ирска (сè уште класифицирани како домашни нации за таа цел) се борат 80 минути, но на крајот тие се ракуваат и тапкаат по грбот зашто знаат дека следната недела ќе играат на иста страна, за британските и ирските „Лавови“ против Нов Зеланд или Јужна Африка. Така „домашните нации“ од ЕУ знаат дека следната недела ќе играат против Русија или Кина, за европскиот тим.

Тука се покажува и трошка надеж. Кога станува збор за Русија, Кина, Иран или климатската криза, Велика Британија и повеќето земји од европскиот континент се на иста страна. Брегзит не го смени тоа. Тоа значи дека постои поширока стратешка логика на соработка, што ја надминува политичката логика на љубоморно ривалство.

Овој рационален увид, со кој се согласува дури и тврдо брегзитовската влада на Велика Британија, не е доволен сам по себе за по Брегзит да се обезбедат добри односи од двете страни на Каналот. Потребни се и доверба, добра волја, јасна и честа комуникација. По речиси пет години силно викање околу Брегзит, завладеја недостиг на доверба и добра волја.

Мајкл Гав, министер во владата кој, покрај Џонсон, е водечки „министер за Брегзит“ во Обединетото кралство, вели дека сега имаме „специјални односи“ со ЕУ. Засега тоа се само празни зборови. За да станат реални, потребно е да се воспостават нови канали на комуникација на местото на густата мрежа на секојдневни интеракции што ги изгубивме со напуштање на ЕУ. Јас би рекол дека има одредена подготвеност во владата да го направи тоа билатерално, особено со Германија и Франција, но никаква подготвеност тоа да се направи со Унијата како целина.

На списокот на работи на британските министерства се споменуваат само „идните односи со ЕУ“ за кои е задолжен Гав (кој во пракса се чини дека е министер за сè), додека „Европа“ се додава меѓу надлежностите на министерот за надворешни работи. Тој сега има асистент „за европското соседство и Америка“. Доколку продолжи вака, специјалните односи на владата со ЕУ ќе бидат поблиску до ироничниот пречек што некогаш го слушнав од поранешниот германски канцелар Хелмут Шмит, за фалењето со специјалните односи меѓу Велика Британија и САД: „Тие се толку посебни што само едната страна знае дека постојат “.

По Брегзит, на Британија повеќе од кога било порано ѝ е потребна политика за европски работи, а на Унијата – за британски работи.

Илустрации: Nate Kitch

Извор: The Guardian