Доаѓа ли стагфлација?

21.05.2021 00:08
Доаѓа ли стагфлација?

Сè повеќе се дискутира дали инфлацијата која ќе започне следниве месеци заради силното закрепнување после Ковид-19 рецесијата ќе има минлив карактер или дали ќе остане трајно, зашто во неа се отсликуваат pull факторите на страната на побарувачката и push факторите на страната на трошоците.

Повеќе насоки на аргументација укажуваат на повторен постојан раст на инфлацијата која повеќе од една деценија беше под годишната цел од 2 проценти кај повеќето централни банки. Првата аргументација вели дека САД употребија претерани фискални поттикнувачи за економијата која изгледа дека закрепнува побрзо од очекуваното. Дополнително, од пакетот од 3 билиони долари од минатогодишната пролет и коњуктурниот пакет во износ од 900 милијарди долари од декември, во март се усвоени државни издатоци од 1,9 билиони долари а наскоро следи инфраструктурен пакет од 2 билиони долари. Со тоа реакцијата на кризата на САД десеткратно ги надминува мерките против глобалната финансиска криза од 2008 година.

Контрааргументот гласи дека овие мерки за оживување на коњуктурата нема да предизвикаат трајна инфлација зашто домаќинствата голем дел од парите ќе остават настрана за да можат да ги отплаќаат долговите. Освен тоа, инвестициите во инфраструктурата нема да ја зголемат само побарувачката туку и понудата со тоа што ќе ја прошират состојбата на јавниот капитал кој ја зголемува продуктивноста. Но, дури и ако се земе предвид оваа динамика, порастот на приватното штедење врз основа на коњуктурната програма ќе имплицира дека во одредена мера ќе дојде до ослободување на одложената побарувачка која ја зголемува инфлацијата.

Во тој контекст, вториот аргумент се состои во тоа што емисионата банка на САД, Federal Reserve и другите важни централни банки со нивната стратегија на парично и кредитно-политичко олабавување агираат претерано љубезно. Овозможената ликвидност од страна на централните банки веќе краткорочно доведе до инфлација на вредноста на недвижностите и со забрзувањето на економското заживување ќе поттикне инфлаторен раст на кредитирањето и реалните издатоци. Може да се аргументира дека централните банки, ако дојде до тоа, со намалувањето на своите биланси ќе можат едноставно да повлечат претерана ликвидност и основните каматни стапки, од нула или негативни, повторно ќе се зголемат. Меѓутоа, сè потешко е да им се поверува на овие тврдења.

Централните банки ги монетаризираат високите буџетски дефицити и тоа се однесува и на „хеликоптерските пари“ или на практичната примена на Модерната монетарна теорија. Во ова време, бидејќи јавната и приватната задолженост, која веќе е на високо ниво, и натаму се зголемува (425 проценти од БДП во развиените економии и 356 проценти глобално), и само комбинација на ниски краткорочни и долгорочни каматни стапки може да ја одржи на подносливо ниво. Во моментов, парично-политичката нормализација би довела до пад на пазарите со обврзници и кредити и би предизвикала рецесија. Централните банки реално ја изгубија својата независност.

Во оваа смисла контрааргументот е дека кога народните економии ќе остварат целосна искористеност и полна вработеност, централните банки ќе направат сè за да ја одржат својата доверливост и независност. Алтернатива би било откажување од прогнозирање и следење на инфлацијата што би го разорило угледот на централните банки и би овозможило непречен пораст на цените.

Третото тврдење се состои во тоа што монетаризацијата на буџетските дефицити не води кон инфлација туку само ја спречува дефлацијата. Меѓутоа, со тоа се претпоставува дека шокот, кој во моментов ја погаѓа светската економија, наликува на оној од 2008 година кога пукањето на меурот на цените на недвижностите водеше до кредитна криза и со тоа до шок во вкупната побарувачка.

Меѓутоа, денес е проблем да закрепнеме од негативниот глобален економски шок на страната на понудата. Затоа лабавата парична и фискална политика навистина би можела со себе да повлече инфлација или, уште полошо, стагфлација (висока инфлација со истовремена рецесија). Најпосле, стагфлацијата во 1970 година, после двата негативни шокови во понудата на нафтата, беше и последица на војната Јом Кипур во 1973 година и иранската револуција во 1979 година.

Во денешен контекст тоа значи дека треба да се размислува од аспект на низа потенцијални негативни шокови во понудата кои можат да се гледаат како закана за потенцијалниот раст но и како можни фактори кои ги зголемуваат производствените трошоци. Тука спаѓаат трговско-политичките пречки како деглобализацијата и растечкиот протекционизам, тесните грла во испораките после пандемијата, заострувањето на кинеско-американската студена војна како и фрагментацијата на глобалните ланци за испорака кои произлегуваат од тоа, но и преместувањето на странските директни инвестиции од земјите со ниски трошоци како што е Кина, на места кои имаат поголеми трошоци.

Исто така загрижувачки се презентира демографската структура како во индустриските земји така и во економиите во развој. Токму во моментот кога постарите групи од населението ја поттикнуваат потрошувачката зашто ги трошат своите заштеди, новите ограничувања на миграциите вршат нов притисок врз зголемувањето на трошоците за работа.

Освен тоа, растечката нееднаквост во приходите и имотот значи дека заканата од популистичка контрареакција не е отстранета. Од една страна таа би можела да настапи во форма на фискални и регулаторни стратегии за поддршка на работниците и синдикатите - и би вршела понатамошен притисок врз трошоците за работа. Од друга страна пак, концентрацијата на олигополската моќ во претприемачкиот сектор исто така би можела да се покаже како причина за зголемување на инфлацијата зашто ја јакне моќта на производителите при утврдувањето на цените. И секако, контрареакцијата на Big Tech и капитално интензивните технологии, без многу работници, би можела да ги ограничи иновациите во поширока смисла.

Кон оваа теза за стагфлацијата постои и спротивен наратив. И покрај негативните јавни реакции постои можност технолошките иновации во областите на вештачката интелигенција, машинското учење и роботиката понатаму да го ослабнат пазарот на труд и демографските фактори би можеле да бидат изедначени преку зголемување на старосната граница при заминување во пензија (што имплицира поголема понуда на работна сила).

Пресвртот во глобализацијата на сличен начин повторно би можел да доживее пресврт бидејќи во многу делови од светот доаѓа до продлабочување на регионалните интеракции, а екстернализацијата на услужните дејности нуди решенија во случај на спречување на работната миграција (програматорот во Индија не мора да се сели во Силиконската долина за да конципира апликации за САД). И, најпосле, секое намалување на нееднаквоста во приходите би можело наместо да ја поттикнува инфлацијата, едноставно да дејствува против слабата побарувачка и дефлаторната стагнација.

Застојот на пазарите со стока, труд и сировини и некои пазари со недвижности краткорочно ќе спречат постојано поттикнување на инфлацијата. Меѓутоа, во следните години лабавата парична и фискална политика ќе почне да предизвикува постојан инфлациски - и најпосле стагфлациски - притисок и тоа врз основа на настапувањето низа постојани негативни шокови на страната на понудата.

Како појаснување: враќањето на инфлацијата би имало тешки економски и финансиски последици. Од времето на Голема умереност би стапиле во нова фаза на макроекономска нестабилност. Исклучително биковскиот пазар во областа на обврзниците би бил прекинат и растечките номинални и реални рендити на обврзниците би ги направиле денешните долгови неподносливи и би довеле до крах на пазарот со акции. Во одредена точка дури би можеле да доживееме враќање на слабостите во стилот на оние од седумдесеттите години.

Превод: Алек Кузмановски

Слики: Mark Wagner

Извор: https://www.project-syndicate.org/

ОкоБоли главаВицФото