Четири начини на кои војната во Украина може да заврши

Инвазијата на Украина од страна на руските сили ја поттикна најтешката безбедносна криза во Европа во последниве децении. Иако повеќето анализи со право се фокусирани на актуелната ситуација, подеднакво е важно да се предвидат различните можни траектории и исходи на војната. Предвидувањето на неизвесностите што ќе ги донесе оваа војна е критичен чекор кон успешно надминување на нејзините можни последици.

Иако ситуацијата во Украина се менува од ден на ден, сценаријата овде наведени нудат четири веродостојни начини на кои конфликтот може да заврши. Дури и најдобрата од овие можности - што ја нарековме „Чудо на Днипро“ – е полна со опасност. Соединетите Американски Држави, нивните трансатлантски сојузници и партнери, и навистина целиот свет сега веројатно се соочуваат со тежок период на континуиран спор со Русија.

Сценарио 1: Чудо на Днипро

Засилен со одбранбената помош од членките на НАТО, воениот и цивилниот отпор на Украина ги надминува можностите и го запре напредувањето на Москва, спречувајќи го рускиот претседател Владимир Путин да ја собори демократската влада во Киев и да воспостави марионетски режим. Одлучноста и умешноста на украинскиот отпор предизвикува ситуација во која понатамошното напредување од страна на спротивставената страна се чини невозможно на бојното поле, а којашто ги фаворизира бранителите.

Наскоро, за Кремљ станува очигледно дека Русија ќе плати превисока цена за својот авантуризам – вклучително и очекувањата за долг и скап застој во Украина, заедно со економскиот колапс и дипломатската изолација. Путин зловолно нареди повлекување на неговите војници. Украина останува суверена демократија, додека поразот на Москва го забрзува домашното незадоволство кое веќе почна да се појавува низ Русија. Путин го свртува вниманието кон растечките внатрешни закани за неговото владеење. Во меѓувреме, НАТО се соочува со подобрена безбедносна ситуација, бидејќи Русија е казнета, а Украина станува сè поблиска до Западот.

Сепак, безбедносната ситуација во Европа не се враќа на предвоениот статус кво. Кратката војна однесе илјадници животи на двете страни, оставајќи широко распространета горчина позади себе. И иако демократска Украина излегува нетангирана, ако не и неповредена, нејзиниот сè уште опасен сосед се соочува со неизвесна иднина со руската политичка сцена во пресвртна точка. Дали земјата се приклонува кон поголем авторитаризам под Путин или целосно оддалечена од него, во голема мера ќе одреди како Русија ќе се однесува со остатокот од светот. 

Сценарио 2: Комплексна ситуација

По неколку недели интензивни борби во Киев и другите големи градови, Русија успева да ја собори владата на Украина и да воспостави марионетски режим. Сепак, ниту вооружените сили на Украина, ниту нејзиното население не се подготвени да се предадат. Далеку од тоа: наместо тоа, украинското население организира широко, добро вооружено и добро координирано востание против агресорите. Иако редовните сили на Украина се намалуваат со текот на времето, и иако големите градови како Киев се окупирани, победата на Русија е пирова.

Повторувајќи ја шемата видена на други места во светот, украинското востание наметнува значителен, континуиран човечки и финансиски данок за Русија – која е принудена да троши многу повеќе од своите ресурси за многу подолг временски период отколку што очекуваше. Нејзината главоболка е усложнета со надворешната поддршка за бунтовниците, при што земјите членки на НАТО обезбедуваат тајна, но многу силна одбранбена помош за украинскиот отпор. Конфликтот ја исцрпува државната благајна и решението на Москва, на крајот принудувајќи ја да се повлече по многу насилство и смрт.

Путин и високите руски елити сфаќаат дека имаат свој „Брежњев момент“, претерувајќи во извршувањето на максималистичките цели во Украина. Исто како што советскиот премиер Леонид Брежњев ги водеше силите на неговата земја во долг, скап потфат во Авганистан, Русија повторно се бореше во непобедлива војна, комплексна ситуација што зароби многу моќни држави низ историјата. Исто толку лошо, во очите на поголемиот дел од светот, Русија стана омразена држава: Украина може да биде уништена, но угледот на Путин страда, а неговата домашна позиција станува несигурна, бидејќи елитите се сомневаат во неговото расудување, а поширокото население изразува гнев кон економската ситуација во Русија и намалениот глобален углед.

Сценарио 3: Нова железна завеса

Украина на крајот попушта под тежината на руската инвазија. И покрај интензивното противење, руските сили успеваат да ја преземат контролата врз земјата преку употреба на сè потешко оружје и тактики. Отпорот против марионетската влада инсталирана од Путин врие и е сеприсутен, но тој е скршен со брутална сила и не се покажува доволно силен за да претставува значаен предизвик за големите руски сили што остануваат во Украина. Нова железна завеса се спушта во Источна Европа, движејќи се по границите на балтичките држави на север преку оние на Полска, Словачка, Унгарија и Романија на југ.

Додека Русија се соочува со големи економски трошоци, Путин ја зацврстува својата власт на внатрешен план, загушувајќи го домашното несогласување уште посилно. НАТО алијансата е пообединета пред охрабрената Москва, но е принудена да прифати дека има многу ограничени опции за да ја врати загубата на Украина. Во екот на кризата, Шведска и Финска се приклучуваат на Алијансата за да ја зајакнат својата безбедност против реваншистичките планови на Москва.

Како и во случајот на првата Железна завеса, новиот раскол во срцето на Европа со себе носи познат сет на опасности и несигурности. Ново сомничавите трупи на НАТО и Русија сега се ѕверат едни во други преку неочекувано милитаризираната граница, уште еднаш зголемувајќи ги можностите за директен конфликт случајно или намерно. Постојани безбедносни кризи избиваат и опаѓаат, бидејќи Русија постојано започнува дополнителни воени авантури и многу поагресивни операции за хибридна војна против сојузниците на НАТО. Антагонистите се подготвуваат за долг, нередовен судир, без јасен исход и без гаранција за мирно решение.

Сценарио 4: Војна меѓу НАТО и Русија

Најопасното сценарио за иднината на Европа и глобалниот поредок е она во кое конфликтот во Украина ја поставува сцената за директен воен конфликт меѓу НАТО и Русија. Постојат повеќе начини кон таков исход, вклучувајќи:

1. НАТО би можел да одлучи да ја засили својата вмешаност во Украина со, на пример, обид за спроведување зона на забранети летови или друга форма на директна интервенција. Засега, Соединетите Американски Држави и другите сојузници на НАТО го отфрлија спроведувањето на зоната на забранети летови – но тоа расудување може да се смени ако Русија продолжи да го засилува бомбардирањето на цивилите. Русија ќе биде принудена да одлучи дали да се повлече или директно да се соочи со воените сили на Алијансата. Ако го избере второто, ризикот од ескалација на вооружен конфликт меѓу НАТО и Русија значително би се зголемил.

2. Русија би можела ненамерно да нападне територија на членка на НАТО – на пример, преку непрецизно таргетирање или погрешно идентификување на пријател и непријател – што ќе поттикне контрамерки од Алијансата. (Русија веќе нападна цели блиску до полската граница.) Како што залихите на руската војска на високо прецизно оружје почнува да се намалуваат, ризикот од таква несреќа што ќе доведе до ненамерна ескалација со НАТО се зголемува. Ова сценарио ќе биде почеток на директен конфликт, можеби воздух-воздух или воздух-земја, во пограничните региони на Украина. За возврат, ова би можело да предизвика циклус на удари и контра-удари, што ќе доведе до отворени непријателства.

3. Страшната перспектива се однесува на можноста Путин да има пошироки планови и надвор од Украина. Доколку руските сили постигнат брз напредок во Украина и постигнат ефикасна контрола над земјата, Путин може да го сврти своето внимание кон државите што ги посакува како дел од желбата да ја реконституира сферата на влијание што во голема мера се усогласува со територијата на поранешниот Советски Сојуз. Очигледни кандидати за тестирање на неговите планови, и одлучноста на самата НАТО алијанса, би биле балтичките држави (сите се членки на Алијансата). Путин можеби верува дека НАТО ќе отстапи ако биде притисната Алијансата; НАТО инсистира дека ќе се бори против секој руски воен упад во некоја земја-членка.

Маглата на војната

Првите докази сугерираат дека оваа војна се движи во корист на Западот поради три причини. Суровата агресија на руската инвазија и спиритуалниот украински отпор инспирираа популарна поддршка за Украина ширум Европа. Се чини дека Русија и Путин силно ја потцениле одлучноста на Украина и глобалниот гнев против Москва. На крајот, демократските влади од двете страни на Атлантикот направија далекусежни политички избори – економски, финансиски, дипломатски и безбедносни – кои ја одразуваат смелоста на целта и новооткриената солидарност.

Сепак, светот останува во опасен и крајно неизвесен момент. Она што ќе се случи по овој конфликт е несигурноста како, кога и каде ќе заврши војната. Овие четири сценарија одразуваат веродостојни исходи – но тие тешко ги исцрпуваат сите можности. Путин може да заврши зајакнат или ослабен во Русија, во зависност од домашните случувања (народен бунт или пуч) и надворешните (Кина ја зајакнува или намалува поддршката за самиот Путин). Тој може да се обиде да ги освои Молдавија или Грузија, па дури и да се обиде да го преземе јазот Сувалки помеѓу руската балтичка енклава Калининград и Белорусија.

Војните, штом започнат, ретко следат сценарио. Почесто, тие подеднакво ги водат борците и неборците по неочекувани патишта, со повремени резултати кои го менуваат светот. Се чини дека руската инвазија на Украина го има семето на таков конфликт. Што ќе значи нејзиниот исход за Украина и светот, останува да видиме.

Бери Павел е постар потпретседател и директор на Центарот за стратегија и безбедност на Атлантскиот совет Скоукрофт.
Питер Енгелке е заменик-директор и виш соработник во Центарот за стратегија и безбедност Скоукрофт.
Џефри Чимино е помошник-директор на Иницијативата за стратегија на Скоукрофт во Центарот за стратегија и безбедност Скоукрофт.

Превод: Томислав Захов
Слики: Арис Месинис

Извор: Atlantic Council