„Срце је моје од папира“

Три раскази: Распрснато време, Гледаме МАКФЕСТ со татко ми, „Срце је моје од папира“.

РАСПРСНАТО ВРЕМЕ

За 20 години работа во ЧИК Куманово, татко ми доби рачен часовник. Жолт, со некаква позлата и кафеаво кожено ремче. Не се сеќавам дали пред тоа носеше рачен часовник или не, ама убаво се сеќавам дека на овој многу му се радуваше, го ставаше на раката и го гледаше оддалеку со восхит. Набрзо почна постојано да го носи на десната рака, зашто беше типичен левучар и сѐ правеше поинаку од нас другите дома. Ако го заборавеше, се враќаше по него, го закопчуваше на раката и излегуваше.

Едно омарно августовско попладне, неколку дена пред почетокот на учебната година, додека се подготвувавме да излеземе да купиме учебници во „Мелодија“ и мрсна хартија веднаш да ги завиткаме, почнаа да бучат облаците, како нешто да се тркалаше по небото. Доаѓаа далечни грмежи и светкавици. „Почекајте, не излегувајте веднаш, нека помине невремето“, рече мајка ми, затворајќи ги прозорците. Се разбира дека татко ми не ја послуша.

Брзи крупни капки дожд протрчаа низ воздухот и веднаш потоа бесно почнаа да паѓаат бели топчиња град. Бевме на половина пат помеѓу нашата куќа и „Мелодија“. Немаше каде да се зададеме. Потрчавме со татко ми кон учебниците, а белите топчиња, малку помали од џамлии, како да нѐ бркаа. Ми беше интересно, иако одвреме-навреме ме здоболуваше кога некое појадро зрно ќе ме погодеше по главата или по рамениците. Носев фустанче со гол грб.

Слушнавме кус, отсечен прскот. Топче град го беше погодило стакленцето на рачниот часовник на татко ми. Двајцата втренчено гледавме во распрснатото време на неговата десна рака.

ГЛЕДАМЕ МАКФЕСТ СО ТАТКО МИ

Сакам фестивали. Ме потсетуваат на детството. Ги гледавме сите можни фестивали со татко ми, со списоци пред нас. Пред почетокот, педантно шпартавме листови, ги испишувавме имињата на пејачите и остававме колона за оценка. Гласавме за секоја песна, секој на својот лист. Се каравме, не се согласувавме. На крајот, гледавме гласање, ги следевме официјалните резултати и се смеевме или се лутевме. Понекогаш победуваа неговите, понекогаш моите фаворити. Понекогаш нашите песни беа на дното од табелите.

Седам и гледам Макфест. Финална вечер. Во главата имам два ишпартани списока, во мислите ја пополнувам колоната со оценки по секоја песна. Ова е вториот Макфест без него. Преклани се лутеше дека „свите песме, до една, бесва досадни“, лани прв пат гледав сама, а гласав двојно: и за него и за мене. Ми се допадна текстот на песната на Џокси. Враќав, читав: Огнен Неделковски. „Убав текст.“ Мојот починат татко се лутеше. „Не слушамо поезију, нели слушамо музику!“ Пееше Наташа Малинкова. Татко ми ѝ стави 10 уште додека траеше песната. Ми се допаѓаше и мене, ама не сакав да ставам 10. „Стави 10, супер е“ го слушав татко ми. „Немој да ми утичеш, молим те, остави ме да дослушáм“, му велев, а тој уште еднаш поминуваше со невидливото пенкало по својата невидлива десетка за Наташа Малинкова.

Седнувам поблиску до телевизорот и сѐ би дала пред мене вистински да има два списока со колона за оценка на секоја песна. Како во детството. Сѐ уште не знам ниеден пејач, сѐ уште не ми се допаѓа ниедна песна. Мојот починат татко во свеченото одело и со краватата што ја носеше на својот погреб, седнува до мене и не ги оттргнува сините очи од телевизорот. „Ма, који су овија певачи!?“, викнува тој нечујно. „Никога не знам, могá ли свет до толко да се промени без мене само за непуни две године како сам умреја!?“

- Могá, тате. Промени се све, стварно... И тој много повише него што можеш да замислиш – му одговарам. Среќа сама сум, па можам гласно да си зборувам со мојот починат татко, додека трае вториот Макфест без него. Финална вечер.

„СРЦЕ ЈЕ МОЈЕ ОД ПАПИРА“

Пишувањето е музицирање на хартија. Не е ова некоја констатација до која сум дошла со строга книжевна промисла, ниту со настојување за дефинирање на сопствената книжевна автопоетика. Не. Тоа е само логичен заклучок до кој ме довела сопствената биографија, не теоријата на книжевноста. Од најмала возраст бев изложена на музичкиот вкус на татко ми, на маалото, на градот, на седумдесеттите години во кои СФРЈ влегуваше и во најмалите гаражи и лепеше плакати од филмови, глумци и пејачи во Белград, Загреб, во Шид, Толмин и во Куманово. Ја слушав омилената песна на татко ми од Лепа Лукиќ, пејачката залепена во нашата гаража, на начин како што дете си ги реконструира зборовите што не ги разбира. За да се слушаат јасно текстовите во песните, треба исклучително да се знае јазикот на кој тие се пеат. Не знаев доволно српски, учев на македонски јазик и со години мислев дека „Срце је моје виолина“ е, всушност: „Срце је моје од папира“. Имав слух, така што логично ми беше, ми било,.. четирите слога на ви-о-ли-на да си ги трансферирам во разбирливост во други четири слога: од-па-пи-ра. „Виолина“ е еден збор, именка со четири слога; „од папира“ е израз од предлог и именка кои заедно бројат четири слога, ама сево ова ми стана јасно многу години подоцна. „Срце је моје од папира“ ми беше толку обичен стих кој, иако нема логична врска со следниот „шта га дираш кад не знаш да свираш“ – ми се чинеше сосем исправен и функционален. Веројатно токму одовде се влечат конците на личниот пристап кон пишувањето како музицирање на хартија. Зашто, многу одамна знаев дека папир и хартија се ист збор на два јазика, ама, ете, виолината која се вика исто и на двата јазика – не сум успеала да ја слушнам.

И ден-денес и секогаш ќе мислам дека пишувањето е музицирање на хартија, а хитот на Лепа Лукиќ „Срце jе моје виолина“ си го слушам (и потпевнувам) како „Срце је моје од папира“. Најдлабоките автопоетички начела и системи понекогаш ги градиме на обични грешки, неразбирања и непрепознавањa. Впрочем, како и сопствените животи.

Слики: Judy Riola

Извор за текстот: Оливера Ќорвезироска, Престапни години; Бегемот, 2021.