Заби ситни како ориз

Прамните на нејзината коса се обоени во нијанса на мед, а еден се прелева и во виолетова. Со еден гест што нападно често го повторува ја зафрла косата на едната страна. Секогаш на истата страна. Си игра со косата на начинот на кој си играат многу млади жени, имитирајќи се една со друга: со раката, како со копец, ја „собираат“ целата коса на врвот, а потоа ја „распрскуваат“ надолу. Гестот е предизвикувачки, како некаков порнографски тик. Мојата соговорничка се ближи до четириесеттата, иако изгледа помладо. Ме набљудува со отворен поглед, кој го позиционира така што погледите не ни се на исто рамниште: нејзиниот се движи од долу кон горе. Погледот не изразува многу, таа е онаа што го контролира видното поле, не влегува светот во неа, таа влегува во светот.

Што се однесува на неа, таа сфатила дека ништо, ама баш ништо, не може да се постигне без промотивни стратегии. Таа користи сè што може. Фејса, твита, блогира и влогира. Сето тоа го сфатила кога ја објавила првата книга, засега, но не и за долго, нејзина единствена. Го наведува името на своето место, некаде „отаде Господа“. И додава: „Додуша, сè зависи од тоа како се позиционирал Господ“. Се смее, ги покажува забите ситни како ориз. Не, таа не мисли за себе дека е генијална, но, да, верува дека е добра книжевничка. Впрочем, само да се присетам колку генијални книжевници умреле полуанонимни. Особено „наши“, од „нашите“ мали земји, тука ни Нобеловата не помага, погледнете го Иво Андриќ, вели, кој знае денес за него!? Зошто мисли дека токму „нашите гении“ заслужуваат внимание, а не, на пример, белгиските или романските? Не разбира што ја прашувам. А зошто самата таа, според своето мислење, заслужува внимание? Нејзиниот поглед на светот би можел да биде интересен и за другите луѓе, ете, тоа е можеби најкраткиот одговор на моето прашање. Во новиот роман, на пример, ги опишува врската и раскинувањето со поранешниот љубовник. Се занимава со чувствата, денес ретко кој се занимава со чувствата. Попатно речено, овде открила дека има и тело. Не само во книжевна смисла туку и побуквално – ете, таа позира за сликари. Не можам ни да си замислам колку работа има! Едни си умислиле дека се сликари, други ги забавува да сликаат имајќи пред себе жив модел, кај трети се работи за организирана терапија. Ова е богата земја, луѓето можат да си дозволат таква работа. Доста време поминува на „фејс“ и на „дејтинг-сајтови“, така запознава различни луѓе, ги гради ликовите, сето тоа ѝ помага во пишувањето. Попатно бара маж. Поточно личност што ќе ѝ овозможи да земе документи.

Нејзината прва книга изобилува со селфија, мултимедијална проза, може ли така да се каже? И селфијата се отпечаток од нејзините прсти. Сè е отпечаток од нејзините прсти. Веќе не чита како порано, всушност едвај да чита нешто, како прво – не стигнува, како второ – здодевно ѝ е. Ѝ здодеале туѓите погледи на светот, има доста свои... погледи. Повторно ги покажува забите ситни како ориз. Мисли дека уметноста мора да се бори за своја публика, за читатели, за слушатели и за гледачи. Книжевната вредност е предмет на лобирање. Крајната цел е да навлечеш што повеќе симпатизери на своја страна. Во таа смисла, таа нема морал. Сè е подобро од тоа да биде полуанонимна. Неодамна прочитала дека некаде во Америка, во некој хотел, уредиле една соба како верна реплика на собата на Ван Гог, онаа со жолтиот дрвен кревет, во Арл. И луѓето лудуваат за тоа да преноќат токму во таа соба. Холанѓаните ќе пукнат од мака, требало тие први да се досетат и да изградат хотел во близина на музејот на Ван Гог, со реплики на собата на Ван Гог. Сигурно е преубаво да се вовлечеш во позната слика, да преспиеш во „слика“, и утрото тоа задоволство да го платиш. Таа би сакала читателите така да се вовлечат во нејзината книга, како во хотелска соба, тука да преспијат и утрото да платат. Сè помага во промоцијата на некој производ, а книжевното дело е производ. Таа, на пример, е свесна дека физичкиот изглед на авторката или на авторот многу помага. Затоа толку вложува во својот изглед. И самата таа не зема книги од физички грди автори во рака. Има право онаа наша позната сограѓанка, кралицата на перформансот, која, енергично чешлајќи ја својата убава густа коса, повторува дека уметноста мора да биде убава...

Ја слушам, притоа забележувам дека има убави и негувани раце, со долги, сјајни, розови нокти, и се обидувам да се присетам како воопшто се најде во мојот стан, каде што брбори со мене како со најдобра пријателка. Се вовлече во мојот простор како плин, доползи, безмирисна, под вратата. „Земјачка“, побара да ме запознае, а мене ми беше непријатно да ја одбијам, како да сум некаков социјалистички работнички писател, некаков Максим Горки. Не читала баш ништо од мене, јас ја интересирам исклучиво како некој што во оваа странска земја успеал да објави свои книги. Не го кажува тоа, секако, пристојна е. Но и таа би сакала така. И таа ќе направи така. Со отворена уста чека да ѝ дофрлам залаче, што било што би можело да ѝ биде корисно во таа смисла. Бојата на нејзините очи е светла, погледот ѝ е замаглен, ништо нема да ја запре на патот до целта, опиена е од сликата за успех, успехот е дрогата што ја држи. Не е агресивна, се јавува по е-пошта одвреме-навреме, на секои три до четири месеци, иако нагласува дека мојата зграда ја посетува еднаш неделно, па, според тоа, би можеле да пиеме кафе секоја недела. Го чисти станот на некој познајник во мојата зграда, тој ѝ плаќа трипати повеќе отколку што обично се плаќа за тоа, воопшто има среќа зашто и други ѝ плаќаат за слични работи повеќе отколку на другите. А тој тип во мојата зграда се занимава со коучсурфинг, разни луѓе поминуваат низ неговиот стан, а самиот тој ретко е дома.

Горниот дел на нејзиното тело е тенок, се чини кревок, дури и малку се завива како да ќе падне. Долниот ѝ е посилен од горниот, како да е составена од две половини. Притоа, долниот дел самата го истакнува: носи цврсто припиени хеланки со леопардов дезен и нападни чизми однадвор покриени со вештачко крзно. Затоа оди како пингвин: нејзиниот горен дел малку е „истурен“ кон напред, како да се подготвува да јурне, но долниот дел го спречува...

Ја слушам и се прашувам од каде доаѓа моето со ништо неоправдано чувство на предност пред мојата сограѓанка. Меѓу нас, всушност, нема разлики. Сите ние – млади и стари, мажи и жени, објавени и необјавени, искусни и почетници, познати и анонимни, продуктивни и непродуктивни, образовани и необразовани, успешни и неуспешни, паметни и глупави, наградувани и ненаградувани – сите ние, всушност, сме исти. Го чекаме истрелот што ќе го огласи почетокот на трката, потоа ги бркаме сопствените јајце-клетки, ги напаѓаме со сопствените сперматозоиди, самите себеси се оплодуваме. А потоа им додеваме на другите да фрлат поглед на резултатот од нашата перверзна работа, на нашето уметничко дело. А тоа што меѓу нас нема разлики, тоа што сите имаме еднакви шанси, тоа што во трката нè има толку многу, далеку повеќе отколку кога било претходно, може да се објасни со отсуството на ризик. Отсуството на ризик ја прави нашата работа утешна и толку неважна.

Извор: „Лисица“, Дубравка Угрешиќ (Антолог)
Превод: Кристина Велевска
Фотографии: Patty Maher